Nhân đọc Lê Vân yêu và sống
Nghĩ thêm về sách và công chúng thời nay
Giả sử bây giờ có ai độp một cái hỏi một bạn trẻ xem vua Tây Ban Nha đang trị vì tên gì, thủ tướng Tây Ban Nha là ai , thì có treo bao nhiêu giải thưởng tôi ngờ phần lớn người được hỏi cũng chịu thua . Ngược lại các bạn ấy có thể nói vanh vách rằng các cầu thủ chủ chốt của đội Barcelona là những ai, hoặc Ronaldo đang đầu quân cho đội bóng nào của xứ bò tót. Sự có mặt rực rỡ của các nghệ sĩ diễn viên cầu thủ bóng đá trong đời sống xã hội là một hiện tượng thấy ở nhiều nước. Theo các nhà xã hội học đây là một xu thế dân chủ của xã hội hiện đại.
Từ đây , người ta có thể hiểu được một hiện tượng trong giới xuất bản. Như là một dấu hiệu của văn học hiện đại , ở Âu Mỹ , các cuốn tự thuật của các minh tinh màn bạc hoặc các cầu thủ bóng đá lại trở thành sách bán chạy , nhiều khi là chạy hơn cả sách của các tác giả mới ăn giải Nobel văn chương .
Bằng chứng của sự lây lan của xu thế này ở Việt nam không chỉ là việc mấy năm trước , một cuốn tiểu sử của David Beckham hoặc một cuốn tự truyện của diễn viên Lưu Hiểu khánh được dịch ra rất sớm và được bày bán rộng rãi , mà còn là sự xuất hiện của những cuốn tương tự của những người nhà . Tôi nhớ mấy năm trước truyện ký Ba cuộc đời và một trái bóng đã xuất hiện , song có lẽ do sự non nớt cua cả người viết lẫn công chúng nên cuốn sách không được mấy người chú ý . Còn với trường hợp của Lê Vân yêu và sống , người ta không còn nghi ngờ gì nữa mà có thể nói rằng sự hội nhập với thế giới đã lan sang cả khu vực viết và đọc sách.
Dấu hiệu rõ nhất đánh dấu sức chinh phục của Lê Vân yêu và sống : công chúng không chỉ mua nó đọc nó mà còn bàn bạc về nó rất nhiều . Mở các trang báo kỳ này , người ta có thể bắt gặp rất nhiều bài viết bàn bạc về Lê Vân và với Lê Vân như là bàn chuyện của gia đình mình , người quen của mình .
Qua việc nhiều bạn đọc tham gia thảo luận về Lê Vân yêu và sống , người ta nhận ra rằng rút cuộc tự truyện thường khi không phải là chuyện riêng của một người mà là chuyện của thời đại
Một bạn đọc phàn nàn với tôi
cuốn sách như thế nào thì được người ta tìm đọc? Có một hồi , câu trả lời khá đơn giản , đó phải là những cuốn sách hay , có thể dạy bảo cho người ta nêu gương để người đọc làm theo . Nay thì không hẳn như thế . Bạn đọc , nhất là lớp trẻ , mua sách vì nghe đồn nó có chuyện này chuyện nọ .Theo nhau mà mua , vì tò mò mà mua , có khi lời chê lại là một cách tốt nhất , để cuốn sách trở thành hàng bán chạy .
*
Lê Vân yêu và sống có lẽ là cuốn sách quan trọng nhất trong đời sống sách vở nửa cuối 2006. Như nhiều nhà báo đã viết, trong khi lôi cuốn mọi người bàn bạc về cuộc đời của một nghệ sĩ, nó đồng thời cò kích thích một phong trào viết tự truyện. Với tư cách một người nghiên cứu văn học tôi muốn thêm một nhận xét nhỏ. Lâu nay, các hồi ký chỉ nặng về tô vẽ cho bản thân người viết. Nay thì Lê Vân hiện ra qua các trang sách như một con người đầy băn khoăn hối lỗi và khắc khoải đi tìm bản thân. Tức là các tác giả đã góp phần giải phóng chúng ta khỏi quan niệm cứng nhắc về hồi ký và giúp chúng ta hình thành một quan niệm mới về thể loại. Việc làm khác đi như thế này đang là nhu cầu của sự nhận thức ở cả người viết lẫn người đọc.