Một ít rào cản tâm lý khó vượt

Nhiều lần đi mua thuốc cho người thân trong gia đình , tôi bắt gặp trong tôi một sự yếu lòng kỳ cục : trước cùng một tên thuốc , mặc dầu đã tự nhủ hàng nội dạo này cũng tốt lắm , giá lại thường hạ , song rút cục trừ phi không đủ tiền thì thôi, chứ nếu có đủ tiền , thả nào tôi cũng mua thuốc ngoại . Hỏi sang bè bạn và người quen , tôi thấy họ đều nói là họ cũng có tâm lý giống mình và hiện tượng lặp lại không phải trong chuyện mua thuốc mà còn trong nhiều chuyện khác . Đến khi được đọc bài viết của một bạn người Anh khuyên người Việt nên dùng hàng do Việt nam sản xuất – một trong những bài viết theo tôi là đáng nhớ nhất của báo Tuổi trẻ 2003 - thì càng giật mình . Lời khuyên quá đúng đi và phải nói thật là chúng ta không khỏi cảm thấy xấu hổ khi được nghe những lời khuyên như vậy . Thế nhưng tại sao nhiều người đã biết đó là một việc cần mà không thực hiện nổi . Thiếu làm chủ bản thân . Tuỳ tiện trong cư xử hàng ngày …Cái đó có . Tuy nhiên sau đó còn gì nữa ? Điều dễ nhận thấy là trong chuyện sính dùng hàng ngoại , có sự có mặt của tâm lý ham hưởng thụ . Từ những năm chiến tranh vất vả bước ra , chúng ta cảm thấy mình khổ quá , thiệt thòi quá. Loá mắt trước sự phát triển của thế giới , thấy của người ta cái gì cũng đẹp cũng tốt , trong thâm tâm mỗi người không khỏi len lỏi cái ý nghĩ chắc chẳng bao giờ chúng ta làm nổi , và giá kể được dùng một lần thì có chết cũng đáng . Ta muốn cho ta , cho những người thân của ta , được hưởng những sung sướng nhất của cuộc làm người thời nay , đến nỗi quên hẳn đi cái hoàn cảnh chúng ta đang sống . Nhưng thử nhìn kỹ vào hành động hàng ngày của bản thân mình và những người quanh mình , tôi cho rằng ở đây còn có vấn đề tâm lý sâu xa hơn . Nay đang là lúc toàn xã hội người nào cũng lăn xả vào công việc . Niềm kinh hãi của nhiều người ở tuổi sáu mươi như tôi mỗi sáng trở dạy là đi lại như thế nào bây giờ . Đường phố đông nghịt . Khuôn mặt nào cũng cháy lên niềm khát vọng . Sự mải miết lây truyền từ người nọ sang người kia , và trong thâm tâm ta chỉ sợ chậm chân một bước thì sẽ bị thiệt . Song kết quả ra sao ? Tốc độ giao thông trên các thành phố ở ta chắc chắn là loại chậm nhất trên thế giới . Một tình trạng tương tự cũng đang xảy ra trong hoạt động sản xuất làm ăn . Cửa hàng mở thêm công ty khai trương ngày một nhiều thêm , nhưng hàng làm ra chỉ toàn những thứ hàng tầm tầm , hay nói theo mốt bây giờ , là second hand , giá cao song chất lượng kém , phần nhiều không thể xuất khẩu đã đành , mà người trong nước hình như cũng bất đắc dĩ mới phải dùng . Đến như trong sự giáo dục thì mặc dù mỗi kỳ thi đại học là một mùa náo loạn , mà việc học hành cũng có ra sao , sinh viên ra trường ngô nghê chả cơ quan nào muốn nhận và ai người có tiền bây giờ chỉ chăm chăm cho con đi học nước ngoài . Hình như cái nghiệp của người mình là chỉ làm được như vậy (!) . Sự thiếu lòng tin kéo dài triền miên trong nhiều năm ròng , cho nên nó mới có cái tình trạng bất công vô lý như tôi vừa nói ở đầu , tức là biết rằng thuốc nội rẻ hơn và đôi khi có thể tốt hơn mà vẫn ngại dùng . Không phải ngày hôm nay mà theo chỗ tôi đọc được , cả lối làm hàng chợ lẫn thói quen chê đồ nội hoá vốn có ở người Việt Nam từ lâu . Đầu thế kỷ XX , Phan Kế Bính và Nguyễn Văn Vĩnh từng đã nhiều lần chế giễu thói quen kén đồ ngoại của dân mình . Còn Thạch Lam , trong Hà Nội băm sáu phố phường thì không quên kể một chuyện nhỏ : một chú khách (Hoa kiều ) bán mằn thắn ở Hà Nôi rất đông khách , vì hàng chú làm nói như ngôn ngữ hiện nay “ rất chi là chuẩn “…Rồi ông so sánh : “Cái chí của người Việt Nam ta cũng khác : món quà bán thì cứ muốn bán cho rẻ và nhiều , thích thế để xiêu lòng khách còn cái phẩm có tốt hay không , không quan tâm đến . Cho nên bát mằn thắn của người mình thì có đủ cả rau thơm , xá xíu , đôi khi mấy miếng dồi và một phần chia tám quả trứng vịt . Mằn thắn thì làm rất to bột, nặn xuề xoà để trông càng to hơn , nhưng nhân thì hết sức kín đáo và nhỏ bé vì được một tí thịt chỗ bàng nhạc mua rẻ của các hàng thịt lậu ôi ở ngoại ô, lúc trút hàng bán rẻ . Nước cũng rất nhiều nữa , dềnh lên như ao sau trận mưa , nhưng nhạt ví như nước bèo .Tất cả chỉ bán có năm xu . Tưởng đắt hàng là phải . Thế mà không . Khó mà lấy nhiều hoa mắt người ta được .” Miễn là thức hàng bán xứng với đồng tiền , đừng lừa dối người mua , của ngon thì người ta ăn đắt rẻ không kỳ quản . Đó là kết luận mà Thạch Lam rút ra từ câu chuyện “cái gì cũng làm dối làm dá cho xong chuyện “.Tôi thì tôi muốn đề nghị , kết hợp với việc chỉ ra cái thói quen sính hàng ngoại nói trên , chúng ta cùng ngược lên để xét đến các khía cạnh tâm lý vốn kết tầng ổn định ở dân mình . Trở lại với ông cha là đúng , nhưng giữ nguyên những thói xấu của ông cha thì lại là điều không nên ./. tuoi tre online