Ở Trung quốc, tự trào nghĩa là thu hẹp những cấm kỵ trong tự nhận thức

  

    Trở lại với cuốn Người Trung quốc tự trào                                                                       nxb Văn học, 2002       

                                                     

  Công bằng mà nói, phải nhận biếng nhác, dối trá, tham lợi, cầu an, nịnh nọt, trơ tráo, rồi cái gì cũng cười, cái gì cũng cho là không quan trọng...là những thứ tính chung của loài người, nhìn vào dân nước nào cũng thấy. 

     Mà cuốn sách tôi nói đây  lại chỉ là một cuốn sách mang tính cách phổ thông, có lẽ là đã đăng tải  làm nhiều kỳ trên một tờ  báo nào đó bằng Trung văn trước khi in sách. 

    Bởi vậy sẽ là vô lý nếu đòi hỏi nó phải  có những  phát hiện ghê gớm liên quan đến những khuyết điểm của người Trung quốc (tên sách trong nguyên văn). 

      Đúng ra sự  phân tích ở đây chỉ  dừng lại ở chỗ làm cho người đọc  thấy những mặt yếu kém  trong dân tộc tính Trung Hoa và nói rõ chúng là phổ biến, là đang đầy rẫy trong cuộc sống chung quanh, từ đó giúp cho mọi người tỉnh táo nghiêm túc hơn trong việc nhìn mình cũng như đồng bào của mình.

      Tuy nhiên, NTQTT  vẫn nổi lên giữa vô số sách vở  đang được dịch in và bày bán rộng rãi, ấy là vì nó đã giới thiệu được một xu thế suy nghĩ chi phối xã hội  và xem như một định hướng  của công tác nghiên cứu văn hoá ở Trung quốc hiện nay.

     Thứ nhất,  hãy nhìn vào những ví dụ, những bằng chứng mà các tác giả đưa ra để nói về từng thói xấu một.

      Nhiều chuyện trong lịch sử được nêu ra,chẳng hạn Khổng Tử cũng thèm làm quan, Khuất Nguyên cũng thèm được dùng, Lý Bạch Vương Duy cũng có lúc nhờ cậy người có quyền thế để tiến thân. Rồi Dương Quýnh nhà thơ đời Đường tính hay tị nạnh, rồi Quách Mạt Nhược nhà thơ hiện đại kiêu ngạo khinh đời v..v.. 

      Thoát khỏi khu vực cấm kỵ không ai dám đụng tới để cùng chung số phận với người bình thường, những nhân vật lớn trong lịch sử lại trở nên những dẫn chứng sinh động cho việc hình dung ra những nét căn bản của quốc tính.

     Thứ hai, một điều quan trọng hơn là trong chừng mực nhất định, các tác tác giả bắt đầu tiến tới những khái quát  tầm cỡ, một loại khái quát mà những ai muốn truy cầu sự thật một cách nghiêm túc không thể lảng tránh. Trong phần hay nhất của NTQTT  là phần Nhân cách, người đọc được biết người Trung quốc  không chỉ xu thời, cầu an, sẵn sàng hối lộ thần thánh hoặc rúc đầu vào cánh cam chịu  trước cuộc đời bất công... mà còn  “coi nhẹ tri thức văn hoá thù hằn tri thức văn hoá “.

     Đây nữa, “giảo hoạt là sự kết tinh thông minh tài trí của người Trung quốc, khuyết điểm lớn nhất của nó là đối lập chủ nghĩa lý tưởng với chủ nghĩa hành động, nó cười giễu mọi cố gắng của nhân loại...”.

     Những kết luận như vậy vượt qua phạm vi một số ý kiến về một dân tộc cụ thể,  mà trở thành gợi ý để con người ở các dân tộc khác cũng phải suy nghĩ khi có nhu cầu tự nhận thức.

***

     Ở nước nào cũng vậy, người dân thường cũng nghĩ đủ điều không hay ho về bản thân mình, có điều nói giăng giăng với nhau ở ngoài đường để cười giễu mình thì chẳng sao, nhưng thấy ai đó tính chuyện viết vào sách thì chính họ lại e ngại, cho rằng công khai hoá vậy là “vạch áo cho người xem lưng”  hoặc ghê gớm hơn  là “hạ nhục dân tộc” và bảo nhau càng ít đả động tới chuyện này càng tốt. 
     Rồi đến lượt các nhà cầm quyền cũng hùa thêm vào cấm đoán. Chính là để dân chúng chìm ngập trong không khí tự sùng bái, người ta càng dễ cai trị.
     Ngay ở Đài Loan, cuốn Người Trung quốc xấu xí của Bá Dương ban đầu cũng chịu đủ đòn đả kích. Đừng nói là ở Trung quốc đại lục.

     
       Thế nhưng do nhu cầu thúc đẩy xã hội phồn vinh, rồi các dân tộc đều có trưởng thành dần trong việc nhìn nhận bản thân. 
     Tôi không có tài liệu trong tay nhưng biết rằng ở nhiều nước loại sách người một nước tự cười mình tự nói ra cái xấu của mình một cách nghiêm túc, loại  đó ngày càng nhiều. 

     Chẳng những thế, người ta còn sưu tầm nghiên cứu và cho in ra cả những loại sách đại loại người Anh dưới con mắt người Pháp, hoặc dân Pháp theo cách nhìn của dân Đức v..v..
       Những lời gọi là  tự nói xấu ấy chẳng làm ai nản lòng, ngược lại chỉ giúp cho các dân tộc đẩy tới cái công việc thú vị là khám phá bản thân.

     Đi xa hơn người ta còn khái quát : 

 --  một dân tộc không thể nên người nếu không qua giai đoạn tự nhận thức một cách khoa học, khách quan trong đó có chấp nhận cả đau xót xấu hổ.

 -- Trong quá trình tự nhận thức đó, các cấm kỵ sẽ được thu hẹp. 

 -- Và tự trào là một công cụ hiệu nghiệm.

***

       Với Trung Hoa, một dân tộc gần gũi với chúng ta và xưa vẫn được các cụ ta gọi là đồng văn đồng chủng thì sao ? Người dân nơi đây thừa lòng tự hào về tài làm người của mình. Đất nước được xem là trung tâm của thế giới. Xã hội được xây dựng theo hình ảnh của thiên cung. Văn minh thì được gọi là hoa hạ ( không phải là bông hoa; hoa đây, có nghĩa là đẹp, tinh túy, lộng lẫy ...).

      Nhìn vào sách vở Trung quốc được dịch in ra tiếng Việt vài chục năm nay lâu nay ta chỉ biết vậy và bảo nhau vậy.

     Có biết đâu trong thực tế sách vở bên ấy từ lâu đã có hướng nghĩ khác và đã dội sang bên ta.

      Khoảng mươi năm nay, báo giấy cũng như báo mạng ở ta đã  trích in Người Trung quốc xấu xí của  Bá Dương, một tác phẩm mà cũng như truyện chưởng của Kim Dung vốn thuộc mạch suy nghĩ của Đài Bắc Hồng Kông và chỉ gần đây mới được in ở đại lục. 

      Chúng ta cũng không nên ngại nhắc lại cái dẫn chứng đã quá cổ điển là tạp văn Lỗ Tấn với điều kiện bổ sung thêm: một Lỗ Tấn như vậy chỉ hình thành khi có sự chuẩn bị không khí của cả một thời đại. 

      Có một người hoạt động văn học đồng thời với tác giả AQ và còn sống lâu hơn vài chục năm là Lâm Ngữ Đường (1895-1976). Ông này cũng thuộc loại muốn nhìn con người Trung quốc một cách khách quan, giữa các trang sách hào hứng ca ngợi dân tộc đôi khi ông không quên dừng lại tự hỏi không hiểu sao đồng bào mình vốn cao nhã  thông minh mà có lúc lại ngớ ngẩn tầm thường đến kỳ cục. 

      Khi viết về chất giảo hoạt nói trên, các tác giả Người Trung quốc tự trào  đã phải dẫn Lâm Ngữ Đường là vì vậy.

       Một cuốn sách khác cùng một xu hướng cũng đã được dịch ra tiếng Việt nhưng bị làm hỏng, đó là Mặt dày tim đen của Lý Tôn Ngô (1879-1944 ).

      Nguyên là trước khi nước Trung Hoa của Mao Trạch Đông ra đời, xã hội Trung quốc thời Dân quốc đã  đi khá xa trên con đường hiện đại hoá, kể cả trong tư duy.

        Nhằm bắt mạch quốc dân tính, Lý Tôn Ngô  khởi xướng cả một quan niệm mệnh danh là Hậu hắc học, đại ý cho rằng anh hùng hào kiệt trong lịch sử Trung quốc nói chung không mặt dày thì tim đen. Lý Tôn Ngô có cái mạnh là ông không dừng lại ở những chi tiết đời sống quanh mình mà hướng cái nhìn vào lịch sử và ở đây ông cũng không chịu  bất một hạn chế nào, cả những thánh nhân, triết gia, anh hùng cái thế cũng được ông mang ra khảo xét và đánh giá bằng những tiêu chuẩn nhân bản.        

    Sở dĩ một cuốn sách như Người Trung quốc tự trào có thể  được biên soạn, ấy là vì  trước đó  đã có những nhà nghiên cứu dày công sưu tầm và mở ra những hướng mới trong suy nghĩ  về quốc dân tính Trung quốc.

***

         Chuyện dân tộc tự trào mang ý nghĩa một bước đổi mới tư duy.
          Đứng ở góc độ mỹ học mà xét thì rõ là trong cách nhìn nhận có sự biến cải về mặt sắc thái. 
          Vấn đề tính dân tộc xưa nay vốn coi như cấm kỵ, lại được đặt trong màn sương khói thiêng liêng -- tức có tính huyền thoại, nay được đặt trong sự tiếp xúc suồng sã, nên ban đầu thường khó chấp nhận. 

         Song nghĩ cho cùng đây là bước đi mọi dân tộc phải trải qua trên con đường lâu dài là hiện đại hoá và đặt mình trong cộng đồng nhân loại. 

         Với ý nghĩa đó, có thể xem công việc các tác giả NTQTT là hết sức cần thiết. 
       Quá trình khai phá của những Lý Tôn Ngô, Lỗ Tấn, Lâm Ngữ Đường, Bá Dương.... phải tìm được cách  thâm nhập vào công chúng rộng rãi  thì mới có cơ dựng tạo được những kết quả chắc chắn.

      

         Đã in Thể thao & văn hóa 2002   

Phụ lục                                      

     Khi chuẩn bị bài  viết trên để đưa vào blog, tôi có tra lại các tài liệu có liên quan tới cuốn

    Người Trung quốc tự trào mà tuy đã viết bài về nó, nhưng hiện không có dưới tay.

 
    Ở trang mạng Những  câu hỏi tại sao,  phần Các dân tộc trên thế giới 

 http://hoitaisao.com/cac-dan-toc-tren-the-gioi/co-phai-trung-quoc-da-xuat-ban-cuon-nguoi-trung-hoa-xau-xi-nham-vach-ra-de-tranh-cac-tat-xau-thuong-gap-o-nguoi-trung-quoc-cuon-sach-nay-da-duoc-dich-sang-tieng-viet-chua-tat-benh-cua-nguoi-trung-q-2/

    tôi đọc được bài sau đây, xin giới thiệu để các bạn đọccó quan tâm tới đề tài này cùng tham khảo. Bài ghi rõ Posted on 03/11/2013 by Nguyen Oanh

     Do chỗ chỉ là sách viết phổ cập, nên nội dung thói hư tật xấu dân Tầu được kể ra dưới đây quá dàn trải và thiếu sự khái quát cần thiết. 
      Nhưng một cuốn sách tương tự viết về người Việt hiện vẫn chưa có.
-----
Hỏi :

      Có phải Trung Quốc đã xuất bản cuốn Người Trung Hoa xấu xí, nhằm vạch ra để tránh các tật xấu thường gặp ở người Trung Quốc. Cuốn sách này đã được dịch sang tiếng Việt chưa? Tật bệnh của người Trung Quốc có giống của người Việt Nam hay không?

Trả lời:

Có quyển Những khuyết điểm của người Trung Quốc, tác giả là Trương Bình Trị và Dương Cảnh Long, NXB Trung Quốc xã hội, tái bản lần thứ 3, 1998.

Dịch giả Dương Quốc Anh đã biên dịch và NXB Văn học xuất bản bằng tiếng Việt năm 2002 với tên sách là Người Trung Quốc tự trào.

Cuốn sách được viết theo ý tưởng của đại văn hào Lỗ Tấn : Vạch ra nguồn gốc của bệnh để rồi trị liệu, cứu chữa. Các bệnh tật chính của người Trung Quốc có thể kể ra là:

1.Trên bắt tay, dưới ngáng chân;

Cam phận làm con cừu nhỏ để người khác lăng nhục;

Dù có dài hơn vẫn có thể đi theo đường cong;

Đổi màu như con kỳ nhông;

 Tuyệt đối không được thiếu tiền;

6.Không nhìn ra phía trước, chỉ nhìn lại phía sau;

Sự nghiệp chi phối bởi số phận;

Trăm họ sợ quan;

Chỉ tin việc mình đã làm;

 Tính cách AQ (tự cao, gàn dở, phép thắng lợi tinh thần, lưu manh, quá đề phòng quan hệ giữa nam và nữ, giận dữ khi bị chạm huý, căm ghét vì không bằng người, cãi chày cãi cối);

11.Dệt lưới quan hệ trong quan trường;

Dùng người do thân cận;

Quan trường lắm điều thị phi;

Quan trường dày da mặt;

Làm một việc phải đóng rất nhiều con dấu;

16.Quyền gắn với lợi, thoái hoá cả tập thể;

Cuồng nhiệt theo đuổi ghế quan trường; Ta sống chưa ai vượt ta, ta chết chưa ai thay ta;

Văn nhân coi khinh nhau;

Giải sầu không gì bằng rượu;

Không giữ gìn tiết tháo; Mua danh, chuốc tiếng;

21.Khoe giàu sang, phú quý;

Tiêu xài của công thoải mái;

 Tốt xấu nồi cơm vẫn bằng nhau;

Thói quen lâu dần thành đúng;

.Lã Bất Vi có ba ngàn thực khách;

26.Áo mũ thay người;

Ba đời mặc giống nhau;

Quyết không bắt chước quần áo;

 Không ra thằng, cũng chẳng ra ông;

Thuyết có thể hở hang chỉ là cái cớ;

31. Ưa nói suông, nói phét;

Lừa người không phải tội;

Thùng rỗng kêu to;

Ô nhiễm ngôn ngữ;

Ác khẩu chết người;

36.Cưỡng bức hôn nhân;

Mua bán phụ nữ;

Thê thảm vợ bé;

Me Tây bất hạnh;

 Hóng mát dưới cây to buồn tẻ;

41.Tìm vợ vụ lợi;

Phô trương hôn lễ;

Hủ tục làm náo động đêm tân hôn;

Sĩ diện mà không xấu hổ;

Thích ngóng chuyện lạ;

46.Ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng;

Thói quen nhờ vả, lợi dụng;

Chuyện bé xé ra to;

Đông con lắm phúc;

Hủ tục bó chân nhỏ lại;

51.Ham mê gái trinh;
Một tỷ người đánh bạc;

Hủ tục cầu tự, gọi hồn, xem số, lên đồng, mời thầy phù thuỷ chữa bệnh;

 Sùng bái chính trị, thiên tử chịu mệnh với trời;

55. Bói toán ngu muội, yên phận thủ thường.

Các thói xấu kể trên có giống với dân ta hay không, xin để các bạn tự phán xét