Người đánh cắp văn
BÀN QUYỀN TÁC GIẢ
Cũng trên tờ báo này, tôi đã kể cho các bạn nghe câu chuyện may đã xảy đến cho tác giả bài Titine, mà Charlot đã hát trong phim Les temps Modernes.
Nguyên bài Titine là một bài ca rất xoàng, được người ta hát đến một độ. Tác giả bài ấy là một nghệ sĩ nghèo nàn, cứ tháng tháng đến hội sở các nhà nhạc sĩ và kịch sĩ (Soclétédes Compositteurs et Auteurs drammatiques) lĩnh một số tiền nhỏ mọn độ vài quan, là tiền bản quyền của bài hát kia. Ở bên Pháp, mà khi người ta hát đến bài ca nào, lại phải trả tiền bản quyền tác giả. Nhưng, như trên đã nói, bài Titine rất xoàng, không còn mấy ai hát đến nữa. Bởi vậy tác giả chỉ được vài quan thôi.
Nhưng một hôm đến hội sở, nhà nghệ sĩ hết sức ngạc nhiên và sung sướng khi thấy người ta đưa cho số tiền 20.000 quan. (2000p.) Thì ra Charlot đã hát bài đó trong cuốn phim tuyệt tác kia, và cứ mỗi bận đem chiếu, tác giả Titine lại được một số tiền.
Đó là chuyện ở bên Âu-Mỹ.
*
Ở nước ta, các nhà nghệ sĩ trái lại là hạng người bị bóc lột nhất. Chúng ta chẳng còn lạ gì những cách buôn bán của các nhà xuất bản, đã làm giàu bằng buôn rẻ tác phẩm của nhà văn. Trong khi ông này bệ vệ trên ô tô, thì nhà văn mà họ thí cho số tiền một hai chục bạc, vẫn nghèo nàn khổ sở.
Tôi đã được người ta nói chuyện một nhà văn kia, vì cần tiền mua thuốc cho mẹ ốm, phải gạ bán một tác phẩm cho nhà xuất bản. Ông này lợi dụng cơ hội hết sức dìm giá. Nhà văn đành phải gạt nước mắt mà chịu và khi ký tên dưới bản hợp đồng, đã phải thốt ra câu này với nhà xuất bản:
- Vậy mà trước kia ông cũng đã là một nhà văn!
Không biết cái bụng béo của nhà xuất bản đó có rung động tý nào khi nghe câu nói chua chát ấy không?
*
Ở đây, hình như người ta không bao giờ nghĩ đến tác giả, và coi tác giả như không có quyền lợi gì về tác phẩm của mình.
Biết bao nhiêu ban kịch đã diễn, và còn diễn, những vở kịch của các kịch sĩ, mà không chú ý gì đến tác giả. Họ cứ tự tiện mang các vở kịch ra diễn, nhiều khi không bảo cho tác giả biết nữa. Tiền thu được bao nhiêu ban kịch bỏ túi riêng với nhau.
Ấy là những ban kịch diễn lấy tiền cho mình. Còn nhiều khi diễn vì việc nghĩa, họ như cho rằng tác giả không có quyền lấy tiền. Tại sao?
Tác giả không phải là người cần sống ư? Tác giả nhịn đói viết văn ư? Với lại lấy tiền hay không là quyền của tác giả, ban kịch có quyền định đoạt gì về việc ấy?
Những kịch của Khái Hưng, của Tú Mỡ, và nhiều của kịch sĩ khác, người ta diễn đi diễn lại nhiều lần số thu kể cũng khá. Vậy mà tác giả không được gì. Người ta hoặc im lặng, hoặc tìm cách nói đãi bôi cho xong chuyện.
Không, phải trả tiền bản quyền cho các tác giả. Không thể để họ ăn cắp mãi được. Một kịch sĩ nói trên sẽ nhờ pháp luật can thiệp để đòi lại quyền lợi của mình.
Người ta bảo có tác giả không cần lấy tiền bản quyền ư? Không, một nhà văn không có quyền từ chối cái quyền lợi ấy; nếu nhà văn giàu, không cần tiền, nhà văn đó cũng phải làm cho người ta trọng cái bản quyền tác giả. Vì còn nhiều nhà văn khác, và cái bản quyền ấy phải được người ta coi là một quyền lợi không thể xâm phạm được.
*
Trong Cánh đồng Ma, một vai trò có hát mấy câu; những câu đó ở một bài ca mà Xuân Diệu làm từ năm 1931, khi còn là cậu học trò ở Quy Nhơn.
... Đêm nay cái đêm gì?
Mai ta ngồi mọi nơi
Thương thay lúc phân kỳ
Vì ai lệ nhỏ rơi?
Trông bóng trăng trong vắt
Lòng ta đau như cắt.
*
Vậy mà họ đã dùng bài ca ấy như một vật bắt được giữa đường vậy. Ngay đến tác giả Xuân Diệu cũng không biết là người ta đã dùng bài ca của mình, đến khi có một người bạn bảo cho hay.
*
Kết luận: Các nhà văn phải họp nhau lại để bảo vệ quyền lợi chung và riêng của mọi người Không thể cho bọn lợi dụng lấy công khó nhọc của nhà văn làm cái lợi của mình nữa. Không để cho các nhà xuất bản vô lương tâm xây nhà và tậu ô tô bằng văn phẩm của những nghệ sĩ nghèo nàn nữa.
Mỗi khi có buổi diễn kịch, bình văn lấy tiền, hay hoà nhạc, người ta phải nhớ đến bản quyền của tác giả. Một bài văn, hay một bản đàn, lúc nào cũng là vật sở hữu của người đã tạo nên. Không ai được quên điều đó, nhất là trong khi thu lợi riêng cho mình.
Số 133, 22-10-38
19-5
đọc thêm Đạo văn nào của riêng ai