tag:blogger.com,1999:blog-4343980513546956552024-03-18T10:32:00.717+07:00VƯƠNG-TRÍ-NHÀNhải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.comBlogger1190125tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-54644416057892718742024-03-18T10:29:00.001+07:002024-03-18T10:31:27.918+07:00 Trần Gia Ninh - Cụm từ “ dân tộc” ở đâu ra, nghĩa là gì ?<p>Nguồn Fb Gia Ninh Trần 17-3- 2023</p><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">(Khảo luận tóm tắt một vấn đề chuyên sâu về khoa học , mà lại là vấn đề <span style="font-family: inherit;"><a style="color: #385898; cursor: pointer; font-family: inherit;" tabindex="-1"></a></span>rất đời thường. Tuy tóm tắt nhưng cũng đủ dài, không khó đọc và lý thú đấy, nên đoc cho biết)</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;"><br /></div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">*****************************</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Khi khai lý lịch, ai cũng phải trả lời mục DÂN TÔC. CMT ND cũng phải ghi DÂN TÔC, ( nay CCCD thay bằng QUỐC TỊCH). Suốt ngày báo đài réo rắt kêu gọi “ Văn hoá đậm đặc BẢN SẮC DÂN TỘC”… Vậy chúng ta phải luôn trả lời cho câu hỏi DÂN TỘC gì ? Mà muốn trả lời thì phải hiểu DÂN TỘC LÀ GÌ, bí quá thì ghi bừa lúc thì là KINH, lúc thì là VIỆT…Chẳng biết đúng hay sai.</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">1) Xem qua thì ai cũng bảo DÂN TỘC là từ HÁN VIỆT 民族, ta dịch nguyên văn ra mà dùng. Nhưng thật ra hỏi người tàu trước thế kỷ 20, thời CÀN LONG, GIA KHÁNH , TỪ HY THÁI HẬU... thì họ cũng chịu. Viết DÂN 民thì họ hiểu , viết TÔC 族 thi họ cũng hiểu, ví như Hán TỘC, Mãn TỘC... Nhưng viết DÂN TỘC 民族 thì họ lắc đầu, không hiểu từ đâu mà ra. Họ mà cũng không hiểu thì các cụ nhà ta cũng không thể hiểu, thế mà con cháu như bọn ta vẫn xài như thường.</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">2) 民族 DÂN TỘC là từ do người Nhật dùng chữ Hán ( Kanji) tạo ra, và các ông Tôn Trung Sơn , Lương Khải Siêu bê nguyên si về dùng cho Trung Hoa từ đầu thế kỷ 20, với nhiều sự ngộ nhận mà ban đầu ít người nhận ra.</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Lương Khải Siêu 梁启超 là người đề cập đầu tiên đến DÂN TỘC. 民族 . Vào tháng 4, năm 1902 trong thư gửi Khang Hữu Vi 康有为ông viết “ Trong thời đại ngày nay, chủ nghĩa dân tộc đang phát triển mạnh nhất. Không có tư tưởng này thì quyết không thể lập quốc đươc…” (1902 年 4 月,他在致康有为的信中说道:“今日民族主义最发达之时代,非有此精神,决不能立国…)</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Năm 1905, Tôn Trung Sơn trên tờ Dân báo, đã công bố chủ nghĩa Tam Dân 三民主義: Dân tộc độc lập (民族獨立), Dân quyền tự do (民權自由), Dân sinh hạnh phúc (民生幸福).</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;"> Một thực tế không thể chối cãi là hầu như không có ngoại lệ, các bài báo về chủ nghĩa dân tộc do các nhà tư tưởng Trung Quốc viết vào đầu thế kỷ 20 đều ra đời ở Nhật Bản. Không phải ngẫu nhiên có hiện tượng Made in Japan by Chinese (do người Trung Quốc sản xuất tại Nhật Bản), điều này cho thấy sự ra đời của chủ nghĩa dân tộc hiện đại ở Trung Quốc, liên quan đến khái niệm "dân tộc" hiện đại, có liên quan chặt chẽ với tư tưởng Nhật Bản hiện đại.</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">3) Từ "dân tộc 民族 “ trong tiếng Nhật dịch từ gốc NATION của tiếng Anh. Trong các sách báo chính trị thời kỳ đầu của Phong trào Dân quyền Tự do Nhật Bản (1874-1890), Assemblee Nationale (国民议会Quốc dân nghị hội ) được dịch là " 民族会议Dân tộc hội nghị “. Tuy nhiên, nghiên cứu đã chỉ ra rằng, “trong nửa đầu thời kỳ Minh Trị, từ 'dân tộc 民族' hầu như không thấy xuất hiện. Đầu tiên họ sử dụng từ “ Nhật bản nhân 日本人” với nghĩa như “民 dân” là những người chịu sự thống trị của chính phủ dẫn đến từ “国民Quốc dân” được sử dụng để dịch chữ NATION ,coi như thế là ổn . Nói một cách ngắn gọn: khái niệm 'dân tộc 民族' mà người Nhật sử dụng ngày nay chưa hình thành vào đầu thời kỳ Minh Trị. Điều đó cũng nói lên rằng , lúc đầu người Nhật đứng từ góc độ “quốc dân 国民 để hiểu NATION trong tiếng Anh , về sau nhận thức lại thì nhìn nhận NATION từ góc độ “ TỘC 族 ”, nên dịch “NATION” thành “ DÂN TỘC 民族”</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Lý do tại sao Nation có thể lúc thì dịch là quốc dân, lúc lại dịch là Dân tộc là bởi vì gốc của từ nation có nội hàm kép về chính trị và văn hóa . Tuy nhiên, từ góc độ quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng chính trị, trước thời hiện đại cùng lắm chỉ là “国人 Quốc nhân- người trong một nước” thì chính xác hơn gọi là “quốc dân”. </div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">NATION theo nghĩa hiện đại được xuất hiện lần đầu tiên trong cuộc Cách mạng Pháp. Năm 1789, giai tầng thứ ba của Pháp đã hạ bệ Louis XVI để tổ chức "国民议会 - Quốc dân nghị hội, gọi tắt là Quốc hội" và công bố Tuyên ngôn Nhân quyền. Do đó, Nation trong tiếng Pháp trước tiên đề cập đến cộng đồng chính trị được tổ chức bởi những người tin vào các khái niệm tự do, bình đẳng và bác ái. Còn nation với nội hàm CHỦNG tộc và văn hóa chỉ là vấn đề thuộc chiều kích thứ hai. </div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Tuy nhiên, trong quá trình xây dựng quốc gia ở Đức và các nước Trung và Đông Âu thì lại khác. NATION được coi là một đơn vị có chung nhân quyền, ngôn ngữ, tôn giáo, văn hóa và nguồn gốc lịch sử.</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Tương đương với NATION, tiếng Đức gọi là VOLK. Trước thời hiện đại, VOLK chỉ là một thuật ngữ miệt thị dành để gọi cho binh lính và những người thuộc tầng lớp thấp trong xã hội, trong quá trình dựng nước sau cuối thế kỷ 18, nó hoàn toàn ngược lại với nội hàm nation là khái niệm được hiểu trong Cách mạng Pháp. VOLK trở thành một thuật ngữ giống với "民族 DÂN TỘC" hơn.Trước hết, nó đề cập đến khái niệm một cộng đồng văn hóa với những đặc điểm riêng được hình thành trong lịch sử dựa trên một ngôn ngữ chung. Ở Pháp, trước cách mạng không những không có NATION theo nghĩa này, mà thậm chí còn không có một ngôn ngữ chung quốc gia trở thành cơ sở của quốc gia, tiếng Pháp ngày nay chỉ là một phương ngữ địa phương vào thời điểm đó.</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Tây Âu và Trung và Đông Âu đã áp dụng các cách thức thành lập quốc gia khác nhau do các điều kiện quốc gia khác nhau. Nói chung, quan hệ huyết thống là lý do lập quốc ở Trung và Đông Âu, còn coi địa lý là đơn vị lập quốc gia ở Tây Âu. Trung và Đông Âu nhấn mạnh văn hóa, trong khi Tây Âu nhấn mạnh chính trị. Vì vậy, quốc gia ở Trung và Đông Âu gần với "dân tộc" hơn " và quốc gia ở Tây Âu gần với "quốc dân" (công dân). Tuy nhiên, sự thành lập quốc gia ở mỗi quốc gia có liên quan mật thiết đến việc hình thành các khái niệm như nhà nước hiện đại (state), quốc dân hay công dân (citizen), ngôn ngữ chung (the common language). bản sắc" hoặc "các quốc gia có bản sắc dân tộc chung". Tuy nhiên, cần lưu ý rằng lý do chính khiến họ có thể thành lập một quốc gia là họ đã chọn một con đường phù hợp với mình. Thử tưởng tượng nếu Pháp đi con đường từ cộng đồng văn hóa đến cộng đồng chính trị, Đức đi con đường từ cộng đồng chính trị đến cộng đồng văn hóa thì có lẽ Pháp và Đức đã không tồn tại đến ngày nay.</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">4) Như vậy, NATION là loại từ có nghĩa kép, có thể hiểu là Quốc Dân theo góc nhìn của một cộng đồng chính trị. Cũng có thể hiểu là DÂN TỘC theo góc nhìn của một cộng đồng về Văn hoá ( nguồn cội, truyền thống, tập tục, lịch sử, ngôn ngữ…).</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Nước Nhật là nước hiếm , theo nghĩa người sống trong nước đó là thuần chủng (99,99% là người Nhât) cho nên họ chế ra chữ DÂN TỘC để dịch NATION theo cả hai nghĩa Cộng đồng chính trị ( quốc dân) và Cộng đồng văn hoá tộc người (dân tộc) là chính xác.</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Trung hoa không thuần chủng như Nhật, ít nhất là có năm tộc người chính :Hán, Mãn, Mông, Hồi, Tạng. Cho nên khi dùng chữ Dân tộc trong ý nghĩa CHỦ NGHĨA DÂN TỘC LẬP QUỐC VÀ KIẾN QUỐC, Tôn Trung Sơn đã tiếp tục giải thích tại cuộc họp ờ Trụ sở Quốc dân đảng vào tháng 11 năm 1920:</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">"Số lượng người Hán luôn được tuyên bố là 400 triệu, hoặc nhiều hơn. Với số lượng lớn như vậy, chúng ta vẫn không thể thực sự độc lập và tổ chức một quốc gia Hán. Đây thực sự là một sự xấu hổ lớn đối với người Hán của chúng ta ! Đây là lý do tại sao chủ nghĩa dân tộc của đảng chúng ta không đạt thành công lớn! Từ điều này, chúng ta có thể thấy rằng đảng của chúng ta vẫn cần phải nỗ lực cho chủ nghĩa dân tộc! Người Mãn Châu, người Mông Cổ, người Hồi và người Tây Tạng đều phải đồng hóa với tộc Hán của chúng ta và trở thành một quốc gia lớn , quốc gia theo chủ nghĩa dân tộc!"(“汉人向来号称是四万万,或者不止此数。用这样多的民众,还不能够真正独立,组织一个 汉族的国家,这实在是我们汉族莫大的羞耻! 这就是本党的民族主义还没有彻底的大成功!由此 可知本党还要在民族主义上做工夫!必要满、蒙、回、藏,都同化于我们汉族,成一个大民族主 义的国家!)</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Đến các học giả Trung quốc hiện nay cũng phải thốt lên rằng : Đọc đoạn này khiến mọi người chúng ta nhận ra quá nhiều nội dung: ông ( Tôn trung Sơn) hiểu như thế nào về DÂN TỘC, về chủ nghĩa dân tộc, về mối quan hệ giữa các dân tộc và về mối quan hệ giữa quốc gia và dân tộc. Phân tích cho cặn kẽ, Tôn Trung Sơn theo đuổi chủ nghĩa dân tộc trong nhiều năm thì lý tưởng cuối cùng là hiện thực hóa lý tưởng đó ở Trung Quốc. Chính vì lý tưởng cuối cùng đó mà ông có ý kiến cho rằng nguyên thủ quốc gia của Trung Quốc là lãnh tụ của người Hán.</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Tuy nhiên, tại sao Trung Quốc phải là một “quốc gia dân tộc' của tộc người Hán? </div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">(这段话能够令让我们读出太多的内容:他对民族的认识、对民族主义的认识、对 民族间关系的认识、对民族与国家关系的认识,说到底,孙中山多年追求民族主义的最终理想就 是在中国实现一个汉族的“民族国家”。所以他才会有中华国家的元首,就是汉族领袖的想法。</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">然而,中国为什么就应该是汉族的“民族国家”? ).</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">May là. người Hán chiếm tuyệt đại đa số người dân trong nước Trung Hoa, nghe nói chiếm đến 91,6% cho nên dù biết. là ngộ nhận , ngày nay họ vẫn “Lập lờ” dùng từ “ DÂN TỘC TRUNG HOA - ”, thay cho từ “QUỐC DÂN TRUNG HOA “</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Hãy nghĩ xem, ở nước Mỹ mà dùng từ DÂN TỘC MỸ thì sẽ được hiểu là gì, nếu không bị gọi là “thằng thần kinh”.</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Việt nam ta cũng gần giống Trung hoa là vì người Việt ( hàm ý chỉ người Kinh) chiếm tỷ lệ đa số 82,5% ,còn ít hơn tỷ lệ người Hán chiếm ở Trung hoa cho nên việc dùng từ “ DÂN TỘC VIỆT NAM” có mức độ lập lờ cao hơn, và mọi người do thói quen, vẫn dễ dàng bỏ qua và chấp nhận nó là như hiện tại. </div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Giá như chấm điểm ngôn ngữ cũng giống như toán học thì có thể nói vui thế này: Nhật dùng cụm từ "Dân tộc' là đúng 100% với nước họ.Trung quốc chính xác 90%, Việtnam đúng 80%</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Một cụm từ mà diễn tả chính xác đến mức đó thì cũng dùng được tàm tạm rồi.</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Cũng có thể hiểu như thế mà dù ảnh hưởng của tam dân chủ nghĩa , ghi ở tiêu đề quốc gia là ĐỘC LẬP TỰ DO HẠNH PHÚC , nhưng Hồ chí Minh đã không dùng Chủ nghĩa dân tộc như Tôn Trung Sơn để lập quốc việt nam (vietnamese Nationalism )mà thay vào đó là chủ nghĩa yêu nước ( patriotism), dù hai từ có nội hàm cũng gần nhau. Hồ chí Minh đã tuyên bố rằng “It was patriotism, not communism, that inspired me. - Chính chủ nghĩa yêu nước, chứ không phải là chủ nghĩa cộng sản, mới truyền cảm hứng , dẫn đường cho tôi”</div><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; white-space-collapse: preserve;">Mỗ nghĩ ta nên dịch Nationalism là Chủ nghĩa quốc gia ( tuy từ này là của miền nam trước 75, nhưng cũng là viêt nam, sao phải lăn tăn). Tất nhiên có gây ra hệ lụy, như đề cưong văn hoá của ông TC.." DÂN TỘC, KHOA HOC,ĐẠI CHÚNG" và nhiều triết luận chính trị khác cũng phải thay....( Mỗ không có ý lật sử hay phản động đâu, rất rất yêu nước, chỉ có không để tình cảm lấn át lý trí thôi, đừng ném đá nhé)</div>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-38208558331454281002024-03-13T15:12:00.000+07:002024-03-13T15:12:01.029+07:00Lê Văn Trương: một kiểu tồn tại trong văn học<p><span style="font-size: medium;"> </span><span style="text-align: center; white-space-collapse: preserve;">Vài nét tiểu sử</span></p><p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: center;"><span style="white-space-collapse: preserve;">Lê Văn Trương (1906-1964), nổi tiếng với các tiểu thuyết in trên Tiểu thuyết thứ bảy. Phổ thông bán nguyệt san v.v... Tác phẩm chính: Một người (1937), Tôi là mẹ (1939), Trường đời (1940), Tôi thầu khoán (1940) v.v...</span></p><p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: center;"><span style="white-space-collapse: preserve;">==========================</span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-size: medium;"><b><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">M</span></b><b><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">ột người mù rên rỉ đòi ánh
sáng</span></b></span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;"> </span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">So với tổng số trang in mà Lê Văn Trương đã viết ra, thì
những tài liệu mà bạn bè đồng nghiệp viết về ông </span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">lại có phần quá ít</span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">. Tuy nhiên, có lẽ do chỗ Lê Văn Trương là
một cá tính mạnh, một người có bản sắc rõ rệt, cho nên mỗi khi có dịp nhắc về
ông, người ta dễ khắc hoạ được bản chất con người ông với những nét tính cách
không lẫn với người khác. Về phương diện này có hai tài liệu đáng quý:</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><i><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Một là</span></i><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> cuốn sách nhỏ của Lan
Khai mang tên <i>Lê Văn Trương, mớ tài liệu cho văn học sử Việt Nam</i>,
tập sách được Nhà xuất bản <i>Minh Phương</i> cho in ra ở Hà Nội,
ngay từ 1940.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><i><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Hai là</span></i><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> phần viết về Lê Văn
Trương của Nguyễn Vỹ trong cuốn <i>Văn thi sĩ tiền chiến</i>, cuốn này gồm
nhiều chân dung ngắn từng in rải rác trên tạp chí <i>Phổ thông</i>, sau đó
được nhà <i>Khai Trí</i> ở Sài Gòn cho in lại thành sách năm 1970.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Dưới đây là một ít đoạn lược thuật rút ra từ hai tài liệu
nói trên.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> </span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">1/ Về hình dáng bề ngoài
lời ăn tiếng nói, cùng là con người Lê Văn Trương, bằng xương bằng thịt, Nguyễn
Vỹ kể: Lê Văn Trương là người “tự nhiên”, “chửi thề toang toác chẳng sợ ai
cười”, ông giống như một thứ máy nói và máy viết, loại ăn to nói lớn, “chuyên
môn nói phét nói tục chỉ được cái thành thật không làm hại ai cả”.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Dưới con mắt Lan Khai, Lê Văn Trương hiện ra còn sinh
động hơn nữa. “Ngoài ba chục tuổi, tầm vóc cao nhớn, dáng đi lừ lừ như một con
cá chắm lội, với một màu da bánh mật, gương mặt rắn câng, một cái trán hẹp của
người thiết thực, đôi mắt sâu gườm gườm và những cái nhìn nhanh như chớp. Miệng
không rộng, môi trên hơi vểnh lên, nổi một chiếc răng cửa khểnh”. “Nụ cười toét
miệng dễ thương … mất đi hẳn khi Lê Văn Trương nói. Nói, ở ông, như người bị
trói giãy”.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Nên nhớ rằng, vẻ đẹp lý tưởng của các văn nhân xưa nay là
vẻ tinh tế, tao nhã, bề ngoài nhiều khi hơi yếu đuối một chút, và chỉ để lại
dấu ấn bằng một bản lĩnh bên trong, đầy sức thuyết phục. Điều quan trọng trong
chân dung Lê Văn Trương vừa được phác hoạ là ở chỗ nó cho ta thấy một kiểu nhà
văn khác, nhà văn gần với cuộc vật lộn kiếm sống đầy biến động hàng ngày. Giá
có bảo nét mặt Lê Văn Trương ở trên gợi ra hình ảnh một thầu khoán, một lái
buôn, một kẻ giang hồ thì cũng không phải là quá.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Hãy nghe tiếp nhận xét của Lan Khai về con người Lê Văn
Trương:</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">“Bất cứ lúc nào và ở đâu (ông) đã nói nhiều hơn ai hết”.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">“Không nói Lê Văn Trương rất có thể chỉ là một mớ tro
tàn”.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">“(ấy là) … những lời lặp đi lặp lại… của một kẻ ốm gần
như mất trí.”</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Thoạt nghe, dễ cho đấy là những lời lẽ mang tính cách mạt
sát, bôi xấu bạn bè mà người ta nghĩ rằng rất sẵn trong thái độ đối xử giữa
những người cầm bút ở một xứ thuộc địa. Nhưng không hẳn thế. Trong cái nhìn của
Lan Khai, người đọc ngày nay còn bắt gặp một sự cảm thông kỳ lạ mà có lẽ, chỉ
có giữa những người vừa thân nhau vừa hiểu nhau. Đây là cách giải thích của Lan
Khai về sự lắm lời của Lê Văn Trương:</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">“Không phải Lê Văn Trương cốt đa ngôn để thử sự kiên nhẫn
của ta.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Không! Ông chỉ đương cố đánh thức cái lòng đạo đức của
chính ông đấy mà thôi.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Vì chỉ sống bằng lý trí, Lê Văn Trương thỉnh thoảng cũng
nhận thấy cái khô khan, cái lặng lẽ, cái rỗng không sâu thẳm của lòng mình. Ông
đâm ra chóng mặt và cuống cuồng, ông vồ lấy một giọt rượu mạnh lý tưởng để tự
đốt nóng tim bằng cách pha thêm rất nhiều lời nói, những lời liên miên, những
lời sảng loạn, những lời mà ông chỉ cần ở chúng có độc một hiệu lực: Tự thôi
miên mình. Người đứng nghe ông thường thường bị sốt ruột bởi sự nói nhiều của
ông, nhưng đôi khi cũng cảm động bởi cái giọng chân thành của ông. Phải, còn gì
thực hơn những tiếng kêu mà một con người thốt ra để đòi hỏi, cầu xin những cái
chính người ấy thiếu? Lê Văn Trương, nếu có thể thành thực được, ông cũng chỉ
thành thực với ông, với những cái ông không có, và bọn ta, những độc giả của
ông, chúng ta chỉ là một lũ nghe lỏm ông mà thôi”.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Cách giải thích về người viết văn Lê Văn Trương của Lan
Khai có vẻ mang hơi hướng phân tâm, nhưng được trình bày một cách thanh thoát,
dễ chấp nhận. Hoá ra cây bút nổi tiếng là hay đưa ra <i>lý thuyết người
hùng</i> đó lại là một con người yếu đuối, thích kêu to lên vì sợ phải đối
diện với cái trống rỗng của lòng mình. Không những Lan Khai mà Nguyễn Vỹ cũng
nói rằng Lê Văn Trương có vẻ hào hoa cương trực đấy, song thật ra “nhát
như thỏ mềm như sứa”. Một nhân vật trong <i>Bọn làm bạc giả</i> của
A. Gide bảo một nhân vật khác: “Anh có đủ tính cách của một nhà văn: kiêu căng,
giả dối, tham vọng, bất định, ích kỷ”. Hình như trong Lê Văn Trương cũng hội đủ
những tiêu chuẩn đó. Nên ông phải viết, viết để vượt qua những ẩn ức tưởng như
không sao bù đắp nổi. Không phải ngẫu nhiên mà Nguyễn Vỹ nửa đùa nửa thật kể
rằng trong khi trò chuyện, Lê Văn Trương “ưa dẫn ra những câu triết lý của vài
danh nhân xưa. Dẫn lung tung, chẳng đâu vào đâu. Người ít học nghe chẳng hiểu
sao. Người có học nghe cũng chẳng hiểu sao”. Trong cái tình thế vừa buồn cười
vừa bi đát ấy, hình như Lê Văn Trương đã trở nên một thứ biểu trưng cho sự yếu
đuối của con người. Thông thường chúng ta hay đòi hỏi nhà văn phải cao hơn bạn
đọc, phải mạnh hơn bạn đọc trong khi thực ra, trước hết, những người cầm bút
lại yếu đuối hơn rất nhiều so với các bạn đọc thân mến của họ.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Còn về thói hay thuyết đạo đức của Lê Văn Trương thì thật
ra có gì là khó hiểu với một người bơ vơ, và cũ càng như ông! Theo Lan Khai,
cái mà Lê Văn Trương đề cao khá giản dị: “một cuộc cách mạng tinh thần dựa trên
thiên hướng và ánh sáng của Khổng học”, “một nhận thức về sự kém hèn của giống
mình và thấy cần phải cướp đường mà tiến lên”. Tóm lại Lê Văn Trương “đã vơ lấy
triết lý sức mạnh của Nietzsche, nhưng vẫn luôn miệng xưng tụng các đức tính
của trái tim”, “ cả hai làm ông lúng túng, không biết nhảy bằng chân nào cho
phải nữa”. </span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Ở</span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> chỗ này, Lê Văn Trương
thật đã tập trung cô đọng trong mình những đặc tính tiêu biểu của các nhà văn
một xứ thuộc địa, như xứ ta trước 1945. Song le, trong khi trở nên một điển
hình của học đòi, chắp nhặt ham muốn hơn sức</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> lực</span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> có
thật (“ trí to hơn người” như các cụ vẫn giễu) rồi huênh hoang, trống rỗng</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">…</span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> đủ thứ, thật ra trong Lê Văn Trương vẫn có
nét gì đáng yêu: ông không tìm cách che giấu bản chất thật; ông hồn nhiên là
mình, dám là mình, dù có “nhàm chết người” cũng vẫn là mình một cách nhất quán.
Trên nhiều phương diện, Lê Văn Trương đã là ví dụ chứng minh cho hình ảnh
nhà văn mà trong xã hội hiện đại, người ta coi là những kẻ đáng được thông cảm. </span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Có một sự thực ai cũng biết, là mặc dù có rất nhiều nhược
điểm, song cây bút Lê Văn Trương - đặt trong bối cảnh văn học đương thời - vẫn
là cây bút được nhiều độc giả tìm đọc. Tại sao có hiện tượng ấy? Lan Khai đã
trả lời rất hay về điều này. Theo Lan Khai, cái chính là chất dấn thân của ngòi
bút Lê Văn Trương.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">- “Lê Văn Trương thoạt đầu chỉ nói cho mình”, đến lúc
“nhận ra rằng nó cần cho chung quanh”, ông mới “nảy ra ý định kêu gào tha thiết
hộ người”.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">- “Ông đã đem tới cho tâm hồn quần chúng xứ này một sự
bồng bột mới sau khi nó đã bị những vết thương đẫm máu làm tê tái và đã bị xâm
chiếm bởi cái trống rỗng sau một sự cười cợt kéo dài quá cái hạn định hợp với
lẽ phải”.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">- “ Ông đã tỏ ra săn sóc đến cái phần hồn của quần chúng
hơn tất cả các văn sĩ hiện tại, săn sóc một cách đôn đốc, hăng hái, mê say” (mà
không phải “sáng suốt, hợp lý, đúng với các luật nền tảng của tâm lý”).</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Khó lòng nói rằng trong các nhận xét ấy, Lan Khai chỉ
thấy mặt mạnh của Lê Văn Trương. Ngược lại, xem bạn như mình, đặt mình vào địa
vị bạn, vừa khách quan, vừa thông cảm, Lan Khai cùng một lúc vừa chỉ ra cái
vụng về, ngớ ngẩn, nói chung là mọi thứ bất cập trong việc làm của Lê Văn
Trương, vừa ân cần ghi nhận những gì mà Lê Văn Trương đã làm cho mọi người, nó
khiến cho ông có được một chỗ đứng tinh thần ở xứ sở này, ít ra là trong cái
thời mà các ông đang sống. Trong lời tựa cho <i>Một người</i> của Lê
Văn Trương, Trương Tửu với thói quen bốc đồng đã đưa ra những lời khen quá
đáng, nào “một nghệ thuật mãnh liệt và nhuần nhị”, “một ngòi bút thần diệu”
khiến Trương Tửu “hoàn toàn bị quyến rũ và mê đắm”. Lan Khai bình tĩnh hơn, chỉ
bảo rằng đọc quyển sách ấy, “thấy cảm động như khi nghe một người mù rên rỉ đòi
ánh sáng”… Rộng ra, với toàn bộ sáng tác của Lê Văn Trương, Lan Khai ghi nhận
rằng là cả một thành tựu nhưng không phải một thành tựu mơ hồ, mà là do chỗ nó
nổi lên so với hoàn cảnh chung quanh. “Lê Văn Trương dù sao cũng đã gây nên
được ở quanh tên tuổi ông, một mối dư luận, trên cái đất nước mà đời sống tinh
thần của người dân hằng khiến ta có thể ngờ là đã tê liệt”. Cái sự ghi nhận của
Lan Khai về Lê Văn Trương nên được xem là khách quan, đúng mực.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> Khác với Lan Khai, Nguyễn Vỹ khi ở Hà Nội không
thật thân với Lê Văn Trương. Song nhà thơ này lại có dịp biết rõ Lê Văn Trương
vào những năm cuối đời, tức là khoảng cuối những năm 50 đầu những năm 60 ở Sài
Gòn. Trong đoạn hồi ký của mình, Nguyễn Vỹ cung cấp thêm mấy nét tâm tình rất
quý của Lê Văn Trương mà thiếu đi, chắc hình ảnh Lê Văn Trương trong bạn
bè đồng nghiệp không thể coi là đầy đủ.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Ấ</span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">y là những đoạn Lê Văn
Trương tự đánh giá mình, nhất là tính đếm lại cái phần đóng góp của mình trong
văn học:</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">“Vài ngày sau cái chết của Nguyễn Tường Tam, Lê Văn
Trương đến thăm tôi tại tạp chí <i>Phổ thông</i>. Anh buồn bã gục đầu
xuống. Tôi lặng thinh chờ xem anh muốn nói gì. Một lúc khá lâu, có vẻ trịnh
trọng , Lê Văn Trương cất tiếng:</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">- Thằng Nhất Linh đi rồi, bạn cũ tụi mình ở đây chỉ còn
mày, với một vài thằng nữa thôi. Nhưng tao buồn là không để lại một tác phẩm
nào xứng đáng với cuộc đời của tao.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Im lặng một lúc, Lê Văn Trương lại nói tiếp:</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">- Tớ muốn cậu tự ý chọn một quyển truyện nào của tớ mà
cậu ưng ý nhất, cậu viết một bài phê bình thật đầy đủ, cho tớ xem trước khi tớ
làm cuộc du lịch cuối cùng và vĩnh viễn.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Tôi hỏi:</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">- Trong tất cả các truyện cậu đã viết cậu thích quyển nào
nhất.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Lê Văn Trương trả lời liền không do dự:</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">- Tớ đ. thích quyển nào.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">- It nhất cũng có một vài quyển hay hơn các quyển khác
chứ.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">- Tớ viết quyển nào cũng hay cả, mà chẳng có quyển đ. nào
hay cả! Thế mới chó!</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Câu nói mâu thuẫn đó tiết lộ tính chất sáng tác đặc biệt
của Lê Văn Trương. Tác phẩm nào cũng hấp dẫn nhưng không có một kiệt tác.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Tôi bảo:</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">- Cậu chọn một vài quyển tương đối nổi bật hơn hết, đưa
đây tôi. Tôi sẽ viết một bài dài và thật khách quan.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Nhưng tôi đã chờ mãi Lê Văn Trương cho đến ngày anh
chết”.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Với một cuộc đời nhiều phen ngang dọc như Lê Văn Trương,
một kết cục như thế thật ngoài sự chờ đợi của mọi người. Hôm qua, trong văn
học, ông như con cá kình trên sông lớn, muốn in gì thì in, muốn viết thế nào
thì viết, tha hồ lui tới. Đã bao nhiêu lần người ta chê bai ông, giễu cợt ông,
bảo ông là vội vàng cẩu thả là văn chương dây cà ra dây muống, nhưng đã lại có
không biết bao nhiêu độc giả lắng nghe ông, suy tôn ông, thế là được rồi. Đến
nay rút lại, hoá ra thời gian vẫn làm công việc của nó, và cái đòn chí tử giáng
vào văn nghiệp Lê Văn Trương lại chính do Lê Văn Trương thực hiện. Công bằng
làm sao mà cũng oan nghiệt làm sao!</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Đọc đoạn văn trên của Nguyễn Vỹ, lần đầu tiên người ta
bắt gặp cảm giác đau đớn, bất lực, đúng ra là bắt gặp cả hình ảnh một con người
thất bại thảm hại, toàn là những thứ xưa nay xa lạ với Lê Văn Trương, có thể
nói là suốt đời ông đã tìm cách xa lánh chúng, rút cục, chúng vẫn tìm thấy
chính ông. Nhưng có hề gì? Nếu qua cách miêu tả của Lan Khai, chúng ta thấy gần
với Lê Văn Trương, thông cảm với ông, thì qua hồi ức của Nguyễn Vỹ, thậm chí
trong ta còn nẩy sinh chút thương xót chính đáng với ông nữa. Như vẫn thường
xảy ra, sự tỉnh táo ở đây đồng nghĩa với sự cay đắng, có điều trong cay đắng,
Lê Văn Trương lại hiện ra đáng trọng hơn bao giờ hết. <i>Cùng một lứa bên
trời lận đận</i> - trên nhiều phương diện trước sau Lê Văn Trương vẫn là
một số phận văn học mà các thế hệ sau cần luôn luôn nghiền ngẫm để rút kinh
nghiệm</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> </span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-size: medium;"><b><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Một
kiểu nhà văn đặc trưng cho thời tiền chiến</span></b><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Có dịp đi vào hậu trường của đời sống văn học, luôn luôn
người ta bắt gặp trong các văn nghệ sĩ tiền chiến những lời tố cáo về nạn
thuổng văn, ăn cắp văn nghe khá vui vui.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> </span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Ngay từ thời viết <i>Nhà
văn hiện đại</i>, Vũ Ngọc Phan đã cho biết nhiều đoạn của Vũ Bằng trong <i>Em
ơi đừng tuyệt vọng</i> là lấy từ văn của Dostoievski.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Trong <i>Kỷ niệm văn thi sĩ tiền chiến</i>, nhà thơ
Nguyễn Vỹ chép ra cả bài thơ Nhật từng là tiền kiếp của <i>Tiếng thu</i> (Lưu
Trọng Lư) cũng như câu thơ Pháp có sẵn mà Xuân Diệu chỉ sửa lại chút ít rồi làm
nên <i>Yêu là chết ở trong lòng một ít</i> in trong <i>Thơ thơ</i>.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Lùi về xa nữa, người ta trân trọng ghi nhận <i>Ngọn
cỏ gió đùa</i> của Hồ Biểu Chánh sao mà gần gũi với <i>Những người
khốn khổ </i>của V. Huygo, cũng như <i>Sống chết mặc bay </i> của
Phạm Duy Tốn thì mang nặng dấu vết <i>Ván bi-a </i> của A.
Daudet v.v và v.v</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Lối “thuổng văn” này, thoạt nhìn, chỉ là một lỗi nhỏ
thuần tuý đạo đức. Song, để xét cho kỹ, ta nên đặt nó bên cạnh hàng loạt căn
bệnh khác: guồng máy sản xuất văn chương tiền chiến manh mún luộm thuộm, các
ông chủ nhà in, chủ phát hành thường kiêm nhiệm thêm buôn bán </span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">kinh doanh </span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">hoặc đúng hơn mới từ mọi
nghề buôn bán chen ngang vào xuất bản. Trang báo in thơ, in tiểu thuyết đặt lẫn
giữa những dòng quảng cáo thuốc lậu và các loại bệnh hoa tình. Trong cảnh túng
đói, nhà văn bấy giờ dễ viết ẩu, viết vội, viết chưa ráo mực đã phải mang bản
thảo đi bán rồi lập tức bản thảo được đưa xuống nhà in cho kịp sắp chữ. Mối
quan hệ giữa các nhà văn với các ông chủ xuất bản cũng như giữa các nhà văn với
nhau mang màu sắc mối quan hệ của những người buôn bán nhỏ, thương nhau, giúp
nhau dựa vào nhau mà sống, nhưng cũng lừa lọc phản bội nhau dễ dàng, kế đó cùng
hùa nhau mà lừa bạn đọc, trong khi vẫn hiểu rằng nghề của mình tồn tại được ,
là nhờ vào đám bạn đọc đó.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> </span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Gọi đích danh, thì lối sản
xuất văn chương tiền chiến mang nặng tính chất thuộc địa. Nhà văn thường thiếu
cốt cách trí thức. Thứ hàng mà họ làm ra mô phỏng hàng thứ thiệt, đồ xịn
bên chính quốc đã đành, mà chính người làm hàng cũng không khỏi mang nhiều thói
xấu của những người gia công, người làm đại lý không có giấy phép.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> </span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Đặt trên cái nền của cả đời
sống văn học như vậy, người ta sẽ độ lượng hơn trong việc nhìn nhận một ngòi
bút như Lê Văn Trương trước 1945. Điều đầu tiên làm cho một số nhà phê bình
cũng như đông đảo bạn đọc thấy gợn khi nghĩ đến nhà văn ấy, mà cũng là cái cửa
ải cuối cùng, người ta không vượt nổi để có thể công nhận nhà văn ấy, là sự
nghiệp của ông đa tạp táp nham, lẫn lộn đồ giả và đồ thực, tác phẩm do ông viết
ra và những thứ của người khác ông cho mượn tên. Đó là những điều tối kỵ trong
cách tồn tại của một ngòi bút. Nhưng nên nhớ đến những cuộc thuổng văn, thuổng
thơ nói trên, và bao nhiêu cuộc xào xáo mà người trong cuộc không tố ra, thì
không ai biết nổi. Nên nhớ lời thú nhận của Nguyễn Công Hoan có liên quan
tới <i>Bước đường cùng</i>: Lúc đầu, nhà văn không hiểu là mình sẽ viết
gì, và cứ tả vu vơ những chuyện đẻ đái mãi, rồi mới nghĩ ra cái mạch chính của
truyện. Nên nhớ lời tự thuật của Tô Hoài có liên quan tới cách làm việc của ông
và Nam Cao. “Có khi, chúng tôi phải viết đổi tay cho nhau mới làm kịp. Nam Cao
thạo tả nhân vật, tôi nhờ anh viết cho tôi những đoạn như thế. Lúc Nam Cao buồn
ngủ hay chán viết, anh bảo tôi: “Cậu làm hộ mình thế này nhé. Sắp mưa, bờ ao có
bụi tre. Buổi chiều. Mấy trang cũng được”. Tôi vốn thích tả cảnh. Tôi lia hộ
bạn vài trang như anh đã phác. Cũng là một thứ công ti” (<i>Tự truyện</i>).</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Trong cái khung cảnh “<i>người ở lẫn với ma, người nửa
người nửa ma</i>” – cũng chữ của Tô Hoài </span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">–</span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> của
đời sống văn học tiền chiến, trường hợp của Lê Văn Trương hoá ra không phải là
một ngoại lệ. Nó chỉ trưng ra những gì có sẵn trong thực tế và vô hình chung,
giúp cho cái gọi là đời sống hậu trường văn học có dịp hiển hiện.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Đương thời, người ta đã đọc được nhiều lời chê trách,
thậm chí chửi bới Lê Văn Trương từ phía nhóm <i>Tự lực</i>. Đại khái họ
thường giễu Lê Văn Trương là huênh hoang tiên sinh. Họ rêu rao “không bao giờ
ông Lê Văn Trương chịu bỏ mất dịp dạy luân lý, dù ông ấy viết tiểu thuyết hay
phóng sự”. Họ nói công khai không úp mở “Chúng tôi rất ghét cái lối văn tâm lý
vô nghĩa lý của Lê Văn Trương, cái lối văn rỗng toác, loè đời của hạng triết
học nửa mùa ấy”.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Hàng thịt nguýt hàng cá, giữa nhóm <i>Tự lực</i> và
Lê Văn Trương có sự cạnh tranh, nên có sự ghét bỏ nhau đã đành. Nhưng Vũ Ngọc
Phan, nhà phê bình không thuộc nhóm nào cũng viết về Lê Văn Trương với những
lời lẽ không mấy cảm tình, thậm chí nhiều khi có cả những chê trách thậm tệ. Về
cách viết, theo Vũ Ngọc Phan, ở Lê Văn Trương “còn thấy cả những cái rớt lại
của lối văn tiểu thuyết cổ vào lớp Nguyễn Bá Học, Phạm Duy Tốn” “kém về cả hành
văn lẫn về truyện” “có những chữ dùng rất sai”, “cốt truyện đặc phường tuồng”
“rõ ra truyện một phim chớp bóng”. Còn về nội dung thì văn Lê Văn Trương cũng
là thứ văn nặng về thuyết luân lý, nhiều nhân vật “người thì là người hùng mà
cử chỉ và ngôn ngữ lại là cử chỉ và ngôn ngữ của con nít”.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Trong khi chờ đợi một sự kiểm kê đầy đủ đồng thời có sự
đánh giá xác đáng phần “tài sản tinh thần” mà Lê Văn Trương để lại, có một điều
ngay từ bây giờ chúng ta phải tự hỏi: “Tại sao đa tạp như vậy mà Lê Văn Trương
vẫn tạo được một ấn tượng khá đậm trong tâm lý bạn đọc?” và</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> “</span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Tại sao viết kém như vậy, mà Lê Văn Trương
vẫn tồn tại, ít nhất là suốt thời gian 1935-1945, tồn tại một cách vinh quang,
sáng giá?”</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> </span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Trong một hồi ký mang
tên <i>Chủ nhà in nhà xuất bản Tân Dân ông Vũ Đình Long</i>, in ở <i>Tạp
chí Văn học</i>, số 1-1991 nhà văn Ngọc Giao kể: “</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Ở</span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> nhà xuất bản này có mấy tủ sách nổi tiếng:
tủ sách <i>Những tác phẩm hay</i>, rồi tủ sách <i>Phổ thông bán
nguyệt san</i>. Tất cả các loại trên không in quá con số 2.000 cuốn. Riêng tiểu
thuyết Lê Văn Trương in 3.000 cuốn”. Tại sao, ông Tân Dân, một người “làm ăn
quy củ”, “nhiều cơ mưu”, “có đầu óc làm ăn lớn”, ông Tân Dân rất hiểu nghề,
hiểu việc đến m</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">ứ</span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">c “tiền độc giả Trung Nam
Bắc đổ vào nhà Vũ Đình Long như nước vỡ đê” (tất cả đều là lời Ngọc Giao), ông
Tân Dân đó lại khờ khạo in thật nhiều Lê Văn Trương vậy? Hay là chính Lê Văn
Trương cũng là một mặt hàng đặc hiệu, được nhà <i>Tân Dân</i> khai
thác triệt để, và thật ra, đã nuôi sống nhà <i>Tân Dân</i>, đến mức ông
chủ xuất bản nổi tiếng là chặt chẽ đó, đối với Cô Lý (tên một biệt hiệu của Lê
Văn Trương) cũng phải hết sức nới tay, nếu không nói rất trọng dụng.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> </span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Muốn hay không muốn, người
viết văn học sử khách quan phải nhìn nhận: cái tên Lê Văn Trương có tần số lặp
đi lặp lại thuộc loại cao nhất trong sinh hoạt văn học tiền chiến. Chung quanh
cái tên đó, không chỉ có chê bai, rẻ rúng, mà còn có bao nhiêu say mê, chờ đợi.
Gắn liền với cái tên đó, là cả cách tồn tại của văn học, cùng là những khao
khát, ham muốn đã đến trong tâm lý bạn đọc một thời. Nếu không nhìn Lê Văn
Trương bằng con mắt văn học thuần tuý, mà nhìn ông như một hiện tượng xã hội,
không quá câu nệ đòi hỏi những đóng góp của ông đối với nghệ thuật ngôn từ
(điều này chúng tôi sẽ trở lại ở phần dưới) mà xem ông đã thuyết phục được
người đọc ra sao, người ta đã mê man nghe ông thuyết giáo ra sao, từ đó không
chỉ đánh giá ông, mà còn đo đếm hiệu quả do ông tạo nên </span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">–</span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> vâng, nếu nhìn nhận ông
bằng <i>con mắt xã hội học</i> thì hiện tượng Lê Văn Trương cho thấy
những đường nét rất thú vị.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> </span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Chẳng hạn, chung quanh câu
chuyện về nhân vật <i>người hùng</i> ở Lê Văn Trương. Một sự thực đập
ngay vào mắt mọi người nghiên cứu là bất cứ ở đâu, bất </span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">cứ </span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">thời nào</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">,</span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> có
dịp nhắc tới Lê Văn Trương, người ta đều nhắc tới ngay loại nhân vật này. Chẳng
nhẽ, đối với một người viết văn, đó không phải là một điều đáng ao ước? Theo
các tác giả <i>Từ điển văn học</i> (H. 1983), loại <i>người hùng</i> của
Lê Văn Trương “không chỉ oanh liệt trong phiêu lưu mạo hiểm mà con gương mẫu
trong nghĩa vụ gia đình, và cũng rất “trong sạch”, “cao quý” khi lương tâm bị
ném vào vũng bùn của xã hội trưởng giả giàu sang”. Người ta có thể có lý khi
nói rằng đấy là kiểu người </span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">ít
nhiều </span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">giả
tạo, huênh hoang, khí khái rởm, nhưng từ đó mà kết luận các nhân vật ấy “không
có chút giá trị, nếu không nói là phản động” thì hoàn toàn bất công. Nhỡ trình
độ bạn đọc đương thời chỉ có thế thì sao? Nhỡ người đọc đương thời đã tìm thấy
trong những bóng dáng nhân vật kiểu người hùng đó một nơi nương tựa về mặt tinh
thần thì sao? Chẳng nhẽ tất cả những ai đã từng say mê Lê Văn Trương đều là kém
cỏi, tầm thường “nếu không nói là phản động” cả? Nên vơ đũa cả nắm rồi triệt để
phủ nhận như vậy hay là nên ghi nhận rằng đây là một hiện tượng thuộc về lịch
sử: Văn học không phải chỉ có nhiệm vụ ghi lại những nhận thức dúng của một
thời. Một cách tự động nhiều khi một cách vô ý thức, người ta còn thấy văn học
bắt được rồi <i>cho hiện trên màn hình của mình</i> những lầm lỡ,
những ngớ ngẩn khống chế đầu óc con người thời đại, mà suy cho cùng, nhờ những
ảo tưởng đó, có khi họ đã làm nên nhiều việc trọng đại!</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> “</span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Trong số các nhà văn thơ
1932-1940, Lê Văn Trương là người có bản sắc hơn cả”. Ông “là người có tư
tưởng”, ông “dám đứng ra chủ trương một lý thuyết luân lý <i>con người
hùng</i> thể hiện được phần nào nguyện vọng của giới trung lưu”. Người
viết những dòng phải chăng trên đây về Lê Văn Trương, là ông Phạm Thế Ngũ, tác
giả bộ <i>Việt Nam văn học sử giản ước tân biên</i> (S. 1968). Chúng
tôi đồng tình với cách đánh giá đó, vì thấy ở đây người làm văn học sử không
tuyệt đối hoá các yêu cầu của mình, mà gắn văn học với tình hình tâm lý tư
tưởng của xã hội đương thời.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Bên cạnh câu chuyện nhân vật người hùng, vấn đề Lê Văn
Trương còn một khúc mắc nặng nề khác: Đó là thứ văn mà ông sử dụng, cái quan
niệm về văn học mà ông noi theo hoặc đúng hơn, cái quan niệm người ta thấy toát
ra qua sáng tác “cả nắm cả mớ” của ông; trên nhiều mặt, nó không phù hợp với
cách hiểu thông thường vẫn được thừa nhận.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Bàn về nghệ thuật tiểu thuyết của Lê Văn Trương, Vũ Ngọc
Phan nhận xét” Tác giả luôn luôn hướng về phía độc giả để kêu gọi, để giảng
giải để phân trần. Tác giả đã quên mình là một nhà tiểu thuyết, một người trước
hết phải có cái nghệ thuật làm cho nhân vật tự biện bạch lấy, mọi việc tự giảng
giải lấy, không cần tác giả phải xen lời phê bình của mình vào”. Thật ra thì Vũ
Ngọc Phan không sai. Vào thời bấy giờ, người viết văn thường phải dằn mình
nhiều lắm, mới tránh được lối can thiệp vào truyện là một thói quen mà các nhà
đạo đức mắc phải. Nhưng tưởng cũng nên nói thêm: quan niệm trên đây về tiểu
thuyết (cũng như luật <i>tam duy nhất</i> trong kịch) ngày nay
vẫn <i>đúng</i>, nhưng không còn là <i>duy nhất đúng</i> nữa.
Bên cạnh nó, thấy nẩy sinh một quan niệm ngược lại: nhà văn không phải là
thượng đế, cái gì cũng biết; nhà văn không bắt buộc phải hoá thân vào nhân vật,
vì sự thích sinh đó bao giờ cũng đang dở không thành; tốt hơn hết là nhà văn cứ
đứng ở góc độ của mình mà nói, cứ kêu gọi, giảng giải khi thấy cần, miễn lời
kêu gọi giảng giải đó có sức thuyết phục là được. Cũng như vậy, quan niệm của
Vũ Ngọc Phan về sự thuần tuý của các thể tài (từ đó ông chê Lê Văn Trương trong
một số trường hợp không ra phóng sự cũng không ra truyện ngắn) thật ra chỉ có
lý một nửa. Văn học ngày nay cho phép nhà văn tha hồ làm việc lai tạo lắp ghép
các thể tài vì hiểu rằng đôi khi chỉ những thể tài lai tạp đó mới giúp cho nhà
văn trình bày hết điều họ muốn chia xẻ cùng người đọc.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Ấ</span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">y, cứ vân vi bàn kỹ về từng
điểm, mà không một chiều áp đặt cho nhà văn những chuẩn mực thông thường, thì
người ta sẽ độ lượng hơn với Lê Văn Trương. Có thể nhà văn học sử vẫn chưa dám
nói Lê Văn Trương thành công, nhưng ít ra người ta cũng không quá gay gắt trong
những lời chỉ trích ông nữa!</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Đến như câu chuyện về văn của Lê Văn Trương, vấn đề còn
phức tạp hơn một bậc. ở đây, điều quan trọng cần đặt tiểu thuyết của ông vào
đúng cái khu vực thể tài của nó, thì mới tránh đề ra cho ông những yêu cầu mà
ông không thể thực hiện được.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Theo </span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">lẽ
</span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">thường,
sau khi kể ra những thành tựu của một nhà văn về các mặt nội dung chủ đề, nhân
vật, người ta đi vào phân tích những đóng góp của nhà văn đó về mặt ngôn từ. Từ
định lý thuận <i>văn học là nghệ thuạt ngôn từ</i>, không ai bảo ai, mọi
người cùng đi đến một định lý đảo: <i>người nào không có đóng góp về nghệ
thuật ngôn từ, người đó không đáng được coi là một nhà văn.</i></span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> </span><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Tuy nhiên, nếu trong khoa
học, luôn luôn đã có những ngoại lệ, thì trong văn chương, ngoại lệ càng nhiều.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Trong mối quan hệ giữa văn chương và nghệ thuật ngôn từ,
ngoại lệ cũng khá phổ biến: có hẳn một loại văn xuôi gọi là tiểu thuyết đăng
báo ( feuilleton ), ở đó ngôn từ chỉ đóng vai trò như thứ công cụ thuần tuý,
nhà văn viết ra cốt không để người đọc hiểu sai ý mình là được, còn họ không
quá để công chăm chút câu chữ nhằm đạt tới hiệu quả nghệ thuật. Đã có nhiều ý
kiến chê bai đó là thứ văn chương rẻ tiền, tiểu thuyết ba xu, nhưng cả ở phương
Đông lẫn phương Tây, nó vẫn cứ tồn tại, thậm chí còn ngày một phát triển và
thành tạo nên những hiện tượng kỳ lạ như tiểu thuyết trinh thám, tiểu thuyết
kiếm hiệp, <i>chưởng</i>. Ai chẳng biết văn chương <i>chưởng</i> hết
sức thông tục, có khi bỏ qua hàng trang, đọc vẫn cứ hiểu? Nhưng bảo đó là thứ
văn không có nhân vật, không có tư tưởng thì bất công, mà phủ nhận sự hấp dẫn
của nó thì càng không đúng, người đọc <i>chưởng</i> trên thế giới này
có tới vài trăm triệu, dễ gì mà gạt bỏ nó được. Trở lại với Lê Văn Trương: Dù
chê bai Lê Văn Trương đều đều, nhưng Vũ Ngọc Phan vẫn phải ghi nhận là đọc nhà
văn này có lúc bị cuốn hút, không dứt được nữa, văn chương ông chân thành và
cảm động. Phạm Thế Ngũ thì cho là văn Lê Văn Trương pha trộn kỳ dị và tả chân,
cao thượng và tục tĩu, trang nghiêm và cợt nhả. Nhưng như thế cũng đã là quá đủ
đối với tiểu thuyết đăng báo và người ta không thể đòi hỏi hơn ở ông, như không
thể bắt buộc Nguyễn Tuân phải dàn truyện cho chặt chẽ hoặc Nam Cao phải viết
thật nhẹ nhàng, hấp dẫn. Nếu tuỳ bút Nguyễn Tuân trước Cách mạng là thứ sáng
tác dành hẳn cho đám công chúng chọn lọc, thì tiểu thuyết Lê Văn Trương cả
trong triết lý, trong loại nhân vật phường tuồng và hay thuyết đạo lý, lẫn
trong thứ văn dễ dãi của mình, là một ví dụ cho thứ sáng tác thuộc về đám đông.
Công chúng của Lê Văn Trương đa tạp, đầy rẫy ở một xứ thuộc địa như nước ta bấy
giờ. Ngay từ 1942, trên một tạp chí không phổ thông chút nào, tờ <i>Thanh
Nghị</i>, một cây bút phê bình là LHV (có lẽ là Lê Huy Vân?) đã khẳng định điều
này và ngày nay, nhìn lại chúng ta cũng thấy là đúng.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Có lẽ ở bất cứ đâu, sự sáng tạo cũng đề ra cho mình những
yêu cầu nghiệt ngã nhưng riêng trong văn học, thì sự nghiệt ngã đó đã trở thành
một thứ lệ luật ám ảnh tâm lý mỗi người. <i>Quý hồ tinh bất quý hồ đa</i>!
Người ta bảo nhau vậy, và thường tỏ ra hồ nghi, dè dặt khi nhìn nhận những ai
viết nhiều, viết khoẻ. Ngay ở châu Âu, một hiện tượng như tiểu thuyết trinh
thám của G. Simenon cũng đã bao lần được các nhà văn học sử đặt thành vấn đề
“có nên xem là văn học hay không”, bởi lẽ Simenon là một đại lực sĩ, sáng tác
của ông như một dòng sông cuồn cuộn đêm ngày không nghỉ, miên man nối tiếp
nhau. Rất nhiều lần, để thuyết phục người đọc rằng thật ra G. Simenon cũng là
một nhà văn lớn, người làm văn học sử phải viện dẫn đến một nhà văn lớn khác mà
lại nổi tiếng là kỹ tính, là thận trọng: A. Gide mà công nhận được Simenon, tức
Simenon không phải tầm thường!</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Sự viết nhiều, viết khoẻ rõ ràng thường xuyên bị thành
kiến, bị coi như là đồng nghĩa với viết ẩu, viết kiếm tiền, vô trách nhiệm với
bạn đọc.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Mặc dù vậy, cũng là một điều lạ trong sự sáng tác, ở
nhiều nước khác nhau, trong nhiều thời khác nhau luôn luôn thấy nảy sinh ra
những cây bút không viết nhiều không chịu được. Tính khí họ thế, bảo họ ngồi
trau chuốt một tác phẩm thật kỹ thì họ rất ngại. Vả chăng, mặc dù viết nhanh,
nhưng đâu phải họ viết ẩu, thứ văn ấy phải thô tháp như thế mới đúng kiểu, có
trau chuốt cũng vô ích! Kỳ một cái nữa, là mặc dù chỉ xoay quanh cái trục ổn
định của mình (hoặc cứ đường ray ấy mà chạy), nhưng họ vẫn là cái ma lực nào đó
lôi cuốn bạn đọc, khiến cho người ta đọc họ không bao giờ chán, cũng như về
phần mình, họ đã không biết chán trong việc trình làng, tức chường mặt ra với
mọi người.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Lê Văn Trương chính là một kiểu nhà văn như vậy.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Trong suốt lịch sử văn học Việt Nam, có lẽ ông là người
viết nhiều, viết khoẻ hơn ai hết. Khó lòng nói ông là một nhà văn lớn! Nhưng
cái hiện tượng xã hội do ông khởi mào, thì thật đáng kể.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Nó làm cho người ta phải nghĩ lại về ông, nếu muốn đánh giá
ông chính xác.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-size: medium;"><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Theo những tiêu chuẩn mà nền văn học Việt Nam từ sau 1945
đặt ra cho mình, người ta dễ có cảm tưởng lối sống, lối làm việc nói chung là
cách tồn tại trong văn học của Lê Văn Trương, là một cái gì xa lạ. Và như vậy,
thì ông tuyệt tự, không dây dưa gì với chúng ta cả? Những sự đời đâu có giản dị
! Ngay trong thứ văn thơ vừa viết rời tay một vài chục năm gần đây, dấu vết của
ông vẫn còn. Người ta đọc được hơi hướng Lê Văn Trương không chỉ ở lớp nhà văn
già như Xuân Diệu, Tô Hoài (với thói quen làm nghề miệt mài và sự say mê số
lượng, say mê đầu sách in ra, biểu hiện theo mỗi người một cách). Người ta còn
bắt gặp hơi hướng đó ở các cây bút trẻ hoàn toàn cách biệt với Lê Văn Trương.
Chẳng hạn từ mấy năm trước, có một nhà văn được cả xã hội biết tới là Nguyễn
Mạnh Tuấn. Theo chúng tôi hiểu, sở dĩ hai tiểu thuyết <i>Đứng trước biển,
Cù lao Chàm </i>bấy giờ được đọc nhiều như thế, vì trong đó, luôn luôn
người đọc bắt gặp một mẫu người có khả năng giải quyết mọi khúc mắc của hoàn
cảnh, tức cũng là một thứ <i>người hùng của thời đại</i>. Về mặt số lượng
tuyệt đối, đến nay Lê Văn Trương vẫn giữ kỷ lục trong đầu sách đã in, đầu tác
phẩm được công bố, nhưng một số định muốn học theo ông, đua đả với ông, đã thấy
có ở Lưu Quang Vũ trong kịch, ở Nhật Tuấn, Trần Văn Tuấn, Hoàng Lại Giang..
trong tiểu thuyết. Thời Lê Văn Trương chưa có khái niệm văn học tiêu dùng.
Nhưng thứ văn hoá đại chúng ấy đã được Lê Văn Trương dự báo; bằng tác phẩm của
mình, ông đủ sức chứng minh rằng nó là một hiện tượng hợp quy luật. Trong nền
văn học tiêu dùng này, bất cứ ai đạt tới thành tựu cả trong số lượng đầu sách
lẫn khả năng lôi cuốn độc giả, tạo người mẫu cho độc giả noi theo, những người
ấy đều có thể nhận ông là kẻ cùng chí hướng.</span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><span lang="VI" style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;"> <o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: arial;"><span lang="VI" style="color: black;">1991</span><span style="color: black;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: arial;"><span style="color: black;"> </span><span lang="VI" style="color: black;">Đã in <i>Tạp chí văn
học</i> 1991 , số 5</span></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: arial;"><span lang="VI" style="color: black;"> </span></span><span style="font-family: arial;"><span><span lang="VI" style="color: black;">In lại trong </span></span><i>Nhà văn tiền chiến và quá trình hiện đại hoá trong văn học
Việt Nam từ đầu thế kỹ XX cho tới 1945 ,</i>2006 </span><span style="font-family: Tahoma, sans-serif; font-size: 20pt;"> <i> </i></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: center;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<span style="font-size: medium;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><br clear="all" style="break-before: page; mso-special-character: line-break; page-break-before: always;" />
</span>
</span><p class="MsoNormal"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-62178881340451142282024-03-01T19:07:00.000+07:002024-03-01T19:07:17.420+07:00Giới thiệu truyện Nôm thế kỷ 19: Tội Vợ Vợ Chịu --Trần Ngọc Ninh<p>Lời dẫn</p><p><span style="font-family: helvetica; font-size: x-small;">Bài viết sau đây của giáo sư Trần Ngọc Ninh tuy chủ yếu nói tới phương thức tự sự trong truyện Nôm thế kỉ XIX, nhưng cũng đả động tới nhiều phương diện khác như sự hình thành của tiểu thuyết ở Việt Nam đầu thế kỉ XX, hoặc xa hơn nữa là mối quan hệ giữa văn hóa Việt và văn hóa Chăm. Lại có đôi chỗ như là một đoạn nhân tiện mà viết, nhưng tác giả cũng đã chạm tới một cách khái quát những vấn đề lớn của văn hóa hiện thời. Ví dụ như đoạn sau đây </span></p><p><span style="font-family: helvetica; font-size: x-small;">"Ở Việt Nam nước ta, vì chưa bao giờ thực sự có tự do và vì triết lý không phải là một thức ăn thường ngày của tối đại đa số dân gian, nên tiểu thuyết, bắt đầu có với Tố Tâm và Đoạn Tuyệt vẫn chưa bao giờ ra khỏi cái tính cách tỉnh lẻ (provincial). Ngày mai sẽ như thế nào, kẻ đang viết những dòng này không biết, nhưng nghĩ rằng sự tiến bộ phải chung và về mọi mặt, rằng nếu dân trí không cao, nếu dân sinh không đầy đủ, nếu sự học hỏi và suy tư vẫn còn bị kiềm chế chỉ đạo, nếu sự thảo luận và phê bình không lên trên được một mức độ đạo đức và trí thức đáng kể, thì sự sáng tác vẫn còn ngưng trệ không biết cho đến bao giờ".</span></p><p><span style="font-family: helvetica; font-size: x-small;"><span>Hoặc mấy câu sau: "</span><span>Thời loạn, khi tình hình xoay như chong chóng, người ta phải tàng hình, độn thổ. Người Pháp có câu tục ngữ rằng: “Muốn sống sung sướng, chúng ta hãy sống ẩn dật”. Trong những thuở “trời đất nổi cơn gió bụi”, châm ngôn Việt Nam là rằng: “Muốn sống, hãy sống ẩn dật”.</span></span></p><p><span style="font-family: helvetica; font-size: x-small;">Bởi vậy bài viết này có ý nghĩa rộng lớn và chúng tôi xin phép đăng tải lại toàn bộ. Về hệ thống thuật ngữ, dùng trong bài viết, do chỗ lâu nay chỉ sống ở Hà Nội nên chúng tôi có sự phiên dịch khác với giáo sư về một số thuật ngữ (chẳng hạn<span> style = cái ngón bút), nhưng vẫn giữ nguyên, như đã giữ nguyên cách hành văn của tác giả.</span></span></p><p><span style="font-family: helvetica; font-size: x-small;">Các bạn có thể kiểm tra lại qua nguồn sau </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 18pt; line-height: 107%;">Nguồn <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: medium;">https://www.namkyluctinh.org/tac-gia-tac-pham/s-t-u-v/tran-ngoc-ninh/gioi-thieu-truyen-nom-the-ky-19-toi-vo-vo-chiu.html</span><span style="font-size: 18pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 18pt; line-height: 107%;">--------------------------<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Chữ Nôm tức chữ Nam nói trại đi, là một loại chữ mà
các nhà sư và các bậc hữu học Việt Nam đã sáng tạo ra theo mẫu chữ Nho (tức chữ
Hán đọc theo ngữ âm Việt), để phiên âm tiếng Việt và viết văn thơ hay đơn từ Việt
ngữ. Tác phẩm lớn nhất viết bằng chữ Nôm là của Nguyễn Trãi, một bậc vĩ nhân
hùng tài đại lược và một đại bút của nước Việt Nam (1380 – 1442), là để ghi lại
những tâm tư của ông sau khi ông từ giã cha bị quân Tàu nhà Minh bắt giam ở
Trung Quốc và nhất là khi ông đã hoàn thành việc lớn, giúp Lê Lợi đánh đuổi đế
quốc và nên công đại định; tác phẩm ấy của Nguyễn Trãi được cho cái tên đầu
sách là Quốc Âm Thi là vì tập thơ ấy viết bằng chữ Nôm của thời tác giả để ghi
những âm của tiếng ta trong thế kỷ 15, nhưng khổ thơ quốc âm qua đời Hồng Đức
Lê Thánh Tông (1442 – 1497) đến thời Nguyễn Bình Khiêm (1491 – 1589) vẫn còn dựa
theo Đường thi của Trung Hoa.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Tập thơ truyện “Tội Vợ, Vợ Chịu” viết bằng chữ Nôm và
theo thể lục bát, khi ấy đã là thể thơ chính để viết truyện của Việt Nam, quan
trọng nhất là từ bộ Thiên Nam Ngữ Lục (viết trong thời Lê Trung Hưng với chúa
là Trịnh Tạc (1567 – 1682[1]) và Trịnh Căn (1682 – 1709[1]) để kể lẫn lộn dã sử
vào thời lịch sử chính thống, vì truyền thuyết nói rằng hai truyện Trinh Thử và
Phan Trần đã có trước chỉ là truyền thuyết vô căn. Tuy nhiên cũng không thể nói
rằng thơ Việt Nam theo thể lục bát 6/8 là bắt đầu ở Thiên Nam Ngữ Lục mà có thể
nói chắc rằng thơ lục bát là một sáng tạo của nhân dân Việt Nam, chủ yếu là của
dân quê ở những làng phía Tây Bắc Thăng Long trong thời nhà Lý. Sau khi tiếp
xúc với dân Chăm.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Năm 1991, đã gần hai mươi năm trước đây, kẻ viết những
dòng này đã trình bày cái thuyết này, nhưng viết bằng tiếng Pháp, thay lời tựa
cho một cuốn sách cũng bằng tiếng Pháp nói về “Cái Ăn và Cái Uống của người Việt
Nam qua tục ngữ, ca dao”, của Giáo sư Nguyễn Đình Cát. Ngoài giới y khoa ở
Canada ra, có lẽ ít người biết được cái bài nhỏ nầy và tôi không làm chi hơn được
là dịch lại một đoạn với vài chi tiết thêm vào:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">“Những cuộc chinh phạt của Việt Nam vào địa hạt Chăm
không những đã du nhập vào nước ta, quan trọng nhất là vào thời nhà Lý – nghệ
thuật kiến trúc điêu khắc (và hội họa) của phương Nam – xin hãy nghĩ đến chùa
Hương Tích với các phù điêu đục nổi hình những nhạc công Chăm và những thân
hình mạnh mẽ của những Hộ Pháp ở cửa các chùa mà người mẫu là người đô vật của
nước Chăm; những cuộc chinh phạt ấy còn đem về cho ta một số chuyện cổ diệu kỳ[2],
như chuyện Tấm Cám (…), chuyện “Hoàng Tử Sọ Dừa” (và hai huyền thoại đã suy tàn
thành cổ tích, là chuyện “Rắn Già Rắn Lột” và chuyện “Trầu Cau” (với chuyện “Vì
sao loài bò lại mất tiếng nói”, vân vân, tôi không thể nói hơn được nữa. Kĩ thuật
và hạt thóc giống của lúa “Chiêm”, đã cứu dân Việt thời Lý và sau nữa khỏi bị nạn
đói và nước Đại Việt đưa được quân sang tận nước Tống mà chặn từ gốc một cuộc
xâm lăng từ phương Bắc, chúng ta đã có nhờ dân Chăm. Tôi còn sẵn sàng để nghĩ rằng
một số tiếng từ gốc Phạn như Bụt, biết (bodh’), đau khổ (dukhha) đã vào tiếng
ta là qua Champa trong những thời đại lịch sử đã xưa ấy (…) Sau cùng, tôi muốn
nói ở đây cái thuyết mà tôi chủ trương về nguồn gốc Chăm của thơ lục bát, là nhịp
căn bản của ca dao và hát đối (quan họ, hát phường, hát trống quân), ăn với nhịp
bước của những cô gái quê gánh gạo lên chợ hay cấy mạ xuống ruộng), trước khi
thành thể thơ tiêu biểu cho văn chương Việt Nam. Nhà văn Võ Phiến, trong một
tùy bút tùy hứng thời in trong một số Bách Khoa của tháng 9 năm 1971, đã ghi lại
một bài hát ru em tiếng Chăm (tức Chàm), theo thể lục bát, trong đó ông viết rằng:
“thể thơ nầy được nghe thấy ở tận những hang cùng ngõ hẽm”, “được ngâm, được
hát bởi mọi tầng lớp dân gian” và là “căn bản của các dân ca ở phố Chăm tại
Bình Thuận”. Nhạc sĩ Phạm Duy cũng viết trong cuốn “Dân ca ở Việt Nam” những nhận
xét tương tự và có dẫn chứng bốn câu lục bát Chăm với vần eo ở câu tám). Cuộc
viễn chinh lần đầu của Việt Nam sang xứ Chăm dưới thời vua Lý Thái Tông (1040)
(đã giết vua Chăm Sạ Đẩu), vào đến kinh đô Amaravati (Phật Thệ?) và bắt hơn
5000 tù binh cùng với nhiều đàn bà con gái, và cuộc chinh chiến thứ 2 trong thời
Lý Thánh Tông (1068) (với sự chỉ huy của Đại tướng Lý Thường Kiệt), vào đến
kinh đô Vijaye (Chà Bàn tức Đồ Bàn) bắt sống Rudravarman thứ Ba (Chế Cũ) cùng với
một số tù binh Chăm không biết là bao nhiêu. Các tù binh của hai cuộc chiến
tranh nầy đã được đưa về Thăng Long, một số nhỏ được giữ trong cung điện của
vua và các nhà quyền quý để làm thị tì hay nhạc công, vũ công, còn thì được cho
an cư ở thủ đô”[4].<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Sau những sự kiện lịch sử này ít lâu thì ở nhiều làng
ven đô, những làng có tên Chèm, Vẽ, Láng bỗng có những người nói hay hát lên
hai hay bốn câu thơ tiếng ta theo điệu Chăm, hoặc là khi ru con ở nhà hay khi
đang cùng làm việc với nhau ngoài đồng, cấy mạ, gặt lúa, hay khi đang vui vẻ
gánh lúa về nhà rồi đội gạo ra chợ. Những câu hát gợi tình và trữ tình, những
câu hát rởn để đùa cợt với nhau trên đường xa, những câu để vỗ về giấc ngủ của
con và những câu than thân trách phận được truyền đi, nhắc lại. Rất chóng,
trong những ngày hội, hội mùa xuân, hội ngày mùa, hội hè, hội chợ, người ta tổ
chức hát đúm, hát phường, rồi cả tỉnh Bắc Ninh thành trung tâm của hát quan họ,
làng Láng, làng Vẽ, có những hội tưng bừng rộn rịp tình người trên dòng sông Tô
Lịch, trong đó có tài tử và giai nhân kể cả những gương mặt lớn như nhà thơ
Nguyễn Du, nhà cách mệnh Phan Bội Châu, quan Đề đốc Hoàng Hoa Thám, gọi nhau về
tham dự thâu đêm cho đến khi mặt trời ló dạng và còn quyến luyến chưa rời. Đời
Tây Sơn thì ở quanh những vùng vừa trở lại hòa bình, dân chúng vui mừng với những
đêm hát trống quân, người ta thách đố nhau để thử tài đua trí, không những là
câu đố hiểm hóc mà câu đố cũng lại phải sắc bén và tình tứ.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Đó là cái lò đúc của truyện Hoa Tiên, truyện Thúy Kiều
và thơ lục bát gấm hoa của đời này.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Truyện thơ là một thể văn nở hoa trên văn đàn Việt Nam
vào khoảng cuối đời Lê Trung Hưng và rộ lên sau thời đại loạn Tây Sơn. Cho đến
nay, không có một truyện nào là ghi xuất thế năm nào, một phần vì sự hỗn loạn
tràn ngập cả nước, một phần vì, trừ năm ba ngoại lệ, tất cả các truyện thơ
trong thời này đều không có cả tên tác giả. Thời loạn, khi tình hình xoay như
chong chóng, người ta phải tàng hình, độn thổ. Người Pháp có câu tục ngữ rằng:
“Muốn sống sung sướng, chúng ta hãy sống ẩn dật”. Trong những thuở “trời đất nổi
cơn gió bụi”, châm ngôn Việt Nam là rằng: “Muốn sống, hãy sống ẩn dật”.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Ở Âu Tây, vào khoảng thời này, tiểu thuyết cũng thăng
hoa, tuy rằng từ cuối thời Trung Cổ đã có những truyện thơ. (Bài Hát của
Roland, Truyện Tristan và Yseult). Nhưng xưa, là những truyện (ballad, chanson,
fair, rescit, conte),không phải là roman, là novel, mà ta dịch là “tiểu thuyết”.
Tiểu thuyết là những sáng tác hoàn toàn hư cấu (Như Buồn Nôn, La Nausée của
Jean-Paul Sartre, như Werthert của Goethe) hay xây dựng trên một tin vặt có thực
(Như Quỉ Sứ, Demons của Dostoievesky) để đặt một vấn đề, một vấn nạn, một sự
xung đột, một điều bế tắc mà không có đường gỡ trong hiện tình hoặc trong vĩnh
cửu. Những trắc trở và trăn trở không bao giờ hết trong tâm lý cũng như trong
các xã hội của con người. Vì vậy tiểu thuyết đúng tiểu thuyết không bao giờ “có
hậu”. Thời kỳ tiểu thuyết Âu Tây thăng hoa, nở rộ rồi thành thể văn lớn trong
hai thế kỷ vừa qua trùng hợp với sự nổ ra của phong trào lãng mạn và những đợt
sóng thần kế tiếp, phá bỏ và quét sạch những dây trói của chủ nghĩa cổ điển.
Nhưng lí do và nhân tố thâm sâu của những chấn động song song và liên hệ ấy là
cuộc cách mệnh ở Anh đi đôi với cuộc Cách Mệnh Pháp 1789 – 1792 về chính trị, rồi
sự nảy sinh của ý thức xã hội đối chọi với chủ nghĩa cá nhân và sau cùng là sự
nổi loạn chống lại sự phi lý vô nghĩa của sự hiện sinh (existence), không kể
hai cuộc thế chiến tuy có chấm dứt mà không hóa giải được mâu thuẫn và thù hận.
Nghệ thuật tiểu thuyết đã đạt được đến tuyệt đỉnh nhưng về nội dung thì không
có lối thoát nên một mặt thì muốn đột biến thành “tân tiểu thuyết” (Le Nouveau
Roman), một mặt thì đi tìm cái mới trong sự vọng ngoại (exotisme), hướng về những
xã hội văn hóa ngoài Châu Europe.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Ở Việt Nam nước ta, vì chưa bao giờ thực sự có tự do
và vì triết lý không phải là một thức ăn thường ngày của tối đại đa số dân
gian, nên tiểu thuyết, bắt đầu có với Tố Tâm và Đoạn Tuyệt vẫn chưa bao giờ ra
khỏi cái tính cách tỉnh lẻ (provincial)[5]. Ngày mai sẽ như thế nào, kẻ đang viết
những dòng này không biết, nhưng nghĩ rằng sự tiến bộ phải chung và về mọi mặt,
rằng nếu dân trí không cao, nếu dân sinh không đầy đủ, nếu sự học hỏi và suy tư
vẫn còn bị kiềm chế chỉ đạo, nếu sự thảo luận và phê bình không lên trên được một
mức độ đạo đức và trí thức đáng kể, thì sự sáng tác vẫn còn ngưng trệ không biết
cho đến bao giờ.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Trở lại với các truyện thơ Việt Nam của cuối Thế kỷ
XVIII và đầu Thế kỷ XIX. Một hai truyện, tôi có thể nói là thơ, còn lại hầu hết
hay tất cả đều là truyện và không có một truyện nào là tiểu thuyết. Điều này
không làm giảm giá trị của các truyện thơ. Truyện thơ đánh dấu một thời kỳ của
văn chương và gián tiếp là một nét đặc thù của xã hội Việt Nam trong thời ấy.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Câu hỏi đầu tiên của người viết hay học về lịch sử văn
chương Việt Nam là Nguyên nhân của các truyện thơ. Rối đến Vấn đề phân loại
truyện thơ. Sau cùng là Ảnh hưởng của truyện thơ trong văn chương và trong xã hội.
Cuối cùng là vấn đề nhỏ, rất nhỏ, của tập truyện thơ “Tội Vợ, Vợ Chịu” mà G.S.
Nguyễn Văn Sâm đã cho hồi sinh để chúng ta thấy sự tha thiết với quốc văn và
lòng ưu tư với đạo đức của người xưa.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Bốn vấn đề liên quan với nhau chặt chẽ vì truyện thơ
đã bột phát trong một quãng thời gian ngắn không ngoài nửa thế kỷ, và có cùng một
dạng như thể là bà con, mặc dù thị trường văn nghệ không có một dấu hiệu hay dư
âm gì rằng có một “phong trào” hoặc một “chủ nghĩa” gì như ở Tây phương.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; line-height: 107%;">Trong số các truyện thơ, có hai tập phải để riêng hẳn
ra ngoài, một là Sơ Kính Tân Trang của Phạm Thái, hai là Đoạn Trường Tân Thanh
tức “Truyện Thúy Kiều” của Nguyễn Du. Truyện Thúy Kiều là một ẩn dụ (</span><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">allegory) để nhà thơ dãi bày tâm tư thầm kín của ông
khi mệnh trời (?) bỗng nhiên làm “thay đổi sơn hà”. Còn “Sơ Kính Tân Trang” là
một bài thơ trường thiên để tác giả khóc mối tình ngang trái và bi phẫn của
ông. Các người cổ, vì không hiểu, nên tưởng là truyện và lên án hai tuyệt phẩm
đi trước thời đại cả hai ba trăm năm và là niềm kiêu hãnh của dân tộc ta ngày
nay.</span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Các truyện thơ khác, từ Hoàng Trừu, Thạch Sanh đến Hoa
Tiên , Lục Vân Tiên là những truyện, viết bằng thơ lục bát, để cho dễ nhớ rồi kể
cho nhau nghe.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Trước cuộc chiến tranh tàn ác và ngu tối nhất trong lịch
sử Việt Nam, người dân vẫn được nghe kể, không những là những truyện cổ tích
xưa, những chuyện chọc cười tiếu lâm, và chuyện tào lao khoác lác, mà những
truyện thơ, quanh cái bếp còn ấm của gia đình, hay ở hè phố với cái đàn bầu một
dây của ông xẩm, hay trang trọng hơn nữa, ở sân chùa với một người “kể hạnh”,
những ngày lễ “vía Phật”. Nhiều người lắm thuộc truyện thơ trôi chảy như cháo.
Người ta dẫn được các lời thơ khi trò chuyện. Cho đến những cô hàng xóm hay bà
gánh bánh đúc, đi bán rong ở đường phố cũng dấu một quyển Hoàng Trừu hay Bạch
Viên Tôn Các dưới gầm thúng bát đĩa để khi đỗ gánh ngồi nghỉ thì rút ra mà đọc
và nhớ lại. Không có một cuốn tiểu thuyết tân thời nào có được cái vinh dự ấy.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Người ta kể truyện thơ, Để làm gì? Giải buồn, hay “mua
vui” như Nguyễn Du viết trong câu cuối của Truyện Kiều? Không. Câu nói ấy chỉ
là để che mắt thế gian. Tất cả các truyện thơ viết ra đều chỉ có một mục đích,
là để răn đời, và người đời đánh giá các truyện thơ theo cái tiêu chuẩn ấy,
tiêu chuẩn độc nhất cho truyện thơ. Các cụ dạy bảo con cháu rằng:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><i>Đàn ông chớ kể Phan Trần,<o:p></o:p></i></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><i>Đàn bà chớ kể Thúy Vân, Thúy Kiều.</i><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">chỉ là vì cái lý do ấy, luân lý, đạo đức hay đúng hơn,
thuần phong, mỹ tục, là cái thước đo giá trị của một truyện thơ.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Trừ một vài ngoại lệ hiếm hoi, các truyện thơ không
ghi danh tác giả. Cả đến một lời đồn cũng không có, Truyện thơ ra đời đã hơn
hai trăm năm nay mà không hề có một tăm hơi và một giả thuyết nào rằng có lẽ
triết gia Bacon hay quận công Edimburgh đã viết truyện Phạm Công Cúc Hoa, rồi lại
viết truyện Trê Cóc. Mỗi tác giả truyện thơ là một trường hợp Shakespeare. Thi
sĩ, kịch sĩ, tác giả các bài thơ Sonnets và các kịch có tên là Hamlet, Othello,
The Tempest… còn lưu lại một cái biệt hiệu bao phủ trong tối tăm, các tác giả
truyện thơ Việt Nam không để lại cả cái bóng của một làn khói mỏng.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Về tên tuổi và thân thế của họ, Không phải là vì họ đánh
mất tên. Họ dấu tên.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Nhưng còn những tác phẩm của họ? Nếu như Buffon, một
nhà văn Pháp trong thế kỷ XVIII, đã viết “văn, (hay đúng hơn, ngón bút, le
style) là người”, với nghĩa là tâm tính, dòng dõi, nghề nghiệp, tín ngưỡng…thì
qua các tác phẩm và nhất là qua lời văn, người ta phải thấy được không phải là
tên tác giả, mà một vài nét của con người tác giả. Ta thấy được gì, qua các
truyện thơ của thế kỷ XVIII và XIX Việt Nam? Ta thấy truyện thơ không có ngón
bút, truyện thơ không có style. Tôi không nói rằng không có thể, truyện thơ là
một thể văn, (un genre littéaire), thể truyện thơ đã tự thành. Truyện thơ cũng
có hình (forme), nghĩa là có cấu tạo (composition), có cơ cấu (structure), và
đôi khi cũng có những chữ, những câu như châu như ngọc, tạo ra những ấn tượng
sâu xa. Nhưng truyện thơ không có ngón bút, không có style, không có cái gì đó
khác biệt từ người này sang người kia, làm cho người ta đọc một hai câu thì thấy
ngay nét bút của Hồ Xuân Hương hay Đoàn Thị Điểm, Nguyễn Gia Thiều hoặc giả
Nguyễn Du. Một cái chấm của Van Gogh và một cái chấm của Seurot, một đường cong
của Matisse và một đường cong của Picasso đều là những thực hiện thiên tài,
nhưng sao mà khác! Đó là style, cái ngón bút.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Các tác giả viết truyện thơ dấu tên và không có ngón
bút. Như những người viết tân tiểu thuyết đời này. Nhân vật chính gọi là “anh
hùng” (heros) là một ngụy hùng (anti-héros). Tiểu thuyết của Nathalie Sarraute
là những phản tiểu thuyết (anti-roman). Sự phản kháng đến độ cao phi tưởng
phi-phi-tưởng trong phong trào tân tiểu thuyết. Truyện thơ Việt Nam không phải
là một phong trào, không có một chủ trương hay một chủ nghĩa nào cả. Truyện thơ
là một hiện tượng xã hội. Vì thế nên truyện thơ chỉ có những tác giả không tên.
Không tên nên vô ngã. Ngón bút của truyện thơ là không ngón bút.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Vì truyện thơ viết ra không phải là vì tác giả bị thôi
thúc bởi tâm tư và tâm tình của mình, có một nỗi oan khiên hay oán hận nung đúc
tim gan từ thuở vào đời. Truyện Kiều và Sơ Kính Tân Trang là thơ chữ không phải
là truyện và ở trên dòng của Cung Oán và Chinh Phụ , hay xa hơn nữa, Le Lac (Hồ
Xưa) của Lamartine và bốn bài Đêm (Nuit) của Affred de Musset. Truyện thơ, đặc
thù của văn chương Việt Nam trong một thời đại, một thế hệ. Truyện thơ đáp ứng
một tâm trạng (mentalité) xã hội và nhằm vào những người đã mất cái tội cộng đồng
như những con thuyền lạc lỏng trong bão tố của biển cả mà không có cách gì để định
phương hướng.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Chúng ta hãy thử quên đi cái quá khứ rất gần của cuộc
đại loạn hơn một vạn ngày đã làm mất tuổi trẻ của rất nhiều người và tạo ra những
biến động chưa từng thấy trong bốn nghìn năm lịch sử của nước ta. Bằng sự tưởng
tượng, hãy trở lại hai mươi năm về trước, khi đột nhiên, có những người, ta có
và có những người rừng núi và ta vẫn gọi là “Mọi” một cách vừa khinh thường vừa
kinh khiết, từ cao nguyên xuống với ngựa voi; họ đạp đổ triều đình của Chúa
Nguyễn rồi kéo nhau ra Bắc hà, làm cho Chúa Trịnh chạy trốn biệt tăm biệt tích
và triều đình của vua Lê rúng động, phải dâng công chúa Ngọc Hân và mở cửa kho
cho họ tự nhiên vào vơ vét. Đã đành rằng trong cái nhãn quan của ta ngày nay, cả
Nam triều và Bắc triều đều không như ta mong muốn, và nhân dân thuở ấy cũng
điêu đứng lắm với những thuế má tạp nhạp nặng nề để đắp điếm vào những lỗ hà lỗ
hống của những nền hành chính lạc hậu tham tài, nhưng dân gian chỉ cầu có một sự
bình an tương đối để sống cho đến ngày mai. Đùng một cái, cái nhà ọp ẹp sụp đổ
và trong một thời gian, không có một cái mái để che nắng, che mưa: từ Bắc vào
Nam, chỉ có chém giết, đốt phá; vận nước mong manh, quân Mãn Thanh nuôi ý đồ
chiếm nước, quân Tiêm la thực sự xâm lăng, người “Bạch quỉ” tính đường lập
thương điếm và đạo trường; không phải ai ai cũng nghĩ rằng vua Quang Trung là đấng
anh hùng cứu dân, cứu nước, nhiều người thời ấy gọi là “giặc” Tây Sơn và nhiều tài
liệu lịch sử kể những tội ác của quân lính gốc rừng núi. Nguyễn Huệ và Nguyễn
Nhạc, Nguyễn Lữ có uy vũ và có mưu lược nhưng không người nào có đủ tài năng để
kiến tạo một chế độ mới hay cả đến một nền cai trị và quốc phòng vững để an
dân. Thời Tây Sơn chỉ là một trận cuồng phong của Lịch sử (Nguyễn Du gọi là ngọn
“tây phong” lạnh lẽo) mà dấu vết là rất nhiều đổ vỡ và một đại họa cho mấy thế
kỷ sau.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Xã hội từ thành thị đến nông thôn, bị đảo lộn. Từ loạn
Kiêu binh cho đến giặc Tây Sơn, người ta không biết trông vào đâu, bám vào đâu,
những chuyện đảo điên là thời sự, người người lên voi xuống chó trong chớp mắt.
Nguyễn Huệ đang đêm vào dinh của Nguyễn Hữu Chỉnh và chém hắn chết, anh em ruột
mà phải khóc mà cầu xin rằng đừng lấy da làm nồi để nấu thịt, là những điều “tiếng
lành đồn xa, tiếng dữ đồn xa” theo những phương thức vô tuyến của đời xưa,
không ai là không biết, mà không ai biết gốc nguồn từ đâu. Bài Văn Chiêu Hồn của
Nguyễn Du, kể những giấc mộng không thành của một thời đại loạn, cũng là một
bài khóc những người sống mà chỉ còn là những cô hồn vất vưởng, không hương
không khói vì các giá trị của đời sống văn hóa cổ truyền đã bị đạp đổ hằng
ngày, trước mắt.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><i>Còn chi ai quý, ai hèn,<o:p></o:p></i></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><i>Còn chi mà nói kẻ hèn, người ngu.</i><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Sự đổ vỡ lôi cuốn sự đồi trụy, người ta sống không
nguyên tắc, không phương hướng, bừa bãi, vô kỷ vô cương, không những rằng vô
chính phủ mà vô văn hóa, không những không ngày mai mà không cả quá khứ, chỉ có
những phút giây hiện có, hiện còn, hiện tại. Cái giây phút ngồi lên một chiếc
xe gắn máy, phóng bạt tử trong bóng đêm, với một em ngồi ôm lưng ở đằng sau[7].
Nhưng trong thời đại truyện thơ, nước Việt Nam gọi là phong kiến, chưa có
Honda, Suzuki, nền đại tư bản quốc ngoại chưa xâm nhập để bóp nghẹt dần cái hạ
tầng cơ sở nông nghiệp cổ truyền của ta. Chỉ có, hãy còn chỉ có, ta với ta. Những
người viết truyện thơ trong thời ấy là viết cho tuổi trẻ mất phương hướng của
thời ấy.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Tất cả các truyện thơ, trừ những truyện mà kẻ cầm bút
này chưa được đọc, đều kể những chuyện trung, hiếu, tiết, nghĩa. Cha mẹ đính
hôn cho con trai con gái từ nhỏ nếu không phải là từ khi chưa người nào lọt
lòng và như thế là định đoạt xong hạnh phúc suốt đời của đôi trẻ. Chúng cũng
không cần phải biết nhau. Có một nghịch lý nghịch cảnh, một sự kiện ngang trái
xảy ra, do định mệnh, nhưng chỉ là một sự thử thách lòng trung kiên của hai người;
lại có khi có những cám dỗ, quyền quý, quan sang, nhưng cũng chỉ là để dò xét,
hoặc, hơn nữa, một sự tôi luyện cho đôi vợ chồng chưa cưới. Kết cục tốt đẹp là
phần thưởng cho sự kiên cường trong lễ giáo và là sự hứa hẹn cho những ai biết
theo lời dạy bảo.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Đôi khi, cốt truyện đổi đi, nhưng vẫn đề cao các đức hạnh
của Đạo Nho. Thạch Sanh nhà nghèo nhưng chí lớn, cứu khổn phò nguy, và đến cuối
cùng truyện gảy đàn mà đuổi được quân địch đang vây thành. Lòng trung và sự hào
hiệp sáng ngời trong một cốt truyện hoàn toàn hư cấu, không bóng dáng một sự
vay mượn hay mô phỏng chuyện Tàu hay chuyện Ấn Độ[8].<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Tác giả của truyện này có thể định là những ông đồ nho
ở làng, buồn về những chìm nổi của thời thế, chán ngán với tình đời đen bạc và
sự suy đồi của mỹ tục thuần phong. Các ông viết để khuyên, để răn. Không một ai
có ảo vọng gì rằng các độc giả cơ hội của những truyện thơ các ông đã thâu đêm
viết ra mà biết thưởng thức những châu ngọc trong những gấm thêu nếu có, của
truyện. Giới tiêu thụ là những cô hồn thất thểu dọc ngang, bị nhổ rễ ra khỏi
nhà và ra khỏi làng nhưng vẫn cần phải có miếng cơm, hớp nước để kéo dài kiếp sống
thừa và một manh chiếu đất với một mảnh mùng trời mà qua những đêm đã kiệt sức
cạn hơi. Những cô hồn còn thể xác ấy, đã hết mộng mị, làm gì mà còn luân lý, lễ
nghĩa, tình đời. Truyện thơ xuất thế cả tháng cả dọt là để níu kéo những người ấy
trở về và cố giữ những người sắp trôi đi khỏi bị cuốn vào lốc bụi của những luồng
gió loạn đang thổi cuồng trên khắp nước An Nam.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Bên cạnh và cùng lúc với những truyện thơ vô danh của
các nhà nho, lại có truyện thơ của các nhà sư. Hai truyện được phổ biến rộng
rãi một phần vì giá trị văn chương ở trên mức bình thường, một phần vì tổ chức
kể hạnh trong các chùa ở Bắc Hà; Hai truyện ấy là Quan Âm Thị Kính và Nam Hải
Quan Âm không trực tiếp dạy đời tuy cũng kể những cuộc đời đạo lý, những an ủi
và làm dịu những oán hận, gạt bỏ những tin tưởng tối tăm về định mệnh mù quáng
(như một thằng bán tơ đột nhiên làm nát cuộc đời của một người con gái nhỏ vô tội)
và thay thế bằng cái nghiệp, tạo nên bởi một lời nói dại dột ở một kiếp trước,
nhưng khi đã trả hết bằng sự nhẫn và lòng trì thì đưa con người lên hàng Bồ Tát
cứu khổ cứu nạn cho cả thế gian.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Nhiều truyện thơ nữa của Phật giáo nó sẽ còn bị chôn dấu
trong kho tàng kinh của nhiều chùa. Tôi dám nói thế là vì chỉ trong vòng mấy
năm này mà tôi đã có cái duyên may được giới thiệu hai tập truyện thơ mới được
tìm thấy. Tập thứ nhất là Hứa Sử Truyện Vãn mà tác giả được ghi rõ là nhà sư
Toàn Nhật. Đây là một trường hợp hãn hữu mà ta biết, ít ra là pháp danh của tác
giả, và nhờ thế mà ông Lê Mạnh Thát đã minh xác được vài điều quan trọng về cuộc
đời tác giả Hứa Sử Truyện Vãn[9] ở một tự truyện và một hư cấu để đặt một vấn đề
lương tâm của Đạo Phật, là: Một người đã quy y và tu theo Phật có được phép cầm
khí giới ra chiến trường để giết kẻ địch là “giặc dữ xâm lăng” không. Làm theo
Thầy dạy tức là theo Giáo Pháp của Đức Thế Tôn, còn làm theo lời truyền của Vua
tức là theo thế tục; Hứa Sử đã bác bỏ lệnh Vua và theo lời Thầy. Truyện Hứa Sử
là cái cầu đầu tiên trong lịch sử văn chương Việt Nam để vượt cái cổ và vào cái
kim. Hứa Sử Truyện Vãn là cái mầm non của tiểu thuyết nhưng còn phải lột bỏ cái
xác văn vần để người ta thuộc và kể hay ngâm thì mới vươn lên để có đủ tầm vóc
mà thành tiểu thuyết. Lúc này, văn xuôi của ta còn ấu trĩ quá, gần như là chưa
có, nên không thể cầu mong hơn.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Truyện thơ Phật giáo thứ tư là truyện Tội Vợ, Vợ Chịu.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Các truyện thơ Việt Nam có để lại một dấu vết gì trong
lịch sử xã hội và lịch sử văn chương Việt Nám không?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Sự khai sinh ra truyện thơ là một sự kiện mà lịch sử
không thể bỏ qua, nhất là lịch sử theo những khuynh hướng hiện đại, coi những sự
thăng trầm của vua chúa hay những thành bại của chiến tranh chỉ như những cơn
gió thoảng hay nhiều lắm, một trận bão lớn, đời sống của xã hội, miếng ăn, công
việc hay tâm trí của con người diễn ra theo những nhịp độ khác.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Trận gió từ Tây Sơn thổi xuống thực là mạnh, rất là lạnh,
và đã làm rụng lá, rơi hoa nhiều lắm, những lá và hoa không đủ sức mà bám vào
ruộng mà gắn với rễ trong lòng đất.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Truyện thơ, nhất là truyện của các nhà nho ở làng, có
lẽ cũng có thể làm cho một số người hồi tâm và trở về với gia quyến, làng mạc.
Tuy nhiên, các truyện đều viết bằng chữ Nôm và một số người thật học trong một
thời loạn lạc, chắc là không ít, sự ấn loát phải còn dùng đến những bản khắc
trên gỗ nhiều khi phải nhờ đến một ấn quán ở Trung quốc, nên sự lưu hành có thể
đoán là rất hẹp hòi và chỉ ở trong những khu vực hạn chế. Việc chép tay cũng
có, nhưng được giới hạn ở những tác phẩm được nhận là trác tuyệt về văn chương
như Đoạn Trường Tân Thanh; và nếu có đi nữa, thì những bản chép cũng được giữ ở
chùa hay trong gia đình chứ không cho xuất ngoại bừa bãi. Sự kể, - kể hạnh, kể
xẩm và kể trong gia đình-, tiếp nối bởi sự truyền khẩu bực hai với nhiều lỗ hổng,
nảy nở ra với các truyện thơ và giúp rất nhiều vào sự phổ biến của loại văn này
trong dân gian trong thời gọi là tiền chiến.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Kẻ viết những dòng này nhìn nhận truyện thơ như một
hình thức giáo dục bình dân, rất nặng về công dân giáo dục. Trung, nghĩa, lễ,
trí, tín, lòng hiếu thảo, nghĩa vợ chồng sự chung thủy với bằng hữu là những đề
tài chính. Nền giáo dục này không phải xuất từ chính quyền. Từ lúc Nguyễn Nhạc
xuống núi rồi Nguyễn Huệ đem quân ra Bắc lần thứ nhất, Đằng Trong cũng như Đằng
Ngoài của nước ta ở trong tình trạng vô chính phủ. Đời sống của dân rã rời, như
một bức tường đổ xuống từng mảng. Các ông đồ, với cái thiên chức ngàn năm là giữ
đạo thánh hiền tìm ra được một phương thức là truyện thơ. Một sáng kiến mới mẻ,
xây dựng, đáng được vinh danh thiên cổ. Tiếc rằng bệnh của cả xã hội thì quá nặng
mà chỉ có tàn hương nước thải làm thuốc thì dầu con bệnh thoát chết, nhưng lục
phủ ngũ tạng đã thối nát, khó phục hồi. Từ đó đến nay lại xảy ra bao nhiêu tai
nạn, làm cho sự suy vi tiếp tục, trừ phi…. Truyện thơ này cũng đã chết hẳn, vì
các thầy lương y cũ không còn và vì bệnh tình cũng đã chuyển hướng. Từ hơn nửa
thế kỷ nay, không bao giờ chỉ là ta với ta nữa.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;">Tôi trân trong giới thiệu về truyện thơ về anh Trương
Thiện Hữu, một người dân Việt Nam hiền lương, rất thương yêu vợ, mà không ai biết
cho đến nay, nếu không đã có một người hiểu cái đạo lý ở đời chép lại (bằng chữ
Nôm) và được Giáo sư Nguyễn Văn Sâm chuyển sang chữ abc đời nay cho chúng ta từ
nay cũng đọc được và khỏi bị hoàn toàn nhổ rễ ra khỏi cái quá khứ của dân tộc.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: medium; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: medium;"><b><u>Chú thích:</u></b></span><span style="font-size: x-small;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">[1] Năm lên năm chức Chúa và năm chết. Có lẽ tác giả
còn khuyết danh, của Thiên Nam Ngữ Lục (8136 câu thơ lục bát) đã được Trịnh Tạc
giao cho việc viết sách Nôm để dạy dân theo về Chúa Trịnh hơn về Vua Lê (thiên
hạ Trịnh Lê).<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">Kính vâng tay mới chép làm nôm na và đã hoàn thành
sách khi Trịnh Căn đã được phong làm nguyên soái vào mùa thu năm 1674 mà chưa nối
nghiệp Chúa của cha (1682).<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">[2] Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">[3] Hoàng Xuân Hãn, Lý Thường Kiệt, Minh Tân,
Paris,x.b.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">[4] Trần Ngọc Ninh, En Cruise de Préface trong Nguyễn
Đình Cát. Le Manger et Le Boire Vietnamiens à Travers la Littérature
Populaire”, Associasion des Médecins Vietnamiens au Canada, Montréal, 1991.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">[5] “Tỉnh lẻ” (provincial) là chữ của Jean-Paul Sartre
để phê bình các novels (tiểu thuyết) Hoa Kỳ. Tiểu thuyết Việt Nam không biết đã
ngang hàng với các tiểu thuyết Mỹ chưa?<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">[6] Trần Ngọc Ninh, Tố Như và Đoạn Trường Tân Thanh Khởi
Hành và Viện Việt Học x.b. 2002.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">Trần Ngọc Ninh, Thơ Trong Truyện Kiều, Khởi Hành XV, số
170 – 184 (2010) và Truyền Thông, Montréal, 39 -40 (2010 – 2011).<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">[7] Tin vặt thời sự trích báo Việt Nam của thành phố
HCM. “Bão đêm” là những cuộc đua xe máy tổ chức bởi thanh niên thanh nữ Việt
Nam 2010.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">[8] Ông Cao Huy Đỉnh (Văn Hóa Ấn Độ, nhà xuất bản VH,
Hà Nội, 1993) nêu giả thuyết rằng truyện Thơ Thạch Sanh là phỏng theo anh cùng
ca Ramayana của Ấn Độ. Ảnh hưởng của Ramayana có thể lan đến Cambodia và có lẽ
đến cả dân Chăm khi theo Ấn Độ Giáo, nhưng không sang Trung Hoa (mặc dầu có con
khỉ Hanuman con của Thần Gió, nhưng các nhà phê bình Anh, Mỹ và Hoa đều bác giả
thuyết rằng con khỉ Tôn Ngộ Không là hóa thân của Hanuman) và không đến Việt
Nam. Trong truyện Ramayana, con khỉ Raksasa Ravana bắt vợ của Rama và đưa về đảo
Lanka, bị con đại bàng đánh để ngăn chặn. Nó giết con đại bàng và bay về cung
điện của nó. Trong truyện Thạch Sanh, công chúa bị con đại bàng bắt về hang của
nó và Thạch Sanh đến cứu. Đại bàng trong thần thoại Ấn Độ là biến thân của chim
thần Garuda.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><o:p><span style="font-size: x-small;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">[9] Toàn Nhật, Hứa Sử Truyện Vãn trong Lê Mạnh Thát,
Toàn Nhật Quang Đài, Vạn Hạnh, 2004.</span><span style="font-size: 18pt;"><o:p></o:p></span></span></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-79919437035118090022024-02-13T14:57:00.003+07:002024-02-15T11:56:36.046+07:00 Thạch Lam và phận nghèo của xứ sở<p> </p>
<p><span style="font-size: 18pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"> </span><span style="font-size: x-small;">NGUỒN Tuần báo Chủ nhật 16-11-1940</span></p><p><span style="font-size: x-small;">Chủ nhật là cơ quan của Tự lực văn đoàn ra đời, thay cho Ngày nay bị nhà cầm quyền Pháp đóng cửa, nhưng cũng chỉ tồn tại một thời gian ngắn.</span></p>
<p><span style="font-size: medium;">-</span></p><p><span style="font-size: medium;">Đọc <em>Hà Nội băm
sáu phố phường</em>, chúng ta đã có dịp cùng với Thạch Lam sống và lắng nghe
nhịp sống của một vùng đô thị thuở thanh bình. <o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;">Trước đó, đọc những
truyện ngắn như <em>Dưới bóng hoàng lan, Gió lạnh đầu mùa, Nhà mẹ Lê…</em>
chúng ta đã thấy nhà văn này mang nặng những tâm tình riêng và có một sự trân
trọng riêng với những hồn quê mộc mạc.<span></span></span></p><a name='more'></a><span style="font-size: medium;"><o:p></o:p></span><p></p>
<p><span style="font-size: medium;">Nhưng Thạch Lam –
nhà văn với một vốn liếng văn hoá vững chắc, cây bút có cốt cách tri thức điển
hình – còn đi xa hơn thế. Trong mấy năm cuối đời, ông thường để cho cảm hứng
trang trải tới những khu vực tưởng như trừu tượng hơn, mà lại là nơi cô kết mọi
tình cảm của chúng ta – ông hay nói tới đất nước. <o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;">Và con đường riêng
được ông lựa chọn, là nói về nghệ thuật dân tộc.<o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Trong những dịp tết, ông kể chuyện về những
bức tranh Đông Hồ với “<em>những màu tuy tươi thắm mà cổ xưa, màu cánh sen, màu
xanh lá mạ, là bài ca hát của người và vật truyền nhau trên đồng ruộng</em>”. <o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;">Còn như đọc bài
viết dưới đây, chúng ta sẽ được cùng ông trở lại với những tiếng hát dân gian –
những điệu xẩm.<o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;">Ông phác ra khung
cảnh ở đó người ta nghe hát. Ông chăm chú đọc ra những điều người ta trông chờ
và gửi gắm qua các điệu hát.<o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;">Và nhất là ông tìm
cách ghi lại những cung bậc tình cảm của mọi người – cả người hát lẫn người
nghe – trong cái cảnh diễn dân dã đó.<o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;">Nhà văn muốn thử
làm một công việc khó khăn và hấp dẫn là mang lại cho tâm hồn dân tộc một hình
hài, một khuôn khổ. Câu văn ông có chỗ lúng túng, ngập ngừng như chính ông cũng
chưa biết làm sao ghi cho chính xác cái sự thực của tâm tình. Mặc! Ông vẫn cảm
thấy phải nói ra bằng được những nỗi niềm bấy lâu đã nấu nung trong lòng mình. <o:p></o:p></span></p>
<p><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></p>
<p><span style="font-size: medium;">Cái hồn của đất
nước được Thạch Lam gọi ra bằng những lời lẽ riêng. Ông đã nhuộm cho cảnh vật,
cánh đồng, con đường, cây đa, bến nước…. một sắc thái riêng – sắc thái Thạch
Lam.<o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;">Giờ đây, người ta
có thể nghĩ khác về đất nước, so với những điều Thạch Lam đã nghĩ gần sáu chục
năm trước. Nhưng lòng yêu đất nước của ông thì tưởng như mãi mãi làm ta cảm
động.<o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;"> <o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;">DỌC ĐƯỜNG<o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;"><em>Một con đường
dài dưới sáng trăng. Hai bên dãy nhà lá thấp, mái tranh cũ như lẩn vào màu
trời. Một cây đa lớn trong bóng tối thấp thoáng ánh trăng của vài chiếc bình
vôi.</em><o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;"><em>Đấy là một phố
chợ nhỏ miền hạ du, một cảnh rất quen mắt ở chốn bùn lầy nước đọng. Trong các
căn nhà lụp xụp và tối tăm ấy, sống những gia đình nho nhỏ Annam</em><em>, những người nghèo hèn mà
đời kiếm ăn thật là eo hẹp và chật vật. Những đêm sáng trăng này, họ vui vẻ.
Tâm hồn giản dị cảu họ chịu ảnh hưởng của thời tiết một cách mật thiết, không
tự biết. Cái vui của họ dễ đến, nhưng mà cũng dễ đi </em>– <em>và tiếng cười của họ
có khi nổi lên vô tư lự.</em><o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;"><em>Họ xúm quanh
lại ngồi nghe một đám xẩm già, đánh cây đàn bầu gỗ mọt, và ca hát những bài hát
tự nghìn xưa vẫn lưu truyền trong dân gian, ai cũng thuộc nhớ, mà lần nào họ
cũng vẫn muốn nghe. Những bài hát thương tiếc cái tình tuyệt vọng của anh chài
lưới Trương Chi, ngậm ngùi cái tình bằng hữu của Lưu Bình, Dương Lễ, hay tán
thưởng lòng can đảm của Thạch Sanh. Muốn cảm động được đám người mộc mạc ấy,
những tính tình kia cũng phải thu về giản dị và cổ sơ – những tính tình mới có
của người bước vào vòng lễ nghĩa, của những tâm hồn chất phác như những tâm hồn
vẫn giữ chất phác kia.</em><o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;"><em>Qua cảm động
đến vui cười, chế nhạo và giễu cợt. Những bài vè quê mùa, những câu đố hóm
hỉnh, những bài ca hơi chút đĩ thoã và trai l</em>ơ. Đánh tam cúc, Đi hái chè,
Lấy chồng già, chồng trẻ…<em> bao nhiêu tiếng cười thẳng thắn và hồn nhiên nổi
lên khuyến khích và điểm vị cho câu hát. Và cái tiếng cười cợt trong câu hát
ấy, hơi đơn sơ và thành thật, láu lỉnh như nháy mắt với người bên cạnh, giễu
cợt có khi cay chua nhưng mà không ác ý, có đôi chút triết lý rộng lượng với
những hèn yếu của người đời – đó là tiếng cười cợt Annam, của luỹ tre, của
ruộng lúa. Lên đến cao nguyên, vùng rừng vùng núi, tiếng cười câu hát ấy đã
thêm một chút man mác, rộng rãi nhớ thương, thêm một chút buồn xa xôi và tưởng
nhớ.</em><o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;">* <o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;"><em>Ai là người cúi
xuống góp nhặt và thưởng thức những bông hoa trong nội cỏ đất nhà ấy, giữ lấy
mùi hương thơm mát mẻ và kín đáo, từ xưa vẫn thấm nhuần cảnh vật quanh ta?</em><o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;">*<o:p></o:p></span></p>
<p><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></p>
<p><span style="font-size: medium;"><em>Một chuyến đò
ngang, một xó chợ, một đầu đường… chỗ nào có dăm ba người nghe là có đám xẩm
xoan lên tiếng. (Dễ thử đến có khi chẳng có ai nghe nữa, mà một ông cụ xẩm cũng
vẫn gẩy đàn và ca hát, đôi mắt đưa lên như cố hình dung những bóng người tưởng
tượng, và lắng tai nghe chờ đợi không biết đến bao giờ một tiếng đồng trên chậu
thau..). Cái giọng hát xẩm thật là một giọng hát đặc Annam. Hay là tôi tưởng
thế, bởi vì mỗi lần nghe cái giọng hát buồn buồn, tầm thường và quê mùa ấy, là
mỗi lần tôi thấy như đè nén, quằn quại trên tâm hồn tôi, cái tâm hồn hèn mọn và
nhẫn nại của giống nòi </em>–<em> của cả đồng ruộng nghèo nàn và bạc bẽo phủ sương chiều. Tôi không
muốn một bài ca hùng hồn, hăng hái, đầy những công việc xuất thế, anh hùng, bởi
vì không phải thật là như thế. Tôi nhận ra cái hèn mọn, nghèo nàn kia, nhận một
sự buồn mà người ta phải chịu vậy, nhưng mà tôi yêu mến, thiết tha cái linh hồn
thật của đất nước ấy, là linh hồn của tôi, có những ràng buộc chặt chẽ, những
rung động thẳng ngay đến bên trong. Cái giọng hát quê mùa, không có gì là cao
quý nhẫn nại, không có gì là siêu việt, là cái giọng hát đã làm cảm động những
người cùng giống với tôi, những người sống chật vật, khó khăn, nhưng mà vẫn vui
vẻ, vẫn tin trời, không ghen ghét mà cũng chẳng thù hằn ai. Trên manh chiếu
rách giải ngay mặt đất đó, đã diễn ra bao nhiêu lần cái cảnh sinh hoạt của
người bình dân Annam. Tiếng đàn, nhị một điệu nhắc đi nhắc lại, quen
thuộc và êm ả, như trên cánh đồng lúa, ngày lại ngày, năm rồi qua năm khác, đem
lại cũng chừng ấy công việc, chừng ấy vui buồn.</em><o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;"><em>Đường, chợ
chúng ta sẽ vắng lạnh, nếu không còn giọng ca hát nữa.</em><o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;">*<o:p></o:p></span></p>
<p><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></p>
<p><span style="font-size: medium;"><em>Làn khói rắc
buổi chiều ở đầu làng, vì không có gió đưa, nên là là sát mặt đất để lẩn vào
dải sương mù bắt đầu rơi xuống cánh đồng. Tiếng ếch nhái xanh rờn trên ruộng
mạ. Và bóng người dãi qua cái quán gạch giữa cánh đồng, cái quán gạch giờ này
trơ vơ và lạnh lẽo.</em><o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;"><em>Bạn có nhận
thấy cứ đến buổi chiều sương phủ, những làng mạc xa xa hình như thu bé lại,
thấp xuống, thấp xuống để lẫn với đất ruộng, còn cánh đồng mênh mang bóng tối
thì từ từ dâng lên ngang với chân trời? Giờ khắc ấy, ở đâu ra mà khắp cả, trên
dưới và khắp bốn phương, hình như tiết ra ở cảnh vật, ở cây cỏ, ở ruộng nương,
một nỗi buồn thấm thía, không đâu, một nỗi buồn vừa chán nản vừa chua xót,
khiến người ta bỗng dưng thấy lạnh lẽo, thấy lẻ loi? Tranh giành, chiến đấu bấy
giờ thấy vô ích và quá sức yếu ớt của mình. Phải dễ dãi, phải thân mật, để được
gần gụi người khác cho thêm ấm cúng.</em><o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;"><em>Đó là cái mạch
buồn riêng của đất nước nhà, âm thầm như dòng suối dưới nội cỏ, cái mạch buồn
hiu hắt chảy trong sông, hay xa xôi theo dải đê đến tận chân trời. Cảnh của ta
tuy nhiều nơi thật là đơn sơ, bằng phẳng, nhưng có vẻ riêng biệt cám dỗ chúng
ta. Chúng ta tha thiết mến yêu có lẽ vì cảnh vật như một tấm gương, và chúng ta
thấy chiếu vào trong đó hình ảnh và tâm hồn của chính chúng ta.</em><o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;"><em>Chúng ta nghèo
nàn, nhưng chúng ta biết sự nghèo nàn ấy.</em><o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;">*<o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;"><em>Dọc đường cái
quan, ngày xưa, còn có chiếc cầu dịp đá, và bóng đưa của những cái cáng xanh.
Những ngày rực rỡ, còn có võng lọng tưng bừng của một ông nghè về vinh quy, với
cô gái quê má lúm răng đen, gọn mình trong chiếc võng, âu yếm nhìn ông tân khoa,
chồng ta, và do công ta thức khuya dậy sớm hái dâu dệt lụa để chàng ăn học.</em><o:p></o:p></span></p>
<p><span style="font-size: medium;"><em>Bây giờ những
cái đó đã mất rồi, mà trên đường, chúng ta chưa có cái gì khác thay vào. Chúng
ta đi, hai bàn tay trắng.</em><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="line-height: 107%;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-85318476631994452162024-02-10T23:15:00.002+07:002024-02-15T11:56:46.074+07:00 Thạch Lam – Tìm về tranh tết như là một cách tìm về dân tộc<p> </p>
<p> <o:p></o:p></p>
<p>Khi nói đến thời
tiền chiến, nhiều người chỉ nghĩ đó là thời kỳ xã hội ta “Âu hoá”, hội nhập với
thế giới hiện đại. Thế nhưng những năm tiền chiến – và nhìn rộng ra, cả mấy
chục năm đầu thế kỷ XX – cũng chính là thời gian mà ý thức dân tộc trỗi dậy
mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Các nhà trí thức chia nhau gánh vác những công việc mà
một dân tộc muốn tự hiểu mình, tự biết mình, bắt buộc phải làm: Viết lại lịch
sử. Sưu tầm thơ văn cũ. Nghiên cứu về tục ngữ ca dao, về tranh dân gian, về ca
trù. Bàn lại về <em>Cung oán, </em>về <em>Truyện Kiều</em> v.v… Việc gì cũng
được làm một cách thận trọng. Riêng các nhà văn nhà thơ cũng đóng góp vào việc
này theo cái cách của riêng mình. Có người viết truyện theo lối tiểu thuyết hoá
các sự kiện, các nhân vật đã sống cách đây vài thế kỷ. Có người ghi lại những
nếp sống cổ truyền đang dần mai một. Có người đưa vào thơ mình cái hồn thơ dân
gian duyên dáng, trữ tình…<span></span></p><a name='more'></a><o:p></o:p><p></p>
<p>Có thể nói trong
suốt trường kỳ lịch sử, chưa bao giờ sáng tác văn chương lại trở nên gần gũi
với đời sống bình thường của xứ sở như lúc này.<o:p></o:p></p>
<p>So với một số đồng
nghiệp trong <em>Tự lực Văn đoàn</em>, trên đường trở về với dân tộc, có vẻ như
Thạch Lam không có nhiều may mắn trời cho. Ông không có cái vốn dân gian bền
chặt như Tú Mỡ, cũng không biết chữ Hán và thuộc nhiều sử sách cũ như Khái
Hưng. Trong khi một người như Nhất Linh còn có lúc viết một thứ văn nghiêng hẳn
về quy phạm cũ (<em>Nho phong, Người quay tơ</em>) thì Thạch Lam, ngay từ lúc
xuất hiện, đã bộc lộ một cốt cách Tây học không giấu vào đâu đuợc. Chỉ cần quan
sát kỹ câu văn của Thạch Lam, người ta có thể nhận ra sự gần gũi của ông với
nền văn chương tiếng Pháp rõ rệt đến độ nào.<o:p></o:p></p>
<p>Nhưng Thạch Lam là
một nghệ sĩ bẩm sinh, hơn thế nữa, một nghệ sĩ được đào luyện chắc chắn về văn
hoá. Một người gọi là thấm nhuần văn hoá thực thụ, một trí thức chân chính, dù
lớn lên trong hoàn cảnh nào, cũng sẽ nặng lòng với cái dân tộc đã sinh ra mình,
cũng muốn trở về với cội nguồn, và có những xúc động sâu xa trước đời sống quê
hương, nhất là khi quê hương đó đã phải chịu đựng nhiều đau khổ.<o:p></o:p></p>
<p>Và chúng ta, nếu
chăm chú đọc lại Thạch Lam, sẽ thấy một vương vấn thường xuyên về dân tộc, như
một ám ảnh. Ông để tâm suy nghĩ về quê hương, làng xóm, những người lao động
nghèo túng vất vả, những nét phong cảnh như ngưng đọng tự bao đời. Và ông viết
về những nét đẹp của quê hương như trong bài <em>Tranh Tết</em> mà sau đây bạn
đọc sẽ đọc.<o:p></o:p></p>
<p>Với cái nhìn ngả
sang xã hội học, trước tiên Thạch Lam tìm thấy ở những bức tranh tết (ở đây là
tranh Đông Hồ) một ý nghĩa nhân sinh rõ rệt. ông yêu nhất ở tranh cũng như ở
cuộc đời thường cái vẻ mộc mạc. Ông ân cần nhận ra rằng giữa người làm tranh và
những người dân thường chẳng có sự khác biệt là bao, nhờ thế các tranh có được
cái vẻ sống thật, nó là cái thi vị riêng mà chỉ các tác phẩm dân gian mới có.
Còn như cái việc phần lớn các tác phẩm ấy mang tính cách khuyết danh, lại được
ông xem như một nét đẹp; “<em>Trong sự giấu tên kín tiếng của các nghệ sĩ xua
ấy, có một cao quý và trong sạch đáng yêu</em>”.<o:p></o:p></p>
<p>Song nói vậy, không
có nghĩa là Thạch Lam chỉ biết có mơ mộng. Trong một bức tranh quen thuộc như <em>Đám
cưới chuột</em>, ông ghi nhận một triết lý dân gian: nhẫn nhục chịu đựng, thích
ứng để sống. Người ta cảm thấy khi viết những lời bình luận về bức tranh này, ở
Thạch Lam vừa thoáng qua một nụ cười, vừa có một nỗi âm thầm đau xót, thông
cảm.<o:p></o:p></p>
<p>Cái khó của một nhà
văn khi viết về hội hoạ là phải diễn tả phải diễn ra bằng lời những điều nhà
nghệ sĩ đã miêu tả bằng đường nét và màu sắc. Cũng là một điều dễ hiểu khi
Thạch Lam đôi lúc tỏ ra lúng túng, và chắc chắn ông không bằng lòng với mình.
Có điều, chỉ qua mấy câu bàn kỹ vào giá trị nghệ thuật của tranh dân gian,
Thạch Lam vẫn tự chứng tỏ là ông hiểu khá kỹ về nghề vẽ và nhất là có một mỹ
cảm tinh tế. Ông xa lạ với những gì vụng về, giả dối, lộn xộn. Ông thích những
giá trị lâu bền. Khi Thạch Lam viết rằng <em>“cái nghệ thuật phải tự nhiên và
thật</em>” thì đó không phải là nhận xét riêng của ông về tranh dân gian: đấy
cũng là những tiêu chí nghệ thuật mà nhà văn này theo đuổi và đã có dịp bộc lộ
qua các sáng tác.<o:p></o:p></p>
<p>Trong cái mỹ cảm
tinh tế ấy của Thạch Lam, người đọc hôm nay nhận ra một phần quan niệm về cái
đẹp của ông cha ta, của người Việt chúng ta nói chung. Và như vậy, đã có thể
nói là trên con đường tìm về dân tộc, Thạch Lam (với cái vốn văn hoá Tây phương
như đã nói ở trên) cuối cùng vẫn là một trong những người tới đích sớm.<o:p></o:p></p>
<p><em><span style="font-style: normal;">GHI CHÚ VỀ VĂN BẢN</span></em><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><o:p></o:p></i></p>
<p>Bài viết sau đây
của Thạch Lam được viết ra đầu xuân 1941. Năm đó, cả <em>Phong Hoá, Ngày Nay</em>
đều đã đình bản, tờ <em>Chủ nhật </em>ra được mấy số cũng bị rút giấy phép,
nhóm <em>Tự lực</em> không còn báo trong tay, đành phải tổ chức một đầu sách
gọi là <em>Sách tết Đời nay</em>. Lạ một điều là trong cuốn sách 48 trang khổ
to như báo ấy, các tác giả Thế Lữ, Khái Hưng đều không ký tên thật của mình sau
các bài viết. Và Thạch Lam cũng vậy. Chúng tôi chỉ căn cứ vào giọng văn và nội
dung bài viết mà khôi phục lại tên tác giả.<o:p></o:p></p><p><br /></p><p><br /></p>
<p> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-size: x-large;">Tranh tết</span></b><o:p></o:p></p>
<p><em>Những tranh
ngày Tết người ta bán nơi nhà quê kẻ chợ. Đó là những tranh khắc gỗ, do mấy
làng làm. Tranh vẽ nhiều cảnh, tất cả cuộc sinh hoạt của thôn xóm Annam, những
bà mẹ và trẻ em thường gọi là </em>“<em>tranh gà lợn</em>”<em>. Đó là những tranh rất cổ
của ta.</em><o:p></o:p></p>
<p><em>Những bản gỗ
của các tranh ấy không rõ có từ bao giờ, và do ai vẽ. Trong sự giấu tên kín
tiếng của các nghệ sĩ xưa ấy có một cao quý và trong sạch đáng yêu. Đó hẳn là
những người bình dân vẫn sống chung lộn với những người khác trên đồng ruộng, cùng
sống một cuộc đời, cùng làm những công việc im lặng và khó nhọc. Họ không biết
họ là nghệ sĩ, và có lẽ, nếu không có một trường hợp nào đó, một kích thích gì
đột nhiên, họ suốt đời không bao giờ vẽ cả.</em><o:p></o:p></p>
<p><em>Những người đó
vẽ với tất cả tâm hồn của họ. Vẽ đối với họ tức là sống lại ngay chính cái đời
họ sống. Những cảnh đồng ruộng, các công việc cày cấy, những cảnh trong gia
đình hay ở sân sau, được hoạ trên giấy một cách rất linh động và đúng nét. Cái
khoa học dáng điệu của họ </em>–<em> nếu có thể gọi được thế, một sự tự nhiên, không xếp đặt trước </em>–<em>
thật là lạ lùng. Dáng điệu của người cày ruộng, người quạt thóc v.v… như sống
thật. Tất cả cái thi vị, một mạc và đơn sơ của đồng ruộng, phô diễn trên giấy.
Những gia súc, vì họ sống gần gụi và thân mật với chúng, trong nét hoạ cũng trở
nên thân mật như thực. Cả đến các gia thần, ông Táo Quân, ông Thổ Công, cũng
chỉ là những người cùng sống chung dưới một nóc, có liên lạc mật thiết đến cuộc
đời của người.</em><o:p></o:p></p>
<p>*<o:p></o:p></p>
<p>* *<o:p></o:p></p>
<p><em>Những nghệ sĩ
Annam của thôn quê đó còn cả cái giễu cợt khôi hài ý tứ và chân thật nữa. Trong
bức tranh </em>“<em>Đám
cưới chuột</em>”<em>, hay </em>“<em>Ông đồ ếch và học trò</em>”<em> có thấm
thía một cái duyên vui và rộng lượng. Những người giản dị ấy không mất lòng
kính trọng của họ đối với mọi việc. Cái roi mây trong tay ông đồ hay cái hoả lò
để quạt nước cho thầy biểu hiện tất cả cái tinh thần cốt yếu của buổi học, cùng
một lúc với cái khôi hài thân mật của người vẽ.</em><o:p></o:p></p>
<p><em>Trong cảnh </em>“<em>Đám cưới chuột</em>”<em>
tôi thấy sự mềm dẻo và, quen đi, dai dẳng của cuộc sống. Bao nhiêu triết lý
trong việc dâng biếu cá cho chú mèo! Tất nhiên là muốn được an hưởng thì phải
đút lót; trước khi đám cưới đi, người ta đã trù tính rồi. Mới đầu còn là sợ hãi
bắt buộc, rồi sau mãi, biết đâu lại không thành quen đi, và lấy làm sung sướng
và vui vẻ nữa. </em>“<em>Ngài</em>”<em> sẵn lòng nhận cá, thế là ơn huệ rồi.</em><o:p></o:p></p>
<p>*<o:p></o:p></p>
<p>* *<o:p></o:p></p>
<p><em>Tôi muốn dừng
lại lâu hơn ở những cảm tưởng mà các tranh tết ấy đã dậy trong trí tôi. Không
phả là hoạ sĩ, tôi e sự phán đoán về màu, nét của tôi không đủ đúng đắn. Những
bức tranh mộc mạc ấy, ngày tết, trang hoàng cho vách đất, của phên ở thôn quê,
chỉ là hình cảnh của cái đời ấy. Những màu tuy tươi thắm mà cổ xưa, màu cánh
sen, màu xanh lá mạ, là bài ca hát của người và vật truyền nhau trên đồng
ruộng: cái gì tựa như một tục lệ hằng năm nhắc lại, mà không vì thế mất vẻ đáng
yêu.</em><o:p></o:p></p>
<p><em>Tôi ước ao
những tranh ấy cứ còn mãi. Những bản gỗ ấy bây giờ còn ở làng Hồ (Bắc Ninh).
Hình như còn vài làng nữa, tôi không nhớ tên. Những màu sắc đều lấy trong thảo
mộc cả. Bởi vậy không có cái sắc lánh và lạnh rắn của kim loại, vẫn dịu và mát
tuy rất tươi. Màu đen rất ấm cúng, êm như nhung, và màu trắng thì ánh như xà
cừ.</em><o:p></o:p></p>
<p><em>Mấy năm gần
đây, đã có thấy các chợ bày những tranh lối mới, vẽ những cảnh bây giờ. Nhưng
vụng về và giả dối, thật rõ cái không trật tự, sự lẫn lộn của các giá trị ở
buổi này. Không phải ai cũng có thể vẽ được những tranh đẹp như cũ. Phải cần
một hoạ sĩ mà tâm hồn cảm thẳng ngay với cảnh vật của đất nước, không cần đến
sự môi giới của trí thông mình. Cái nghệ thuật phải tự nhiên và thật.</em><o:p></o:p></p>
<p><em>Hoạ sĩ Nguyễn
Gia Trí mấy năm trước đây có khắc vài bản gỗ mà hoạ sĩ gọi nhũn nhặn là một </em>“<em>cuộc thí nghiệm</em>”<em>
. Với tôi, sự thí nghiệm ấy đã thành công đầy đủ rồi. Trong mấy bức chụp đây,
người ta thấy rõ hoạ sĩ đã đi đúng đường. Dáng điệu và các nét thật linh hoạt
và phơi phới. Tôi không thể nói hết được cái giá trị cao về nghệ thuật.</em><o:p></o:p></p>
<p><em>Một hương vị cổ
kính và mãi mãi hiện ra trong các tranh ấy. Cử chỉ của cô bé đội lá sen trên
đầu để che mưa có tính cách gì bình dân và Annam lắm. Và cây bàng lá thu che
bóng cho chị hàng rươi tự bao nhiêu năm trở lại.</em><o:p></o:p></p>
<p>*<o:p></o:p></p>
<p>* *<o:p></o:p></p>
<p><em>Những tranh Tết
kia là hình ảnh bằng màu sắc của cuộc sống Annam, cũng như những câu ca dao là
nình ảnh thơ điệu. Hai nghệ thuật cùng một nguồn và nghệ sĩ nọ có khi là nghệ
sĩ kia. Sống cùng một màu đất và cùng một gió mùa, họ lưu truyền cái gì là sâu
sắc, bền chặt và tinh tuý nhất của tâm hồn chúng của dân gian, yên tĩnh hay
biến đổi, nhưng biểu lộ trong tất cả trạng thái có khi rất nhỏ nhặt của cuộc
đời.</em><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal"><span style="line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-77988411744651691332024-02-06T18:54:00.001+07:002024-02-15T11:56:57.964+07:00 Sau Cung oán ngâm khúc một kiểu chuyển đổi mỹ cảm khác, trường hợp thơ Tú Xương<p> </p>
<p class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; mso-outline-level: 1;"><br /></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; mso-outline-level: 1;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Đọc Tú Xương chắc chẳng ai
nhớ câu "Thành thì đen kịt đốc thì lang ... ". Nhưng đây là một ví dụ
về sự chuyển đổi mỹ cảm đáng ghi nhận.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; mso-outline-level: 1;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Nguyên đây là một câu thơ trong bài Phố hàng Song</span><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><br />
<span style="mso-bidi-font-style: italic;"><br />
<i>Ở phố hàng song thật lắm quan</i></span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><br />
<span style="mso-bidi-font-style: italic;">Thành thì đen kịt, đốc thì lang</span><br />
<span style="mso-bidi-font-style: italic;">Chồng chung vợ chạ, kìa cô bố <o:p></o:p></span></i></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; mso-outline-level: 1;"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Đậu
lạy quan xin, nọ chú hàn</span></i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><br />
<br />
Thành là tên gọi viên<b> phòng thành</b>, chức quan chỉ huy
quân sự một tỉnh, cũng như <b>đốc họ</b>c là người phụ trách giáo dục cuả tỉnh.
Cả hai nằm trong hàng loạt gương mặt những con người đương thời mà Tú
Xương từng phác họa. <span></span></span></p><a name='more'></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><a name="more"></a><o:p></o:p></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 12pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>LOẠT THƠ “HƯỚNG NGOẠI”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-line-height-alt: 14.5pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> Là
một ngòi bút trào phúng thực thụ và có bản lĩnh, Tú Xương thường không ngại
mang chính mình ra mà chế giễu. Loạt thơ tự trào, cộng với những bài trữ tình
thuần túy (loại như <i>Sông kia rày đã nên đồng</i>...<i>) </i>gộp cả lại làm
nên một mảng thơ riêng, khá đặc sắc.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-line-height-alt: 14.5pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-line-height-alt: 14.5pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-line-height-alt: 14.5pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>Có điều, dẫu sao, trong số hơn trăm bài thơ hiện đang lưu truyền và được
xác định là của tác giả, các bài thơ “hướng nội” nói trên chỉ chiếm một phần
nhỏ.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-line-height-alt: 14.5pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-line-height-alt: 14.5pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-line-height-alt: 14.5pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Ngược lại, nói tới Tú Xương,
nhiều khi người ta nhớ ngay tới loại thơ khắc họa chân dung những người đương
thời. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-line-height-alt: 14.5pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>Những bài “hướng ngoại” này thường nói tới một đối tượng cụ thể: một ông
phủ, ông đốc học nào đó trong vùng hoặc một người bạn nào đó của tác giả. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="mso-line-height-alt: 14.5pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>Và chúng thường có nhan đề ngắn gọn (do người sau đặt): <i><span style="letter-spacing: 0.2pt;">Mừng ông lang, Chế ông huyện, Đùa ông hàn, Bỡn ông
Điềm v.v…</span></i><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">MỘT PHÒNG TRIỂN LÃM</span><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Nhận
xét thứ nhất nảy sinh khi người ta đọc loại thơ này: Tú Xương có một phạm vi
quan sát khá rộng. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Sống
trong một đô thị nhỏ nơi vừa thoát thai từ làng xóm, ông vẫn giữ được thói quen
thường thấy trong sinh hoạt tinh thần nơi thôn xã. Là để mắt đến mọi việc xảy
ra chung quanh, và sẵn sàng lên tiếng về những chuyện ấy.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Lọt vào kính ngắm thường xuyên của ông là đủ
loại nhân vật, từ quan chức đến sư sãi, từ ông tú ông cử cho đến đám học trò
đang mài đũng quần trong các lớp bình văn, rồi cô ký, me tây, rồi thầy thông,
thầy phán… sơ sơ có thể ước tính tổng cộng số người được Tú Xương nhắc tới.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Tất cả hiện ra như các hình nhân trong một
chiếc đèn kéo quân khổng lồ mà tác giả đã kỳ công vẽ mặt tô mày để kiếm chút
niềm vui giữa cuộc đời tẻ nhạt.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Theo
sự ghi nhận của nhà văn Nguyễn Công Hoan – một người nổi tiếng có trí nhớ tốt
và đã một thời gian dạy học ở Nam Định – thì hầu hết các nhân vật được nói tới
trong thơ Tú Xương có địa chỉ thật ở ngoài đời. Các bài thơ đã hình thành như
một cách để tác giả đánh dấu những gương mặt mà mình từng biết và phải chung sống.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Tuy
nhiên, điều đó không làm hại đến ý nghĩa khái quát mà các chân dung có thể có.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">NHỮNG NÉT KỲ DỊ<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Khi
phác họa các nhân vật ấy trước sau bút pháp của Tú Xương là khá nhất quán. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Điều này liên quan đến nhận xét thứ hai: ông thiên
về một lọai mỹ cảm hiện đại so với tình trạng thơ ca đương thời.</span><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Sự
hài hước được nhà thơ sử dụng như một loại “chiếu yêu kính” tức một công cụ để
nhận thức bản chất con người và sự việc.<br />
Vấn đề không phải chỉ ở chỗ tác giả thường xuyên miêu tả những thói xấu
của các nhân vật, tức vạch ra sự không bình thường của nó về mặt xã hội (quan
lại tham nhũng, đốc học rong chơi, cờ bạc; sư ở tù; con cái khinh bỉ bố
mẹ…). <br />
Mà điều quan trọng hơn, là ông biết nhìn ra <u>cả trong mặt mày hình dáng con
người cũng có sự biến dạng.</u><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> Nếu
ông chỉ nói ở cái phố hàng Song lắm quan kia, cô Bố “chồng chung vợ chạ”, ông
Hàn “đậu lạy quan xin”, ta thấy đã tài, đã sắc sảo. <br />
Song con mắt thi sĩ nơi ông còn nhìn thấy cái nét đặc sắc mà cái nhìn xã hội
học dễ bỏ qua:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“<i>Thành thì đen kịt, đốc thì lang</i>”.<br />
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Trong
một dịp khác, ông tả người bán sắt<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“<i>Mũi nó gồ gồ, trán nó giô</i>”, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">cũng
như ông không tha cả chính mình <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">“<i>Mắt
thì lơ láo, mặt thì xanh</i>”.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><br />
Những câu thơ hơi khang khác này xui người ta nghĩ rằng hình như trong
tiềm thức, tác giả bắt đầu cảm thấy rằng sự méo mó lệch lạc là nằm tận trong
bản chất con người đương thời. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Đây
nữa,<u> những câu thơ tả sự dở dang, bất cập, một thứ nửa dơi nửa chuột tiên
thiên bất túc không sao sửa chữa nổi trong con người đương thời, </u>đại loại:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">-
Hán tự không biết Hán</span></i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i><span lang="FR" style="font-family: "Times New Roman", serif;"> Tây tự chẳng biết Tây</span></i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i><span lang="FR" style="font-family: "Times New Roman", serif;">- Nghêu ngao câu hát nửa tàu nửa ta</span></i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">-
Chẳng phải quan mà chẳng phải dân</span></i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">-
Ấm không ra ấm, ấm ra nồi.<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Như
các nhà nghiên cứu nghệ thuật đã lưu ý, nét đặc biệt của nghệ thuật hiện đại
(rõ nhất là trong hội họa) ấy là thiên về miêu tả con người với những nét kỳ
dị, hình ảnh méo mó, không những không ăn khớp với những khuôn mẫu sẵn có, mà
còn thường xuyên có hiện tượng phân thân, và không tạo ra một sự ổn định, không
có những đường viền rõ rệt.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Do
những hạn chế của thời đại và của cộng, đương nhiên Tú Xương chưa thể có được
một tư duy nghệ thuật mới lạ như vậy.<br />
Những câu thơ trên chỉ được viết ra một cách tự phát.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><br />
Song đọc Tú Xương, người ta vẫn không khỏi liên tưởng tới một quan niệm
về con người mới mẻ -- chưa xuất hiện ở thời của Nguyễn Du Nguyễn Công Trứ, -- những
quan niệm về con người chỉ xã hội hiện đại mới có. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Đây
chỉ nói về quan niệm; còn như mỗi tác giả đạt tới mức sâu sắc và độc đáo như
thế nào trong quan niệm của mình, thì đấy lại là chuyện khác.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">SỰ PHÁ CÁCH</span><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Mặc
dù chỉ sống được hơn 7 năm trong thế kỷ XX, Tú Xương vẫn đáng được xem như một
nhà thơ có cốt cách hiện đại. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Cảm
giác hiện đại chủ yếu hình thành qua ấn tượng về con người tác giả, một người
làm thơ không phải để nói chí hoặc giáo hóa ai mà chỉ cốt phơi bày cho hết
những bức xúc chộn rộn trong lòng mình.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Con người ấy gần như đánh mất sự quân bình vốn
có, ngược lại lúc nào ông cũng sống trong trạng thái <i>“ngồi không yên ổn đứng
không vững vàng” </i>luôn luôn bị ám ảnh bởi những ham hố trần tục.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><i>“Mình với ta tuy hai mà một” </i>(thơ Tản
Đà), con người tác giả trong thơ Tú Xương thế nào thì các nhân vật được ông
phác họa cũng vậy.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> Xưa
nay đã nhiều người tả cô đầu, song chỉ đến Tú Xương, loại người tưởng là dưới
đáy xã hội này mới dám lớn tiếng tuyên bố <i>“Cũng liều bán váy chơi xuân”</i>. <br style="mso-special-character: line-break;" />
<!--[if !supportLineBreakNewLine]--><br style="mso-special-character: line-break;" />
<!--[endif]--><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Nghe
thật trâng tráo nhưng bên trong có gì đó chua chát, bi phẫn, nó là cái<u> tâm
trạng đến với người ta khi cuộc sống chung quanh đã trở nên đổ đốn quá mà bản
thân không biết làm gì để thay đổi </u>nó.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 12pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> Cái tâm thế của người cô đầu Tú
Xương diễn tả ở đây sẽ là tâm thế mà càng về sau càng phổ biến, và con người
thời sau, dù làm bất cứ việc gì, trước những bất lực phải chịu, cũng muốn văng
ra những câu tương tự.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><u><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="text-decoration: none;"> </span></o:p></span></u></p>
<p class="MsoNormal"><u><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="text-decoration: none;"> </span></o:p></span></u></p>
<p class="MsoNormal"><u><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Chẳng
những quyết liệt trong thái độ sống, Tú Xương còn quyết liệt trong các ứng xử
nghệ thuật.</span></u><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> <b> </b><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Thời
ông sống là thời trong văn chương Việt Nam còn đang ngự trị các quy phạm cổ
điển. Thơ ca Việt Nam phải gần ba chục năm sau mới biết đến phong trào <i>Thơ
mới</i>, nên gì thì gì, Tú Xương cũng chỉ có cách trổ tài qua thơ Đường luật. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Song
bản lĩnh và ý chí tự do của nhà thơ non Côi sông Vị là ở chỗ, trong khi bị gò
bó bởi thi luật cổ điển, Tú Xương vẫn tìm đủ cách để công phá nó. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Một
ví dụ: bài thơ mang tên <i>Bỡn ông Điềm</i>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Tôi
hỏi thăm ông đến tận nhà</span></i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i><span lang="FR" style="font-family: "Times New Roman", serif;">Trước nhà có miếu có cây đa</span></i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Cửa
hè sân ngõ chừng ba thước</span></i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i><span lang="FR" style="font-family: "Times New Roman", serif;">Nứa lá tre pheo đủ một tòa</span></i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Mới
sáu bận sinh đà sáu cậu</span></i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Trong
hai dinh ở có hai bà</span></i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Trông
ông </span></i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">mốc thếch như trăn gió</span><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Ông
tốt duyên vì có nước da<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Cũng
giống như nhiều bài thất ngôn bát cú của Xuân Hương, bài thơ này, tuy bề ngoài
vẫn giữ được sự đăng đối (câu ba đối câu bốn, câu năm đối câu sáu) song đó là
một sự đăng đối trời cho, người ta cảm thấy tác giả không cần một chút cố gắng.
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Trong
khi ấy mạch đi của cả bài thơ quá tự nhiên, hầu như gặp đâu nói đấy, những ràng
buộc thừa-phá-đề-luận-kết… bị để sang một bên, hai câu cuối giống như một miếng
bỏ nhỏ khá gây ấn tượng.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Nhất
là về mặt mỹ cảm thì sự phá cách càng rõ rệt, cái chi tiết “<span style="mso-bidi-font-style: italic;">mốc thếch như trăn gió”<i> </i></span>quá
đậm chất văn xuôi, cũng như giọng thơ nửa thân tình nửa giễu cợt, tất cả làm
cho sự vật con người mất hẳn cái vẻ cao thượng, thuần khiết, vốn được coi là
nét tiêu biểu của thơ ca cổ điển.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">--<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span face="Arial, sans-serif">Đã
in <i>Cánh bướm và đóa hướng dương</i>, 1999</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt;"><o:p></o:p></span></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-6311374099832259152024-02-03T18:20:00.003+07:002024-02-15T11:57:39.625+07:00RỰC RỠ VÀ KHẮC KHOẢI - Thử nhìn "Cung oán ngâm khúc" bằng một số luận điểm của mỹ học phương Tây.<p> </p><p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><br /></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Bài được viết từ 1991 và đã được đọc trong hội
thảo nhân 250 năm ngày sinh Nguyễn Gia Thiều<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">----------------<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Giữa những hướng đi khác nhau và luôn luôn biến
hóa đắp đổi lẫn nhau, văn hóa hiện đại – rõ nhất trong mốt – không bao giờ quên
một kênh phát triển độc đáo: trở về với những giá trị cổ điển. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Quần áo giầy dép không chỉ ngày một giản dị gọn
gàng mà có khi lớp lang cầu kỳ như vẫn thấy ở các ông hoàng bà chúa ngày xưa.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Nhà cửa
thì bên trong phải có những tiện nghi hiện đại, nhưng bề ngoài càng giống lâu
đài cung điện càng tốt. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Cách đối xử có xu hướng hạn chế bớt những suồng
sã thô thiển để tìm tới vẻ lịch sự và trang trọng. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Hình như nay đã đến lúc người ta bình tĩnh hơn
trong việc nhìn nhận cái gọi là chất quý tộc và thấy rõ rằng quý tộc không chỉ
đồng nghĩa với suy đồi tàn tạ, quý tộc còn nên được hiểu như một phẩm chất của
văn hóa, và giá được sống như quý tộc mà không làm phiền đến xã hội thì cũng
hay hay!<span></span></span></p><a name='more'></a><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Không rõ một mỹ cảm như vậy sẽ ảnh hưởng đến
cách ăn mặc vui chơi hay sáng tác của chúng ta ra sao, nhưng chắc chắn nó đã là
điều kiện thuận tiện để giúp chúng ta công bằng hơn trong việc nhìn nhận một số
hiện tượng văn hóa, chẳng hạn như trường hợp <i>Cung oán ngâm khúc. <o:p></o:p></i></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Mấy chục năm nay ở ta, khúc ngâm 356 câu ấy của
nhà thơ Nguyễn Gia Thiều gần như bị đẩy vào quên lãng.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Sách in
thưa thớt: ở Hà Nội giữa hai lần in có khi cách nhau đến gần ba chục năm, phải
vào các thư viện lớn mới tìm ra sách để đọc. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Trên ghế nhà trường phổ thông, học sinh không
được giảng <i>Cung oán ngâm khúc,</i> chỉ thỉnh thoảng lớp trẻ mới được nhắc
qua rằng có một khúc ngâm như thế, song đại khái đó là tác phẩm tiêu cực, một
thứ văn chương yếm thế lại kiểu cách khó hiểu. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Sự thực thì sáng tác của Nguyễn Gia Thiều đâu
có một chiều đơn giản như vậy.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><b><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">MỘT NGHỆ THUẬT ĐIÊU LUYỆN<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Cũng như hàng loạt tác phẩm văn học cổ như <i>Truyện
Kiều, Nhị độ mai, Hoa tiên, Chinh phụ ngâm. v.v</i></span><i><span face=""Arial",sans-serif" style="font-size: 16pt;">…</span></i><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span></i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">quả thật <i>Cung oán ngâm</i>
không dễ đến với bạn đọc hiện đại. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Ngôn ngữ cô đọng, gò thắt, không chấp nhận bất
cứ sự “dừng chân” nào vội vàng chiếu lệ. Nhìn vào bản in, mỗi câu thơ kéo theo
cả đoạn dài chú thích, câu nào cũng chồng chất những điển tích lấy ra từ sách tận
đời Hán đời Đường thì làm sao khỏi ngại cho được! <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Một thứ quy phạm nghiệt ngã đã khống chế ngòi
bút tác giả. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Chẳng những thế, câu chữ trong <i>Cung oán ngâm
</i>thường khi có một vẻ đẹp riêng, vẻ đẹp vương giả, trau chuốt cầu kỳ mà kiêu
sa, tráng lệ:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">- Trải vách quế gió vàng hiu hắt<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Mảnh vũ y lạng ngắt như đồng<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">- Mùi tục lụy lưỡi tê tân khổ<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Đường thế đồ gót rỗ kỳ khu<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Sóng cồn cửa bể nhấp nhô<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Chiếc thuyền bào ảnh lô xô mặt ghềnh<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">- Chiều tịch mịch đã gầy bóng thỏ<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Vẻ tiêu tao lại võ hoa đèn<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">- Lò cừ nung nấu sự đời<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Bức tranh vân cẩu vẽ người tang thương<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Ai người có thói quen đồng nhất cái đẹp với cái
giản dị và chỉ biết đến một sự hoàn thiện tự phát là hoàn thiện theo kiểu dân
dã, những người ấy dễ khó chịu với <i>Cung oán ngâm</i>. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Họ thường viết về thành tựu nghệ thuật của Nguyễn
Gia Thiều với một sự thông cảm có pha chút chiếu cố. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Song đã đến lúc nên có một cách hiểu phóng túng
hơn về cái đẹp: mộc mạc tự nhiên đã đành là đẹp rồi, song rực rỡ, óng ánh, thậm
chí dụng công tô điểm như người con gái son phấn một cách khéo léo khiến người
ta phải trầm trồ khen ngợi, vẻ đẹp ấy vẫn cứ rất đẹp, đáng trân trọng. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Như những hàng cột uốn và các vòm mái huy hoàng
ở các nhà thờ, những pho tượng sơn son thiếp vàng lộng lẫy ở các cung điện đã rất
đẹp: ấy là khi con người muốn cạnh tranh với tự nhiên và tạo ra một thế giới bổ
sung bên cạnh tự nhiên<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">--<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><b><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">MỘT TRIẾT LÝ KHÔNG DỄ TỪ CHỐI<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Vượt qua cái lạ của câu chữ là cái lạ của triết
lý, thứ triết lý này cũng toát ra qua từng câu thơ <i>Cung oán ngâm </i>với tất
cả vẻ đậm, gắt trong bút pháp tác giả.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Đạo Phật nói đời là bể khổ. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Nguyễn Gia Thiều không nói gì hơn, chỉ có một
điều ông thấm thía nó một cách sâu sắc và diễn tả như là chính người cung nữ của
ông, chính ông nữa, vừa phát hiện cho mình.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">- Kìa thế cục như in giấc mộng<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Máy huyền vi mở đóng khôn lường<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">- Nghĩ thân phù thế mà đau<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Bọt trong bể khổ bèo đầu bến mê.<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Trong cái bể khổ đó, mỗi con người trở nên hết
sức bé nhỏ, sự tồn tại của họ là một cái gì phi lý <i>(Phong trần đến cả sơn
khê - Tang thương đến cả hoa kia cỏ này… Trăm năm còn có gì đâu-- Chẳng qua một
nấm cỏ khâu xanh rì<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></i></span><i><span face=""Arial",sans-serif" style="font-size: 16pt;">…</span></i><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">). <o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Mỗi khi muốn bảo nhau rằng thơ Việt Nam cổ điển
cũng trừu tượng siêu hình lắm, các nhà thơ hôm nay thường dẫn ra cách hình dung
về con người của Nguyễn Gia Thiều: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Cái quay búng sẵn trên trời—<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Mờ mờ nhân ảnh như người đi đêm. <o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Chúng tôi muốn bổ sung thêm: đấy còn là thứ thơ
đi sát cảm giác tôn giáo nữa. Khi con người bị đẩy vào cõi bơ vơ cũng là lúc ý
niệm về một thế giới khác thường đến với họ.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Tại sao Nguyễn Gia Thiều lại đứng ra thuyết
minh cho một thứ triết lý như vậy? <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Trả lời câu hỏi đó, người ta thường nói tới sự
điên đảo của cuộc đời trong cái thời mà một nhà thơ tài hoa và uyên bác như ông
phải sống. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Có điều cũng nên biết là trong nền nghệ thuật
thế giới, có một giai đoạn được xác định là nghệ thuật ba-rốc. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Qua cách diễn tả của nhiều tác giả ba-rốc nổi
tiếng như Bernini trong kiến trúc, Rubens, Van Dyck </span><span face=""Arial",sans-serif" style="font-size: 16pt;">…</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> trong hội họa, Tasso,
Calderon v.v</span><span face=""Arial",sans-serif" style="font-size: 16pt;">…</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> trong văn học, cuộc đời thường
hiện lên với tất cả tính chất mong manh không ổn định của nó. Khi xem nó không
khác gì ảo ảnh, “cả cuộc đời này thật ra là một sân khấu lớn” - cũng là lúc người
ta cảm thấy vỡ mộng. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Mộng càng đẹp thì nỗi xót xa khi vỡ mộng càng lớn:
giữa con người và hoàn cảnh mất đi sự hòa hợp vốn là đặc trưng của nghệ thuật
phục hưng. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Từ nay, những ám ảnh về cái chết không sao rời
khỏi đầu óc người ta nữa. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Thời gian cũng không còn mang cái chất trung
tính bình thường, giờ đây thời gian trở nên một thế lực làm phai tàn mọi vẻ đẹp,
làm hủy hoại mọi giá trị của đời sống. Phù du được coi như một thuộc tính không
thể sửa chữa của tồn tại.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Tưởng như những nhận xét đó được viết để dành
riêng cho <i>Cung oán ngâm </i>và Nguyễn Gia Thiều. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Các nhà lịch sử và lý luận nghệ thuật đã có lý
khi coi nghệ thuật ba-rốc không chỉ là một hiện tượng Châu Âu và Ibêria Mỹ mà
là một thành phần vĩnh hằng của văn hóa. Nó là cả một hướng phát triển của đời
sống tinh thần con người. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Trong sự vận động liên tục của lịch sử, những
thời điểm con người có cái nhìn bi đát về mình cũng như về cuộc đời như vậy là
những giai đoạn, những nấc thang, những pha cần thiết để họ có thêm sm tiếp tục
đi tới.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">--<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><b><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">MỘT LỜI MỜI GỌI ĐẦY SỨC QUYẾN RŨ<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Có một nghịch lý thường thấy ở nghệ thuật ba-rốc:
sau khi bảo cuộc đời là phù du, là ảo ảnh, sau khi làm lây truyền một mối lo sợ
siêu hình, các tác phẩm này đồng thời lại mời gọi người ta trở lại với cuộc sống,
trên thực tế, chúng luôn luôn gợi ra niềm khao khát hưởng lạc, thậm chí có khi
còn châm ngòi cho một sự bùng nổ nhục cảm mạnh mẽ.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Không hẹn mà nên, những quy luật phổ biến đó
trong nghệ thuật ba-rốc cũng được Nguyễn Gia Thiều tận tình thực hiện.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Nếu ở những
đoạn triết lý nói trên, người ta có thể trách tác giả đã gán cho người cung nữ
một vai trò gượng gạo – lấy đâu ra một cung nữ uyên bác đến vậy! - thì khi
trình bày nỗi khao khát hưởng thụ người ta mới thấy ông đã chọn được một người
phát ngôn tuyệt vời. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Xưa nay, trong văn học Việt Nam, mọi khoái cảm<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>xác thịt<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>chỉ được diễn tả một cách lấp lửng nửa vời nếu không nói là giấu biệt
đi, bảo nhau không nên đả động tới. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Ở <i>Cung oán ngâm khúc </i>người phụ nữ mất hết
vẻ e thẹn vốn có, nàng sẵn sàng khoe ra tài năng vẻ đẹp , và cả khả năng quyến
rũ của mình.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Áng đào kiểm đâm bông não chúng<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Khóe thu ba dợn sóng khuynh thành<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Bóng gương lấp ló trong mành<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Cỏ cây cũng muốn nổi tình mây mưa<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Trong cuộc đời chờ đợi dài dằng dặc của nàng,
những giây phút cùng nhà vua chung chăn chung gối được xem như một kỷ niệm lớn<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Đêm hồng thúy thơm tho mùi xạ<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Bóng bội hoàn lấp ló trăng thanh<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Mây mưa mấy giọt chung tình<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Đỉnh trầm hương khóa một cành mẫu đơn<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 3pt 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: .1in; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 0.1in 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Niềm hạnh phúc vụt đến rồi lại vụt đi ấy được
nàng nhắc lại với đầy đủ chi tiết <i>(Xiêm nghê nọ tả tơi trước gió…) </i>và nỗi
luyến tiếc lộ liễu <i>(Cái đêm hôm ấy đêm gì…)</i>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: .1in; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 0.1in 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Một mặt nàng oán trách số phận
đã đẩy mình tới cảnh “<i>mảnh vũ y lạnh ngắt như đồng</i>”; mặt khác nàng vẫn
không thôi hy vọng “<i>Hòng khi động đến cửu trùng </i>–<i> Giữ sao cho được má
hồng như xưa</i>”<i>.<o:p></o:p></i></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: .1in; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 0.1in 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Trong điều kiện của thế kỷ XX, con người hiện đại
hẳn dễ dàng thông cảm với những ham muốn có vẻ tội lỗi ấy ở nhân vật.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: .1in; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 0.1in 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: .1in; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 0.1in 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: .1in; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 0.1in 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Đọc <i>Cung oán ngâm khúc,</i> do vậy, là một
cách để sống trọn vẹn hơn cái thế giới đa dạng bao quanh chúng ta. Cuộc du lịch
tuy ngắn ngủi nhưng để lại những ấn tượng thật đậm. Ngôi đền nghệ thuật ấy có vẻ
đẹp riêng của một kiến trúc cổ, song lại gợi ra những suy tư, những xúc động rất
trần thế. Cho nên trước khi nói đến những hạn chế nào đó của tác phẩm, thiết tưởng
việc cần hơn là ghi nhận hết cái độc đáo có một không hai mà chỉ riêng nó mới
có, chính cái độc đáo ấy cũng là lý do khiến khúc ngâm này của Nguyễn Gia Thiều
trường tồn cùng lịch sử.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 17pt; margin-bottom: .1in; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; margin-top: 0in; margin: 0in -1.6pt 0.1in 0in; mso-line-height-rule: exactly; mso-pagination: none; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p> </o:p></span></p>
<div style="border: 1pt solid windowtext; margin-left: 0in; margin-right: -1.6pt; mso-border-alt: solid windowtext .5pt; mso-element: para-border-div; padding: 1pt 4pt;">
<p class="MsoNormal" style="border: none; line-height: 17pt; margin-bottom: 0.1in; mso-border-alt: solid windowtext .5pt; mso-line-height-rule: exactly; mso-padding-alt: 1.0pt 4.0pt 1.0pt 4.0pt; mso-pagination: none; padding: 0in; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><u><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Vài nét
tiểu sử<o:p></o:p></span></u></p>
<p class="MsoNormal" style="border: none; line-height: 17pt; margin-bottom: 0.1in; mso-border-alt: solid windowtext .5pt; mso-line-height-rule: exactly; mso-padding-alt: 1.0pt 4.0pt 1.0pt 4.0pt; mso-pagination: none; padding: 0in; text-align: justify; text-indent: 28.35pt;"><i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Nguyễn
Gia Thiều, sinh năm 1741, mất năm 1798, không rõ năm viết </span></i><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">Cung oán ngâm khúc.<i><o:p></o:p></i></span></p>
</div>
<p style="background: rgb(254, 254, 254); margin-bottom: 12.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 12.0pt; margin: 12pt 0in;"><span style="color: navy; font-size: 16pt;"><o:p> </o:p></span></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-10945901771560913662024-01-29T18:28:00.001+07:002024-02-02T09:59:26.336+07:00Hồ Trung Tú - Lời kết viết cho cuốn "Có 500 năm như thế"<p> </p><div style="background-color: white; color: #1c1e21; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif;"><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><div class="x1iorvi4 x1pi30zi x1l90r2v x1swvt13" data-ad-comet-preview="message" data-ad-preview="message" id=":rga:" style="font-family: inherit; padding: 4px 16px 16px;"><div class="x78zum5 xdt5ytf xz62fqu x16ldp7u" style="display: flex; flex-direction: column; font-family: inherit; margin-bottom: -5px; margin-top: -5px;"><div class="xu06os2 x1ok221b" style="font-family: inherit; margin-bottom: 5px; margin-top: 5px;"><span class="x193iq5w xeuugli x13faqbe x1vvkbs x1xmvt09 x1lliihq x1s928wv xhkezso x1gmr53x x1cpjm7i x1fgarty x1943h6x xudqn12 x3x7a5m x6prxxf xvq8zen xo1l8bm xzsf02u x1yc453h" color="var(--primary-text)" dir="auto" style="display: block; font-family: inherit; line-height: 1.3333; max-width: 100%; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; word-break: break-word;"><div class="xdj266r x11i5rnm xat24cr x1mh8g0r x1vvkbs x126k92a" style="font-family: inherit; margin: 0px; overflow-wrap: break-word; white-space-collapse: preserve;"><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">Chép theo Fb <span style="color: #050505; font-family: inherit; font-size: inherit; font-weight: inherit; white-space-collapse: collapse;">Tú Trung Hồ </span><span class="x1q74xe4 x1fcty0u" style="color: #050505; font-family: inherit; font-size: small; font-weight: inherit; white-space-collapse: collapse;">(Hồ Trung Tú) 23-1-2023</span></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">---</div></div><div class="x11i5rnm xat24cr x1mh8g0r x1vvkbs xtlvy1s x126k92a" style="font-family: inherit; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; white-space-collapse: preserve;"><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Trên Fb đang có cuộc trao đổi về nguồn gốc giọng Quảng Nam mà Hồ Trung Tú - viết trong cuốn "Có 500 năm như thế". Về ngôn ngữ học tôi không rõ. Riêng tôi thấy quan niệm về <span style="font-family: inherit; font-size: 15px;">sự hình thành bản sắc dân tộc</span><span style="font-family: inherit;"> và tiếp nhận văn hóa mà tác giả trình bày trong Lời kết rất đáng ghi nhận. Vậy xin phép đưa vào đây. VTN</span></div><span><a name='more'></a></span><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">--</div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">NHỮNG DÒNG ĐỂ KẾT THÚC.</div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">Vâng, ở Quảng Nam - Đà Nẵng vẫn còn nguyên đó những làng người Chàm trăm phần trăm cho dù họ mang họ gì đi nữa.</div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"> Chỉ một ký ức bị đánh mất và ngôn ngữ là khác thôi.</div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"> Số làng còn lại thì sự hòa huyết là chiếm tuyệt đại đa số. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">Như vậy tính về lượng, bằng <span style="font-family: inherit;"><a style="color: #385898; cursor: pointer; font-family: inherit;" tabindex="-1"></a></span>cách gì đi nữa thì các yếu tố Chàm vẫn cứ chiếm tỷ trọng lớn trong máu huyết người Quảng Nam.</div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"> Tiếc thay người ta vô tình, và cả cố tình lãng quên điều ấy. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">Mà đâu phải chỉ chuyện huyết thống, cái di sản họ để lại trong tâm hồn người Quảng Nam, người Đàng Trong xem ra đâu phải là nhỏ.</div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"> Những làn điệu dân ca Khu Năm buồn hiu hắt: “Chi mà tệ tệ rứa chàng, chi mà bạc bạc rứa chàng” thấm đẫm sự nhẫn nhịn ấy đầy ắp trong các bài dân ca Khu Năm. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">Những ông chồng Việt nhiều trách nhiệm với cộng đồng, có chức tước hẳn đã để các bà vợ Chàm hát ru con bằng những lời buồn nẫu ruột ấy. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">Nhạc sĩ Trần Hồng, người lăn lộn cả một đời với dân ca Khu Năm đã phải thừa nhận rằng, dân ca Khu Năm chính là dân ca Chăm, không thể khác. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">Không cần phải có sự học hành hoặc kiến thức về âm nhạc chúng ta cũng có thể thấy dân ca Khu Năm là một thế giới khác, nó không xuất phát từ đồng bằng Bắc Bộ, cũng không phải thoát thai từ Khu Bốn cũ, mà là một thế giới nào đó vừa dữ dội lại vừa dịu dàng, thô ráp mà cũng tinh tế. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">Và nhất là cảm nhận thấy nó buồn hiu hắt, điều rất xa lạ với “tính tình hung hãn” như được chép trong “Dư địa chí”.</div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"> Và rõ ràng là những giai điệu này xa lạ với người phía Bắc đèo Ngang.</div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">Mà đâu phải chỉ chuyện Quảng Nam, cả cái xứ Đàng Trong đến tận Sài Gòn rồi Cà Mau kia nữa, tất cả đều xuất phát từ sự giao hòa chủng tộc và văn hóa ấy. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">Mở mang đất phương Nam là hoàn toàn của người Đàng Trong, mà lịch sử Đàng Trong thì bắt đầu bằng 300 năm hỗn cư không chính phủ (trước khi Nguyễn Hoàng vào) của vùng đất thuộc lưu vực sông Thu Bồn. Nó hình thành tính cách, trong đó có giọng nói, của cả một xứ Đàng Trong cho đến bây giờ. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">Với lịch sử, chỉ có thêm chứ xin đừng bớt, chỉ có vơ vào chứ xin đừng đẩy ra. <u>Bao nhiêu số phận, bao nhiêu con người đã sống, đã yêu thương và đấu tranh trải dài hàng ngàn năm qua nhưng rồi chỉ để lại thưa thớt đâu đó những câu ghi chép trong lịch sử không phải của mình, trong những nhận xét không thiện cảm, và cả trong sự miệt thị khôn nguôi của một xã hội vốn được trang bị một cái nhìn khác, lối sống khác, nhân sinh quan khác. </u></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">Họ đã giằng dai, giữ gìn từng mẩu bản sắc của cha ông trong sự thua kém ấy. Chỉ có thể trả lời cho sự thành công đó chính là nhờ vào số lượng đông đúc mà họ đã ở lại. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem;">Thế nhưng 143 năm dưới các triều vua Nguyễn đã khiến họ đã phải từ bỏ tất cả, vì lý do gì chúng ta vẫn chưa thể biết tường tận , chỉ còn lại phảng phất đâu đó trong tính cách người Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên một nét văn hóa, tính cách bất chợt lộ ra, nhiều khi xa lạ như một người nước ngoài, khó nhọc diễn đạt ý tưởng, thô mộc trong ứng xử, chỉ lấy sự chân thành để bù đắp, lấy sự quyết liệt để thay thế cho sự tinh tế thị thành.</div></div><div class="x11i5rnm xat24cr x1mh8g0r x1vvkbs xtlvy1s x126k92a" style="font-family: inherit; font-size: 0.9375rem; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; white-space-collapse: preserve;"><div dir="auto" style="font-family: inherit;">*</div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Vâng, thực sự chúng ta đã có 500 năm như thế, trước đây tôi chỉ đồ chừng rằng chỉ có 300 năm của một cuộc cộng cư (1306-1602) nhưng sau khi nhìn kỹ vào những tư liệu hiếm hoi có được chúng tôi đã phải nhìn nhận lại quãng thời gian đó. 500 năm là dài hay ngắn?</div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"> Câu hỏi rõ ràng là vô duyên này vẫn cứ buộc phải đặt ra để nhấn mạnh về sự hình dung cần thiết về độ dài thời gian “mờ mờ nhân ảnh ấy”. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Sau khi bản in lần thứ nhất công bố, có nhà nghiên cứu sâu sắc về lịch sử Đàng Trong vẫn cứ đặt ra câu hỏi trong một hội thảo quan trọng về văn hóa Đàng Trong: “Có xảy ra sự kỳ thị không khi người Việt vào vùng đất này”. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Câu hỏi này thoạt nghe thì hay, cần được bỏ công trả lời, thế nhưng đó là một câu hỏi phi phân kỳ, câu hỏi của cách nhìn cũ, 500 năm dồn lại một kỳ, một thế hệ, một đời người là xong. Với cái nhìn phân kỳ chúng ta thấy chắc chắn có lúc sự kỳ thị là người Chàm với người Việt, có lúc thì ngược lại, có lúc thì cộng cư hòa hiếu, có lúc thì quan lại cai trị là người Việt nhưng văn hóa chủ đạo lại là của người Chàm. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Cái cách mà chúng hiểu về chữ “kỳ thị” đó thực ra chỉ hình thành dưới thời các vua Nguyễn, câu văn <i>tá thổ</i> (lễ cúng thuê đất đầu năm của cư dân Quảng Nam) nhắc đến người Chàm như một sự kỳ thị “Lồi, Lạc, Chàm, Chợ, Mọi, Rợ, Man, Di, Ngung, Man Nương... ” chúng tôi chắc chắn chỉ hình thành dưới thời các vua Nguyễn khi người Chàm, văn hóa Chăm đã thực sự lùi bước ở Quảng Nam. Bằng chứng là trước khi Gia Long lên ngôi ta có được bức tranh trong sách của Barrow cho thấy cộng đồng người ở Đà Nẵng người Chăm được tôn trọng, các quan lại ngực đeo thẻ bài vẫn cùng vui cùng chơi với họ mà họ thì không ngại ngần gì chuyện ăn vận của mình không giống người Việt. (Xem ảnh) </div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Những bằng chứng thật ít nhưng may mắn là nó có được sự thuyết phục ở tính logic khá cao. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Giả sử, nếu như bây giờ chúng ta có được một đoạn phim nào đó được quay vào năm 1402 mô tả những cuộc tàn sát người Chăm trong một trận đánh nào đó, hoặc mô tả cuộc di dân mạnh mẽ đông đúc dưới thời nhà Hồ vào đất Quảng Nam nay thì bản thân tư liệu này cũng chỉ có giá trị ở không gian đó, lúc đó chứ ở không gian khác, thời gian khác thì có thể mọi chuyện đã không phải như vậy.</div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"> Ví dụ được nhiều người dùng là thành phần những lưu dân vào Nam, theo nhiều chỗ trong Sử Ký Toàn Thư thì nhiều tội nhân bị lưu đày vào Quảng Nam hoặc Thăng Hoa và từ đây rút ra tính cách của người Quảng. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Theo chúng tôi kết luận này là vội vàng, đơn giản vì số lượng người bị lưu đày này chắc chắn là không đáng kể so với những lưu dân ra đi vì mất mùa, đói kém hoặc dịch bệnh. Hơn nữa, những tội nhân xét cho cùng cũng là người bình thường, chỉ vì trong những hoàn cảnh đặc biệt mà phạm tội, nếu quy đó là thuộc tính tất nhiên thì có lẽ hẳn đã có công trình tâm lý học riêng về lĩnh vực này. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Vì vậy việc dùng tư liệu bao giờ cũng hạn chế nhất là khi ta xét đến những quãng thời gian dài. Những gì xảy ra năm 1306 sẽ rất khác với những gì xảy ra vào năm 1471 cũng như sẽ rất khác với những gì xảy ra ở Đà Nẵng khi Barrow cho thuyền cập bến Nam Ô ở vịnh Đà Nẵng năm 1793. Tương tự như vậy, những gì xảy ra ở vùng Bắc Thu Bồn cũng sẽ rất khác với những gì xảy ra ở Nam Thu Bồn hoặc với Bình Định, Phú Yên; những gì xảy ra ở đồng bằng ven biển cũng sẽ rất khác với những gì xảy ra ở miền núi trung du. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Có một thời nhiều người đặt nhiều hy vọng vào các bản “Bắc địa tấu từ” tương truyền là do các vị quan vào Nam viết báo cáo gởi ra Bắc, trong đó kể chuyện dành đất, tranh đất với người Chàm bằng cách thi xây dựng tháp, người Việt dựng tháp bằng tre bồi giấy, người Chàm dựng tháp bằng gạch nên thua và phải bỏ lên núi.</div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"> Những văn bản này nếu có thật và cho dù hoàn toàn đáng tin cậy về mặt tư liệu, như đoạn phim giả sử nọ, thì câu chuyện đó liệu có xảy ra trên tất cả xứ Đàng Trong? Và quan trọng hơn, điều gì xảy ra sau đó nữa, có phải họ, người Chàm đã bỏ chạy đi cả hay họ không bỏ đi đâu cả, vẫn ở lại và truyền cho người Việt di dân vào Nam cái nếp ăn nếp ở, mà có lúc thực sự đã văn minh hơn, giàu có, phong phú hơn những người ra đi từ những làng quê nghèo, phục trang phần nhiều là khố và nón mê.</div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Vì vậy kết luận có thể rút ra là cái chúng ta cần là một góc nhìn khả tín để tiếp cận với sự thật chứ không phải là những tư liệu đủ tin cậy hay bất cứ bằng chứng nào cho dù hay và chính xác đến đâu.</div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Đã một thời gian dài chúng ta bằng lòng và kính trọng công lao của ông bà tổ tiên khi đọc thấy những dòng này trong gia phả: “Tiền hiền khai canh, hậu hiền khai cư... các ngài đến vùng đất này chiêu dân lập ấp...” mà không thử đặt câu hỏi rằng người dân nào đang ở đó cho các ngài ấy chiêu dân mộ đinh để lập làng, lập xã? </div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Bản thân những câu văn tôn xưng ấy không có lỗi, lỗi chăng là chúng ta chỉ biết nhìn vào đó, thấy lịch sử qua những câu văn như vậy, lịch sử được hình dung từ những câu văn tôn xưng ấy mà quên đi sự dịch chuyển, sự vận động của những cộng đồng dân cư bên dưới, không được ghi chép lại, nhưng chính họ, chính sự dịch chuyển và va chạm ấy đã tạo nên văn hóa, tạo nên cái hình hài bản sắc của người Quảng Nam hôm nay nói riêng và người Đàng Trong, người Việt nói chung. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Chúng ta thường nói nhân dân làm nên lịch sử nhưng hình như chúng ta đã làm ngược lại, dồn hết kính trọng cho các cá nhân !</div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Và đây, tìm hiểu sự dịch chuyển, sự vận động, giao thoa của các tộc người, của các cộng đồng dân cư, của các nền văn hóa, trong lịch sử, mới chính là điều chúng ta cần hướng tới trong cuộc hành trình không đơn giản: hiểu đúng bản sắc.</div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;"><br /></div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Cũng vậy, ở miền Trung sự hình thành bản sắc đã diễn ra muộn hơn nhưng chính nhờ vậy nó lại cho ta một hình dung về sự hình thành bản sắc dân tộc Việt trong quá trình vận động, va chạm của các tộc người, của các nền văn hóa khác nhau. </div><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Sự tự hào về nền văn hóa Việt không ngăn cản ta tự hào với bất cứ gốc gác nào đã góp phần tạo nên cái văn hóa đó.</div></div></span></div></div></div></div></div>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-84317986577242302912024-01-14T11:24:00.001+07:002024-01-15T11:11:39.643+07:00 Huế: tiến thoái lưỡng nan của một kinh thành -- bài của Vũ Đức Liêm—<p><span style="font-size: medium;"> </span><span style="background-color: white; color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif; font-size: large;">Đăng lần đầu trênTia Sáng</span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Bản đưa dưới đây dẫn theo nguồn<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-size: medium;"><a href="https://nghiencuuquocte.org/tag/vu-duc-liem/"><span style="font-family: "inherit", serif;">https://nghiencuuquocte.org/tag/vu-duc-liem/</span></a></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">---</span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif; font-size: large;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Nếu bạn là chúa Nguyễn Phúc Ánh, người vừa thống nhất Việt Nam
năm 1802, bạn sẽ chọn vùng đất nào làm kinh đô?<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Câu trả lời đương nhiên là Huế. Gia Định là vùng trù phú, cơ sở
của việc phục hưng vương triều, nhưng cách Thăng Long gần 2000 km. Phương tiện
(gần như duy nhất) để đi từ Sài Gòn ra Bắc là tàu bè trên biển.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Trong khi đó, Thăng Long là kinh đô cũ của nhà Lê Trịnh và trung
tâm của vùng Bắc Hà, những người coi Nguyễn Phúc Ánh chỉ là một biên thần ‘kém
văn minh’ như cách mô tả của Lê Quý Đôn. Những người Bắc Hà sau đó chờ đợi việc
chúa Nguyễn sẽ nhanh chóng lập lại vua Lê (Hoàng Xuân Hãn, 1998: 1405). <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> <span></span></span></o:p></span></p><a name='more'></a><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Tuy nhiên, việc Nguyễn Phúc Ánh ‘thất hứa’, lấy lí do là ông
giành được ngai vàng từ tay nhà Tây Sơn ‘tiếm ngụy’ chứ không phải nhà Lê đã
ngay lập tức làm cho dân chúng vùng châu thổ sông Hồng quay lưng lại với vương
triều mới (Đại Nam liệt truyện (ĐNLT), sơ tập, quyển 10). Đó là lí do có các
cuộc nổi loạn chống lại nhà Nguyễn ngay sau năm 1802.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif; font-size: large;">Việc chọn Huế làm kinh đô, tuy thế, không đơn giản là ‘tìm về chốn
cũ’ mà là một cuộc đấu trí địa-chính trị, địa-quân sự, địa-kinh tế cực kỳ phức
tạp. Hệ quả của lựa chọn đó không chỉ là vận mệnh vương triều mà còn là triển
vọng của một lãnh thổ Việt Nam vừa mới được thống nhất. Lãnh thổ này sẽ được
quản lí từ đâu? Liệu nhà nước tiếp theo ở Việt Nam có bị ‘vỡ vụn’ như Tây Sơn?</span><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif; font-size: large;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Bài viết này không nhằm lên án “sai lầm” địa chính trị của Gia
Long. Nó cũng không tìm cách đổ lỗi cho Huế vì những thăng trầm của lịch sử
Việt Nam ở thế kỷ XIX.</span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif; font-size: large;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Tahoma, sans-serif" style="color: #1c1e21;"><span style="font-size: medium;">Điều quan trọng hơn,
bài viết chỉ ra khó khăn của người Việt đầu thế kỷ XIX trong việc tìm kiếm cách
thức quản trị nhà nước ở Việt Nam, từ việc tìm vị trí đóng đô, cho đến điều
hành quân đội, thu thuế, xác lập đơn vị hành chính.</span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif; font-size: large;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Lãnh thổ Việt Nam năm 1802 là một cấu trúc địa chính trị, vùng
miền, cư dân, và kinh tế đặc biệt. Liệu nhà Nguyễn sẽ tìm kiếm một hình dung
lãnh thổ mới hay tuân theo các tri thức và thói quen địa chính trị của chúa
Nguyễn để áp đặt nó lên một Việt Nam thống nhất. Quyết định này không chỉ phản
ánh tri thức của thời đại, cán cân quyền lực vùng miền mà còn là sự tự tin của
Nguyễn Phúc Ánh và cách thức ông nhận thức về tính chính thống và khả năng quân
sự của mình. Nói cách khác, nó gợi mở về câu hỏi Nguyễn Phúc Ánh đã chọn con
đường nào cho Việt Nam.</span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif; font-size: large;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Tôi đã lập luận rằng thất bại lớn nhất của Tây Sơn không phải là
sự chia rẽ, hay quyền thần, hay vua nhỏ, hay tổ chức hậu cần… mà ở chỗ các
chính quyền Tây Sơn chưa phác thảo một bản đồ tác chiến cho toàn Việt Nam. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Vì điểm này, Tây Sơn hoàn toàn lúng túng trong việc đưa ra một
giải pháp quân sự hữu hiệu trên toàn bộ lãnh thổ mà họ kiểm soát, liên quan đến
chuyển quân, tuyển lính, dịch chuyển các trung tâm quân sự, tổ chức phòng thủ
và yểm trợ lẫn nhau khi cần thiết (Vũ Đức Liêm, BBC, 2018). <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Các chiến dịch theo mùa gió nồm của Nguyễn Phúc Ánh chính là đã
đánh trúng điểm yếu này, làm cho Tây Sơn hoàn toàn lúng túng, bị động trong cả
một thập kỷ để tìm cách đối phó bằng cách kéo dãn lực lượng quân sự trên vùng
duyên hải khoảng 800 km từ Diên Khánh đến Đồng Hới (Vũ Đức Liêm 2017; Đại Nam
thực lục (ĐNTL), I, 6: 1a-b). <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Sau chiến thắng đó, việc đóng đô ở Huế, không phủ nhận, được coi
là “tối ưu” từ cái nhìn của nhà Nguyễn. Tuy nhiên, chính điều này đã gây ra khó
khăn lớn trong việc quản trị nhà nước ở Việt Nam bởi vì Huế thích hợp là thủ
phủ của một vùng hơn là kinh đô của một nước. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Huế là trung tâm của chính quyền Đàng Trong khoảng hai thế kỷ,
và việc lựa chọn vùng đất này bản thân nó là hệ quả của một quyết định khó khăn
của các chúa Nguyễn thuở ban đầu. Huế là kinh đô cũ của dòng họ, nơi Nguyễn
Phúc Ánh có chỗ dựa cũng như cơ sở hành chính. Tuy nhiên khi lãnh thổ đã kéo
dài ra hơn 2000 km về phía Bắc và Nam thì kinh đô này nhanh chóng bộc lộ hai
điểm yếu quan trọng. <o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;"><br /></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Hai
điểm yếu quan trọng<o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Thứ nhất là khung cảnh tự nhiên chật hẹp và vị trí địa lý bị cô
lập. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Vùng đất này nằm ở trung tâm của một dải đồng bằng nhỏ hẹp và
rất khó để huy động một nguồn lực lớn để phản ứng nhanh với tình trạng thảm họa
hay tình thế khẩn cấp. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Việc Nguyễn Hoàng và các chúa Nguyễn loay hoay trong nhiều thập
kỷ mới tìm được đất đặt trị sở lâu dài ở Phú Xuân chính là một phép thử của sự
phức tạp địa lý. Từ ngã ba Bằng Lãng nơi dòng Tả Trạch hợp với Hữu Trạch thành
sông Hương ra cửa Thuận An là 33 km. Tuy nhiên, theo đường chim bay, khoảng
cách này chỉ là 20 km. Trong khi phía tây là núi thì phía đông là dải bờ biển
chỉ rộng hơn 10 km. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Các vụng và đầm phá nông làm cho Huế cực kỳ ‘bị động’ từ góc
nhìn quân sự và kinh tế. Huế vì thế không có không gian cho một ‘sân khấu’
chính trị, quân sự, kinh tế lớn, hay các phương án tiến thoái cần thiết nếu như
cửa Thuận An bị cô lập (như sẽ xảy ra vào năm 1883).<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Huế xa các nguồn hậu cần
và (với kỹ thuật thời đó) không có khả năng kết nối với các nguồn ngày một cách
nhanh chóng, hiệu quả khi cần. Vào thời Nguyễn, các cuộc duyệt binh lớn nhất ở
Huế thường vào khoảng 20,000 người và voi, tuy nhiên, không gian địa hình, hậu
cần, cũng như các cảng biển nhỏ, nông không cho phép một sự tập trung quân sự
lớn và lâu dài ở khu vực này. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Huế không phải là nơi có thể phòng thủ tốt. Điều này sẽ được
minh họa vào năm 1883, 1885, 1968 và 1975. Vào tháng 3/1975, khi quân Việt Nam
Cộng hòa bị tấn công từ phía tây nam, con đường Huế-Đà Nẵng bị cắt đứt, Huế bị
cô lập và cửa Thuận An, Tư Hiền trở thành đường thoát duy nhất của họ. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Thứ hai, khung cảnh kinh tế, xã hội, dân cư và quân sự của Huế
gây ra trở ngại trong việc điều hành nền chính trị nhà nước. Có nhiều trung tâm
chính trị trên thế giới có quy mô nhỏ và vẫn điều hành được một nhà nước, đế
chế lớn. Tuy nhiên, đáng tiếc là điều này không dành cho Huế bởi vì triều đình
ở đây không chỉ làm chức năng hành chính đơn thuần mà thành bại của họ gắn với
khả năng điều hành trực tiếp hệ thống kinh tế, quân sự tại hai trung tâm dân cư
ở hạ lưu Mekong và châu thổ sông Hồng. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Bất cứ phản ứng thiếu linh hoạt nào trước các biến động tại hai
khu vực đông dân cư này đều để lại hậu quả khó lường cho cả vương quốc. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Thêm nữa, Huế và vùng lân cận không tự sản xuất đủ lương thực,
không đủ nguồn lính dự trữ, vì thế việc điều phối kinh tế và điều hành quân sự
là sống còn cho chính bản thân Huế. Từ thời các chúa Nguyễn, Huế đã lệ thuộc về
lương thực, thuế khóa vào Thuận Quảng và Gia Định. Ghi chép của các giáo sĩ
phương Tây cho thấy khi Tây Sơn chiếm được Quy Nhơn và cắt đôi Đàng Trong, Huế
đã rơi vào cuộc khủng hoảng lương thực. Khi quy mô của nhà nước mở rộng, sự lệ
thuộc này chỉ có ngày càng tăng lên. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Đối mặt với điều này, Nguyễn Phúc Ánh cũng không thể làm hơn, dù
ông là người chiến thắng. Ông biết tình thế nan giải về địa chính trị của mình,
và dung hòa bằng cách cử hai vị tướng giỏi nhất án ngữ hai vùng châu thổ đông
dân, giàu có, còn bản thân ông cai trị một khu vực nghèo nàn ở miền Trung. Di
sản này buộc con trai ông, Minh Mệnh trả giá 15 năm để tìm cách thống nhất,
theo sau một thập kỷ của biến loạn và xung đột khắp cả nước, từ Phan Bá Vành,
Nông Văn Vân ở Bắc Kỳ đến Lê Văn Khôi ở Gia Định (1826-1836). <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Cũng chính việc Nguyễn Ánh lựa chọn Huế làm kinh đô mà hàng loạt
các vấn đề kinh tế, xã hội quân sự được đặt ra khi triều Nguyễn luôn phải tìm
cách tạo thế cân bằng và hoạch định chính sách cho hai đồng bằng lớn. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Riêng việc vận tải lúa gạo, lương thực, quân lính, tiền đúc…
hằng năm giữa Gia Định, Huế, Nam Định-Hà Nội đã là một gánh nặng khổng lồ so
với nhân lực thời bấy giờ.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Thông tin liên lạc là một trong những trở ngại lớn nhất của quản
trị nhà nước ở Việt Nam sơ kỳ hiện đại (1600-1850). Đến tận 1748 mới có các
tuyến giao thương liên lạc đường bộ kết nối Gia Định với khu vực xung quanh.
Liên lạc giữa Gia Định và Hà Tiên phải tiến hành bằng thuyền, dọc theo duyên
hải, mất nhiều ngày. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Tới năm 1804, nhà Nguyễn mới bắt đầu kết nối các hệ thống giao
thông Bắc Nam, được biết đến là đường Thiên Lý hay đường Cái Quan. Tuy nhiên,
đến tận những năm 1830, Đại Nam Thực lục vẫn chép về việc hổ đi lang thang khắp
nơi dọc theo các tuyến đường này. Cùng với hổ, ‘thổ phỉ’ cũng ở khắp nơi. Kể cả
những vùng như Tam Điệp (Ninh Bình), Hà Trung (Thanh Hóa), nơi mà những năm
1830, việc văn thư đi qua đây bị cướp là chuyện không hiếm. Phải mất nhiều thập
kỷ để đường xá, kênh đào, hệ thống liên lạc được xác lập. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Một hành khách “bất đắc dĩ’ trên con đường này là vị tiến sĩ
triều Thanh Thái Đình Lan (1801-1859), người bị bão đánh dạt trên đường trở về
quê ở Bành Hồ tới phủ Tư Nghĩa (Quãng Ngãi) vào năm 1835. Sau đó ông xin phép
Minh Mệnh theo đường bộ quay trở lại Trung Hoa và mô tả cuộc hành trình đầy
gian nan này, bao gồm thử thách leo đèo Hải Vân và nỗi ám ảnh giặc cướp phục
kích suốt một dải hàng trăm km từ Quảng Bình ra Nghệ An: “Từ Quảng Bình đến Nghệ
An khoảng 400 dặm, đất đai thấp ướt, đường trơn như mỡ, bùn lầy dính chặt chân
không rút chân lên được, đồng không mông quạnh, hàng mấy chục dặm không thấy
bóng một căn nhà nào, trộm cướp thường ẩn nấp trong các lùm cây rậm rạp khiến
khách đi đường không thể không lo lắng đề phòng. Các nhà trọ thì thường bỏ
thuốc độc hại người, khách ăn phải thuốc độc trộn với thịt bò thì vô phương cứu
chữa.” (Trần Ích Nguyên 2009: 200). <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Sức
ép cho việc <o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">dịch
chuyển các nguồn lực <o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Hệ quả lớn nhất của việc Huế trở thành kinh đô của Việt Nam
chính là việc phải dịch chuyển các nguồn lực từ lúa gạo, quân lính, tiền đúc,
kim loại, súng đạn, thuốc súng, đá xây dựng cho đến dây mây, cá khô… giữa Gia
Định, Huế, và Hà Nội. Việc cung cấp tiêu dùng cho hoàng gia và chính quyền
trung ương trong điều kiện nửa đầu thế kỷ XIX là không đơn giản vì phần lớn
được vận chuyển bằng thuyền từ Nam Kỳ và Bắc Kỳ. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Chỉ riêng việc vận chuyển lương thực và tiền đồng bảo đảm nguồn
dự trữ, lương cho binh lính, quan lại, cứu đói, và phục vụ các chiến dịch quân
sự dưới thời Minh Mệnh đã là một nỗi ám ảnh lớn đối với vương triều. Công việc
này hằng năm yêu cầu phục vụ của khoảng 650 thuyền và hàng vạn phu thuyền. Điều
này tạo ra sức ép khổng lồ về nhân lực ở thế kỷ XIX và gây ảnh hưởng đến việc
giải quyết các vấn đề kinh tế-xã hội.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Chính việc này choán hết tâm sức của nhà Nguyễn và hệ thống quan
liêu. Nhiều người đã tìm cách giải quyết, nhưng dường như không hữu hiệu. Đề
xuất năm 1829, Nguyễn Công Trứ đề nghị lập các kho thóc tại xã (xã thương) để
điều tiết giá cả, và tìm cách quản lí chính nguồn lương thực tại châu thổ sông
Hồng (Châu bản triều Minh Mệnh, tập 30: 203). <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Tuy nhiên điều này là khó khả thi vì không may là trong những
năm 1802-1861, cứ hai năm thì Bắc Kỳ có một lần vỡ đê, một trong những tỉ lệ
cao nhất trong lịch sử gần 1000 năm khi người Việt bắt đầu “tiếp quản” vùng
châu thổ này. Vì thế, Bắc Kỳ thường xuyên lệ thuộc vào lúa gạo cứu trợ, và
triều đình phải thường xuyên điều hành mạng lưới dòng chảy lương thực này.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Luân chuyển binh lính là một sức ép khác của nền hành chính điều
hành từ Huế. Triều Nguyễn không tin vào binh lính địa phương vì sợ các mối quan
hệ họ hàng thân thuộc tiếp tay cho thế lực cát cứ, nổi loạn. Điều này đặc biệt
được nhấn mạnh sau khi Lê Chất qua đời (1826) và Bắc Kỳ chìm vào cơn hỗn loạn
bạo lực. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Binh lính từ Hà Tĩnh ra Bắc phần nhiều được lấy từ Quảng Bình
trở vào Nam. Quy mô của chính sách này đã gây ra sức ép cho ngân khố đến mức
năm 1833, Hộ bộ tấu lên Minh Mệnh, yêu cầu rà soát lại hệ thống lương bổng của
quan và binh Bắc Kỳ vì hệ thống này làm cho ngân khố không gánh được (Đại Nam
thực lục, II, 95: 16b).<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Chỉ riêng việc lo tổ chức vận chuyển binh lính, lương thực… hằng
năm với hàng trăm tàu thuyền và hàng vạn người tham gia đã là một gánh nặng đối
với xã hội và nền chính trị, tạo ra sự kìm hãm sự phát triển của thương mại tự
do, của các nhà nước tài chính (fiscal-state) trong lúc quá trình hiện đại hóa
của các nhà nước và quản trị nhà nước trở nên cấp thiết hơn bao giờ. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Nói cách khác, vận mệnh của nước Việt Nam hiện đại đã bị đánh
đổi bởi những chương trình nghị sự vương triều mà một phần không nhỏ đến từ vị
thế tiến thoái lưỡng nan của Huế. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Một số vua triều Nguyễn ý thức phần nào về tác động của vị trí
địa lý của Huế, tuy nhiên rõ ràng là họ không có lựa chọn nào khác tối ưu. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Giống như Quang Trung, Nguyễn Ánh từng có ý tưởng đóng đô tại
Nghệ An. Tuy nhiên, lựa chọn này dường như đơn thuần mang ý nghĩa khoảng cách
địa lý nhiều hơn là các tính toán kỹ lưỡng về địa chính trị và quyền lực vùng.
Con trai ông, vua Minh Mệnh sau đó đã cảnh báo con cháu một cách nghiêm khắc
rằng không bao giờ được phép dời đô về Nghệ An hay ra Bắc (ĐNTL, II, 12: 1a-b).
<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Một trong những ảnh hưởng dễ nhận thấy từ vị trí địa lý của Huế
chính là sự lúng túng trong việc điều quân, tổ chức lực lượng tiến hành các
chiến dịch quân sự trên lãnh thổ Việt Nam và sau đó là cuộc chiến tranh chống
Pháp xâm lược. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Đương nhiên thái độ của triều đình, tình trạng sức khỏe của Tự
Đức, hay đối sách quân sự đóng vai trò cốt lõi, tuy nhiên vị thế của Huế và khó
khăn của hệ thống thông tin liên lạc đã gây trở ngại lớn cho cách thức triều
đình tổ chức hệ thống quân sự, hậu cần, vũ khí, lương thực… để chống Pháp ở hạ
lưu Mekong và châu thổ sông Hồng.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Vị thế nhỏ bé và ‘không
lối thoát’ của Huế cũng đã được định đoạt bằng cuộc bao vây quân sự của người
Pháp tháng 8/1883, sau đó là cuộc tấn công trực diện vào cửa Thuận An và Huế đã
không thể đưa ra một kế hoạch tác chiến cơ động nào. Cuộc rút chạy hai năm sau
đó của vua Hàm Nghi và Tôn Thất Thuyết qua gần 100 km tới Cam Lộ (Quảng Trị)
cho thấy khả năng cơ động thấp của Huế và khả năng kết nối thấp với các vùng
hậu cần chiến lược.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Cuối cùng, thế tiến thoái lưỡng nan của Huế cho thấy những gian
nan của người Việt trong nỗ lực xác lập hình hài Việt Nam hiện đại với lãnh thổ
thống nhất từ Lạng Sơn đến Hà Tiên. Dĩ nhiên, không thể ‘đổ lỗi’ cho tất cả các
biến cố của lịch sử Việt Nam ở thế kỷ XIX là do Huế hay vị trí của Huế. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Lịch sử được quyết định bởi con người, do người cầm quyền đưa ra
lựa chọn.Tuy nhiên, địa lý luôn là yếu tố can dự vào các tương tác của con
người vì thế cần phải hiểu chúng đóng vai trò nào trong các biến cố của Việt
Nam. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Bài viết vì thế đơn giản chỉ ra một góc nhìn khác về địa chính
trị, lãnh thổ, quyền lực và ảnh hưởng của nó đến diễn trình lịch sử Việt Nam sơ
kỳ hiện đại. Nó gợi ý về những gian nan của cha ông trong bước đầu tổ chức quản
lí một lãnh thổ thống nhất và rộng lớn chưa có tiền lệ. Việc phải cân bằng ba
trung tâm quyền lực trên lãnh thổ Việt Nam: Huế, Gia Định, Hà Nội là điều không
dễ, và chưa bao giờ dễ dàng. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Còn bây giờ, nếu bạn là Gia Long, bạn sẽ đóng đô ở đâu? <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">□<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Tham khảo<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;">---------‘‘‘a“Châu Bản Triều Nguyễn, Triều Minh Mệnh/</span><span style="color: #1c1e21; font-family: "MS Gothic";">阮朝硃本,明命朝</span><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;">, 1820-1841.” Trung tâm lưu trữ Quốc gia I, Hà Nội.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Hoàng Xuân Hãn. La Sơn Yên Hồ, Tập 2. Hà Nội: Giáo Dục, 1998.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Vũ Đức Liêm. “‘Nam Tiến’ và Cái Bẫy Địa Lý Của Người Việt”, BBC
Vietnamese, October 2018. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">———. “The Age of Sea Falcons: Naval Warfare in Vietnam,
1771-1802.” In Warring Societies of Pre-Colonial Southeast Asia: Local Cultures
of Conflict Within a Regional Context, edited by Kathryn Wellen and Michael
Charney, 103–29. Copenhagen: Nordic Institute of Asian Studies, 2017.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">———. “Việt Nam: Lịch Sử Một Dân Tộc ‘Dễ Bị Tổn Thương.’” Tia
Sáng, 2018. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 3.75pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;">Nguồn:
"</span><a href="https://tiasang.com.vn/khoa-hoc-cong-nghe/hue-the-tien-thoai-luong-nan-cua-mot-kinh-thanh-16392/?fbclid=IwAR24hZNYXmwg_b7m9N3iLXUpYRLil862iQIBsBXRaoJ3LXPwPrsuoCIIRs8" target="_blank"><span style="border: 1pt none windowtext; font-family: "inherit", serif; padding: 0in;">https://tiasang.com.vn/.../hue-the-tien-thoai-luong.../...</span></a></span><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-47556411334410720992024-01-11T17:19:00.001+07:002024-01-15T11:12:01.799+07:00Khi Thăng Long để mất rồng: Sự “giáng cấp” của Hà Nội thế kỉ XIX -- tác giả: Vũ Đức Liêm<p> </p><h1 style="background: rgb(252, 246, 237); margin-bottom: 12.6pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 12.6pt;"><span style="font-size: x-small;"><br /></span></h1>
<p class="MsoNormal" style="background: white; box-sizing: inherit; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: x-small;">Đăng lần đầu trên Tia
Sáng <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: x-small;">Bản đưa dưới đây dẫn theo nguồn<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: x-small;">https://nghiencuuquocte.org/tag/vu-duc-liem/</span><span style="font-size: 20pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="desc-n" style="background: rgb(252, 246, 237); margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><em><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;"><o:p> </o:p></span></em></p>
<p class="desc-n" style="background: rgb(252, 246, 237); margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><em><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">----------------------<span></span></span></em></p><a name='more'></a><p></p><p class="desc-n" style="background: rgb(252, 246, 237); margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><em><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">Dù năm 1805, địa vị kinh đô của Thăng Long bị hạ cấp, nhưng đó
chỉ là sự khởi đầu của một cuộc hành trình gian nan thời hiện đại giữa Huế-Hà
Nội- Sài Gòn để tìm kiếm bản sắc của một Việt Nam hiện đại. Giữa những biến
loạn đó, dù kinh đô có đi đâu chăng nữa thì rồng vẫn ở lại với người Việt, ở
trên cõi Việt.</span></em></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Mùa đông năm
1802, bốn tháng sau khi nước Việt Nam được thống nhất và lần đầu tiên lãnh thổ
xuất hiện với hình dạng chữ S, nhà vua mới Gia Long phái một sứ đoàn đi Bắc
Kinh để cầu phong.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Giống như thách
thức đè nặng phái đoàn của Phùng Khắc Khoan hơn 200 năm trước để lấy lại quyền
triều cống cho vua Lê, các sứ thần này có sứ mệnh làm rõ họ Nguyễn từ đâu tới
và tại sao họ chính danh để cai trị Việt Nam. Nguyễn Phúc Ánh có lẽ không ngờ
tới một trong các thử thách cam go với sứ đoàn tới từ chính niên hiệu của ông.
Trong chữ “Gia Long” </span><span style="color: #1a1a1a; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">嘉隆</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">, </span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">“</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Gia</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">”</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"> tr</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ù</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng
v</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ớ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">i ni</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ê</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">n
hi</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ệ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">u ho</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">à</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng
</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">đế</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"> Gia Kh</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">á</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">nh </span><span style="color: #1a1a1a; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">嘉慶</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">
nh</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">à</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"> Thanh, c</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ò</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">n Long tr</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ù</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng v</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ớ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">i
ni</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ê</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">n hi</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ệ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">u
c</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ủ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">a ph</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ụ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">
th</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">â</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">n Gia Kh</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">á</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">nh: C</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">à</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">n
Long </span><span style="color: #1a1a1a; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">乾隆</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">.<o:p></o:p></span><span id="more-42979" style="box-sizing: inherit;"></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_3" o:spid="_x0000_s1027" alt="https://tiasang.com.vn/Portals/0/thang%20long%20giang%20cap%20-%20bang%201.png"
style='width:24pt;height:24pt;visibility:visible;mso-wrap-style:square;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;mso-position-horizontal:absolute;
mso-position-horizontal-relative:char;mso-position-vertical:absolute;
mso-position-vertical-relative:line;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAmsURxxIDAADPBgAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVW1v2yAQ/j5p/wEh7aNjO3VebNWt
2rxUk7otatYfQDCx0TB4QN427b/vwE6TttM+tJYScwc8PPfcHb683tcCbZk2XMkcx70IIyapKrgs
c/z4fR6MMTKWyIIIJVmOD8zg66uPHy5JVmrSVJwiQJAmIzmurG2yMDS0YjUxPdUwCXNrpWtiwdRl
WGiyA+RahP0oGoY14RJfnaCmxBK00fwNUELRH6yYELklBiAFzc49HUdB349MMrm9082yWWjHnH7d
LjTiRY5BOUlqkAiH3US3DMzwxa7yBLBf69qtV+s12nuUg/v3GGxvEQXnRZSMI8CnMNWN2zOqb//Y
RavZf/cBmfZQGJwRMY2jIbevI7s4RvbAKJRCKRgCV8EM1a2eBrJuOTEw16Oq7m1luFDaEmHCKLQV
uD/1I6gf9yp5a1LSgBXAb9U64l4jyyftjixMcw+ZNUiqicNhN6YBElCpwOno0lrtKkYK49yt2pCW
FsErfwKDXK12X1QBaSIbq3zxvT0DT0qSrNHG3jFVIzfIsQaSHpxs741tOR2XeJnVnAvhkyjkMwdg
th5IPmx1c64MfFf8TqN0Np6NkyDpD2dBEk2nwc18kgTDeTwaTC+mk8k0/uPOjZOs4kXBpDvm2KFx
8qr8a061MmptXd5CqEFO2bFLoUfj6NSjRgleODhHyehyNREabYnI8dw/nfJny8LnNHwbQCwvQor7
SXTbT4P5cDwKknkyCNJRNA6iOL1Nh1GSJtP585DuuWTvDwntcpwO+gOfpTPSL2KL/PM6NpLV3DKN
BK9zDM0JT1u7rhBnsvCptYSLdnwmhaN/kgLSfUw0DE13q9j90nej3d+q4uAEW8EbilcrKC64CeDG
hkGl9C+MdnAP59j83BDNMBKfJfRBGicJLLPeSAajPhj6fGZ1PkMkBagcW4za4cSCBVs2jeZlBSfF
XiapbqBp1rwr6JaTYyeMXdqDYD5qz5zJYkE0eQDOAvo2x0wGj8tOR1gBwZ6C2xi2bNzl0jZKG72X
Axa+uMr91u7T474X5/bVXwAAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAhAJEtaklYBgAADxoAABoAAABjbGlw
Ym9hcmQvdGhlbWUvdGhlbWUxLnhtbOxZS28bNxC+F+h/WOy9sd6KjciBrUfcxE6CSEmRI6Wldhlz
lwuSsqNbkZx6KVAgLXpogN56KIoGaIAGvfTHGHDQpj+iQ+5DpETFD7hAUMQCjN3Zb4bDmdlvSO6N
m09j6h1hLghLOn71WsX3cDJhAUnCjv9wNPjsuu8JiZIAUZbgjj/Hwr+5/eknN9DWhJJ0zBAPRhGO
sQeGErGFOn4kZbq1sSEmIEbiGktxAs+mjMdIwi0PNwKOjmGAmG7UKpXWRoxI4m+DRakM9Sn8S6RQ
ggnlQ2UGewmKYfR70ymZYI0NDqsKIeaiS7l3hGjHB5sBOx7hp9L3KBISHnT8iv7zN7ZvbKCtXInK
NbqG3kD/5Xq5QnBY02PycFwO2mg0G62d0r4GULmK67f7rX6rtKcBaDKBmWa+mDabu5u7vWaONUDZ
pcN2r92rVy28Yb++4vNOU/0svAZl9hsr+MGgC1G08BqU4Zsr+EajXes2LLwGZfjWCr5d2ek12hZe
gyJKksMVdKXZqneL2ZaQKaN7TvhmszFo13LjCxRUQ1ldaogpS+S6WovRE8YHAFBAiiRJPDlP8RRN
oCa7iJIxJ94+CSMovBQlTIC4UqsMKnX4r34NfaUjgrYwMrSVX+CJWBEpfzwx4SSVHf82WPUNyOmb
NyfPXp88+/3k+fOTZ7/mY2tTlt4eSkJT791P3/zz8kvv799+fPfi22zoZbww8W9/+ertH3++zzzM
eBGK0+9evX396vT7r//6+YXD+g5HYxM+IjEW3l187D1gMUzQ4T8e84tpjCJETI2dJBQoQWoUh/2+
jCz03TmiyIHbxXYcH3GgGhfw1uyJ5fAw4jNJHBbvRLEFPGCM7jLujMIdNZYR5tEsCd2D85mJe4DQ
kWvsLkqsLPdnKXAscZnsRthy8z5FiUQhTrD01DN2iLFjdo8JseJ6QCacCTaV3mPi7SLiDMmIjK1q
WijtkRjyMnc5CPm2YnPwyNtl1DXrHj6ykfBuIOpwfoSpFcZbaCZR7DI5QjE1A76PZORycjjnExPX
FxIyHWLKvH6AhXDp3OMwXyPpd4Bm3Gk/oPPYRnJJDl029xFjJrLHDrsRilMXdkiSyMR+Lg6hRJF3
n0kX/IDZb4i6hzygZG26HxFspftsNngIDGu6tCgQ9WTGHbm8hZlVv8M5nSKsqQYagMXrMUnOJPkl
em/+d/QOJHr6w0vHjK6G0t2GrXxckMx3OHG+TXtLFL4Ot0zcXcYD8uHzdg/NkvsYXpXV5vWRtj/S
tv+/p+117/PVk/WCn4G61bI1W67rxXu8du0+JZQO5ZzifaGX7wK6UjAAodLTe1Rc7uXSCC7VmwwD
WLiQI63jcSa/IDIaRiiFNX7VV0ZCkZsOhZcyAUt/LXbaVng6iw9YkG1Zq1W1Pc3IQyC5kFeapRy2
GzJDt9qLbVhpXnsb6u1y4YDSvYgTxmC2E3WHE+1CqIKkN+cQNIcTemZX4sWmw4vrynyRqhUvwLUy
K7Bs8mCx1fGbDVABJdhVIYoDlacs1UV2dTKvMtPrgmlVAKwhigpYZHpT+bp2emp2WamdI9OWE0a5
2U7oyOgeJiIU4Lw6lfQ8blw015uLlFruqVDo8aC0Fm60r7/Pi8vmGvSWuYEmJlPQxDvu+K16E0pm
gtKOP4WtP1zGKdSOUMtdREM4NJtInr3wl2GWlAvZQyLKAq5JJ2ODmEjMPUrijq+mX6aBJppDtG/V
GhDCB+vcJtDKh+YcJN1OMp5O8USaaTckKtLZLTB8xhXOp1r98mClyWaQ7mEUHHtjOuMPEJRYs11V
AQyIgBOgahbNgMCRZklki/pbakw57ZpnirqGMjmiaYTyjmKSeQbXVF66o+/KGBh3+ZwhoEZI8kY4
DlWDNYNqddOya2Q+rO26ZyupyBmkueiZFquorulmMWuEog0sxfJyTd7wqggxcJrZ4TPqXqbczYLr
ltYJZZeAgJfxc3TdczQEw7XFYJZryuNVGlacnUvt3lFM8AzXztMkDNZvFWaX4lb2COdwILxU5we9
5aoF0bRYV+pIuz5PHKDUG4fVjg+fCOBs4ilcwUcGH2Q1JaspGVzBlwNoF9lxf8fPLwoJPM8kJaZe
SOoFplFIGoWkWUiahaRVSFq+p8/F4VuMOhL3veLYG3pYfkyery3sbzjb/wIAAP//AwBQSwMEFAAG
AAgAAAAhAJxmRkG7AAAAJAEAACoAAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEu
eG1sLnJlbHOEj80KwjAQhO+C7xD2btJ6EJEmvYjQq9QHCMk2LTY/JFHs2xvoRUHwsjCz7DezTfuy
M3liTJN3HGpaAUGnvJ6c4XDrL7sjkJSl03L2DjksmKAV201zxVnmcpTGKSRSKC5xGHMOJ8aSGtHK
RH1AVzaDj1bmIqNhQaq7NMj2VXVg8ZMB4otJOs0hdroG0i+hJP9n+2GYFJ69elh0+UcEy6UXFqCM
BjMHSldnnTUtXYGJhn39Jt4AAAD//wMAUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhALvlSJQFAQAAHgIAABMAAAAA
AAAAAAAAAAAAAAAAAFtDb250ZW50X1R5cGVzXS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAy
AQAACwAAAAAAAAAAAAAAAAA2AQAAX3JlbHMvLnJlbHNQSwECLQAUAAYACAAAACEAmsURxxIDAADP
BgAAHwAAAAAAAAAAAAAAAAAgAgAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL2RyYXdpbmcxLnhtbFBLAQIt
ABQABgAIAAAAIQCRLWpJWAYAAA8aAAAaAAAAAAAAAAAAAAAAAG8FAABjbGlwYm9hcmQvdGhlbWUv
dGhlbWUxLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQCcZkZBuwAAACQBAAAqAAAAAAAAAAAAAAAAAP8LAABj
bGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHNQSwUGAAAAAAUABQBnAQAA
Ag0AAAAA
" filled="f" stroked="f">
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:shapetype id="_x0000_t75"
coordsize="21600,21600" o:spt="75" o:preferrelative="t" path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe"
filled="f" stroked="f">
<v:stroke joinstyle="miter"/>
<v:formulas>
<v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0"/>
<v:f eqn="sum @0 1 0"/>
<v:f eqn="sum 0 0 @1"/>
<v:f eqn="prod @2 1 2"/>
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth"/>
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight"/>
<v:f eqn="sum @0 0 1"/>
<v:f eqn="prod @6 1 2"/>
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth"/>
<v:f eqn="sum @8 21600 0"/>
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight"/>
<v:f eqn="sum @10 21600 0"/>
</v:formulas>
<v:path o:extrusionok="f" gradientshapeok="t" o:connecttype="rect"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
</v:shapetype><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1026" type="#_x0000_t75" style='width:24pt;height:24pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Khỏi nói, sứ đoàn chắc đã toát mồ
hôi. Nhưng vị phó sứ Nguyễn Gia Cát, tiến sĩ nhà Lê người Bắc Ninh đã lên
tiếng. Ông lí giải rằng niên hiệu đó xuất phát từ chỗ Nguyễn Phúc Ánh thống
nhất lãnh thổ mới từ Gia Định </span><span style="color: #1a1a1a; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">嘉定</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;"> </span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">t</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ớ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">i
Th</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ă</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng Long</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;"> </span><span style="color: #1a1a1a; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">昇龍</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;"> </span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">.
C</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">â</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">u chuy</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ệ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">n
t</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ươ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng truy</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ề</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">n n</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">à</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">y
ch</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ỉ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"> </span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">đượ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">c
ch</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">é</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">p l</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ạ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">i
trong c</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">á</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">c t</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ậ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">p
</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">đị</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">a ch</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">í</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">
ch</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ứ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"> kh</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ô</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng
c</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ó</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"> trong ch</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">í</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">nh s</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ử</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">
v</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ì</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"> th</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ế</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">
ch</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ú</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng ta v</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ẫ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">n ch</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ư</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">a
c</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ó</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"> th</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ê</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">m
s</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ự</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"> ki</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ể</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">m
ch</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ứ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng n</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">à</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">o
(</span><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">Bắc Ninh toàn tỉnh địa dư ch</span></i><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">í). Nhưng nếu
điều đó xảy ra, Nguyễn Gia Cát rõ ràng đã có một ‘pha cứu thua’ ngoạn mục cho
triều đại mới. Dù tới năm 1805, Gia Long mới đổi từ Thăng Long </span><span style="color: #1a1a1a; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">昇龍</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;"> </span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">th</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">à</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">nh
Th</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ă</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng Long</span><span style="color: #1a1a1a; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">昇隆</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;"> </span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">(T</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ừ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">
</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">“</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Long</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">”</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">
[r</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ồ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng] sang </span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">“</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Long</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">”</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">
[th</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ị</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">nh v</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ượ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng],
nh</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ư</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng B</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ắ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">c
Kinh </span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">đã</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"> kh</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ô</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng
ch</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ấ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">t v</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ấ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">n
thêm một lần nào nữa.</span><sup style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a; font-size: 9pt;">1</span></sup><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"> Sau
sự kiện này, Gia Long được tấn phong </span><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">Việt Nam Quốc Vương</span></i><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">,
và “Việt Nam” cũng “chính thức” bắt đầu.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Như thế, năm
1805, Thăng Long đã mất “rồng” và chỉ còn ‘hưng thịnh’.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Gia Long không
giải thích tại sao đổi từ “rồng” sang “hưng thịnh”. Chúng ta chỉ biết rằng rồng
đã không còn ở chỗ cũ và địa vị kinh đô của Thăng Long bị hạ cấp. Sách </span><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">Thực lục </span></i><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">chép ngắn gọn: Đổi thành Thăng
Long </span><span style="color: #1a1a1a; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">昇龍</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;"> </span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">l</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">à</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">m th</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">à</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">nh
Th</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ă</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng Long</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;"> </span><span style="color: #1a1a1a; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">昇隆</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">, ph</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ủ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">
Ph</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ụ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng Thi</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ê</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">n
l</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">à</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">m ph</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ủ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">
Ho</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">à</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">i </span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">Đứ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">c,
huy</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ệ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">n Qu</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ả</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">ng
</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">Đứ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">c l</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">à</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">m
huy</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ệ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">n V</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ĩ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">nh
Thu</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ậ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">n (</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">Đệ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">
nh</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Verdana;">ấ</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">t kỷ, 27: 7b).<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Đế đô cũ sẽ trở
thành trung tâm của hệ thống hành chính cấp vùng mới gọi là Bắc Thành được lập
năm 1802 và do một viên tổng trấn cai quản. Tới năm 1831, hệ thống hành chính
này bị Minh Mệnh xóa bỏ và Bắc Thành được chia làm 11 tỉnh. Thăng Long giờ trở
thành một phần của tỉnh Hà Nội mà phạm vi hành chính bao gồm cả một phần Hà Tây
(cũ), Hà Nam và Nam Định. Về mặt tổ chức hành chính, trung tâm của Thăng Long
(Lê-Trịnh) chủ yếu tập trung ở hai huyện Vĩnh Thuận và Thọ Xương (thuộc phủ
Hoài Đức), mà quyền quản lí hành chính thuộc về viên tri huyện Thọ Xương.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p3" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><strong style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">Vậy rồng đi về đâu?</span></strong><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Một năm sau khi
rồng biến mất ở Thăng Long, nó xuất hiện ở Huế: trong lễ lên ngôi hoàng đế của
Gia Long. Nhà vua mất 4 năm chuẩn bị trước khi quyết định chính thức xóa bỏ nhà
Lê và xác lập triều đại của dòng họ mình như là người cai trị của nước Việt Nam
mới.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Một trong những
cách thức để làm dân chúng quên đi vua cũ chính là hạ cấp vùng đất mà họ Lê cai
trị, làm cho nó bớt ‘linh thiêng’, mất đi tính chất ‘thiên mệnh’ của đế đô cũ.
Thậm chí triều Nguyễn còn tháo dỡ nhà cửa, thành quách cũ, thu hẹp lại quy mô
để biến nó trở thành một trấn thành ‘thông thường’.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Gia Long tiến
hành “rà soát”, “quy hoạch” lại hệ thống thần linh trong cả nước (đặc biệt nhắm
vào vùng châu thổ phía Bắc), xây dựng quy trình “bổ nhiệm” bách thần mới. Tất
cả các đền thờ vua Lê chẳng hạn, bây giờ dồn lại một nơi duy nhất, được dựng ở
Kiều Đại, cách thành phố Thanh Hóa 2 km về phía Nam.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p3" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><strong style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">Thăng Long bị hạ cấp</span></strong><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Chúng ta sẽ xem
sự hạ cấp đó ảnh hưởng thế nào tới số phận một đô thị. Sự phân tích sẽ cho thấy
tính chất dễ bị tổn thương của các đô thị ở Việt Nam vốn gắn liền với một trung
tâm chính trị. Sự hưng vong của trung tâm chính trị đó thường là yếu tố quyết
định tới sinh mệnh đô thị. Điều này giúp bóc tách phần ‘đô’ và phần ‘thị’ trong
một cấu trúc thành thị Việt Nam và khuynh hướng phát triển của nó khi hạ cấp
của yếu tố ‘đô’. Liệu phần ‘thị’ có thể tiếp tục sống và sống khỏe?<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Đầu tiên triều
Nguyễn đã tái cấu trúc lại khu vực hành chính và thành quách. Năm 1804, hoàng
thành cũ bị phá và năm sau đó một thành chu vi nhỏ hơn (5 km), tường bị hạ
thấp, theo kiến trúc Vauban, với 5 cửa: Đông Nam, cửa Tây Nam, cửa Đông, cửa
Tây và cửa Bắc), mỗi cửa đều dựng bia để ghi. So với thành Huế có tường bao dài
khoảng 10.950 m và 10 cửa.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Thăng Long cất
đi vai trò là trung tâm giáo dục hàng đầu khi Văn miếu và Quốc tử giám mới được
xây dựng ở Huế. Trung tâm giáo dục quan trọng của vùng bây giờ là học đường phủ
Hoài Đức và Tràng Thi được xây dựng trên khu vực nay là Thư viện Quốc gia.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Không dừng lại
ở đó, nhà vua thứ hai triều Nguyễn là Minh Mệnh, nhân chuyến ra Bắc nhận thụ
phong, tuyên bố cấm con cháu không được rời đô ra Thăng Long vào năm 1821:<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">“Nếu nghìn trăm năm sau,
sự thế có khác đi thì làm thế</span></i><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"> </span><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">nào? Bắc Thành không phải
nơi hiểm đủ trông cậy được, quyết không thể dời đô đến được. Trẫm muốn dựng kế
lâu dài cho con cháu, đêm ngày nghĩ ngợi, chưa từng chốc lát lãng quên” (Thực
lục).</span></i><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span> SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_2" o:spid="_x0000_s1026" alt="https://tiasang.com.vn/Portals/0/Thang%20long%20-%20giang%20cap%20a4.png"
style='width:24pt;height:24pt;visibility:visible;mso-wrap-style:square;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;mso-position-horizontal:absolute;
mso-position-horizontal-relative:char;mso-position-vertical:absolute;
mso-position-vertical-relative:line;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAAMn1uxADAADJBgAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVW1v2yAQ/j5p/wEh7aNjO3VebNWt
2rxUk7otatofQDGx0TB4QN427b/vwE6TptM+rJYSwx08PPfcHb683tUCbZg2XMkcx70IIyapKrgs
c/z0OA/GGBlLZEGEkizHe2bw9dXHD5ckKzVpKk4RIEiTkRxX1jZZGBpasZqYnmqYBN9K6ZpYmOoy
LDTZAnItwn4UDcOacImvjlBTYglaa/4fUELR76yYELkhBiAFzU4tHUdB349MMrm5082yWWjHnH7d
LDTiRY5BOUlqkAiHnaNbBtPwbFd5BNitdO3Wq9UK7TzK3v17DLaziILxIkrGEeBTcHXj9ozq2192
0Wr2z31Apj0UBidETONoyM3byPqHyB4YhVIoBUNgKpihutXTQNYtJwZ8Parq3kaGC6UtESaMwscK
zJ/6EdSPewXwK3lroqSBGUl6jSxfVDucb5p7yKlBUk0cArsxDRwPNQpsDiat1bZipDDO3OoMCWkR
vOZHMMjS8/aLKiBBZG2VL7v/1/5FQ5I12tg7pmrkBjnWQNKDk829sS2nwxIvsJpzIXz6hHxlAMzW
AmmHrc7nCsD3w680Smfj2TgJkv5wFiTRdBrczCdJMJzHo8H0YjqZTOPf7tw4ySpeFEy6Yw69GSdv
Cr/mVCujVtZlLITq45Qd+hO6M46O3WmU4IWDc5SMLp8nQqMNETme+6dT/mRZ+JqGbwCI5SykuJ9E
t/00mA/HoyCZJ4MgHUXjIIrT23QYJWkynb8O6Z5L9v6Q0DbH6aA/8Fk6IX0WW+Sft7GRrOaWaSR4
nWNoS3ja2nWFOJOFT60lXLTjEykc/aMUkO5DomFouvvE7pa+D+3uVhV7J9gzvKF4tYLigjsA7moY
VEr/xGgLN3COzY810Qwj8VlCH6RxksAy6yfJYNSHiT71PJ96iKQAlWOLUTucWJjBlnWjeVnBSbGX
SaobaJoV7wq65eTYCWOXdi+Yj9ozZ7JYEE0egLOAvs0xk8HTstMRVkCwx+DWhi0bd620jdJG7+WA
hWeXuN/afXTcl+J0fvUHAAD//wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQCRLWpJWAYAAA8aAAAaAAAAY2xpcGJv
YXJkL3RoZW1lL3RoZW1lMS54bWzsWUtvGzcQvhfof1jsvbHeio3Iga1H3MROgkhJkSOlpXYZc5cL
krKjW5GceilQIC16aIDeeiiKBmiABr30xxhw0KY/okPuQ6RExQ+4QFDEAozd2W+Gw5nZb0jujZtP
Y+odYS4ISzp+9VrF93AyYQFJwo7/cDT47LrvCYmSAFGW4I4/x8K/uf3pJzfQ1oSSdMwQD0YRjrEH
hhKxhTp+JGW6tbEhJiBG4hpLcQLPpozHSMItDzcCjo5hgJhu1CqV1kaMSOJvg0WpDPUp/EukUIIJ
5UNlBnsJimH0e9MpmWCNDQ6rCiHmoku5d4RoxwebATse4afS9ygSEh50/Ir+8ze2b2ygrVyJyjW6
ht5A/+V6uUJwWNNj8nBcDtpoNButndK+BlC5iuu3+61+q7SnAWgygZlmvpg2m7ubu71mjjVA2aXD
dq/dq1ctvGG/vuLzTlP9LLwGZfYbK/jBoAtRtPAalOGbK/hGo13rNiy8BmX41gq+XdnpNdoWXoMi
SpLDFXSl2ap3i9mWkCmje074ZrMxaNdy4wsUVENZXWqIKUvkulqL0RPGBwBQQIokSTw5T/EUTaAm
u4iSMSfePgkjKLwUJUyAuFKrDCp1+K9+DX2lI4K2MDK0lV/giVgRKX88MeEklR3/Nlj1Dcjpmzcn
z16fPPv95Pnzk2e/5mNrU5beHkpCU+/dT9/88/JL7+/ffnz34tts6GW8MPFvf/nq7R9/vs88zHgR
itPvXr19/er0+6//+vmFw/oOR2MTPiIxFt5dfOw9YDFM0OE/HvOLaYwiREyNnSQUKEFqFIf9vows
9N05osiB28V2HB9xoBoX8NbsieXwMOIzSRwW70SxBTxgjO4y7ozCHTWWEebRLAndg/OZiXuA0JFr
7C5KrCz3ZylwLHGZ7EbYcvM+RYlEIU6w9NQzdoixY3aPCbHiekAmnAk2ld5j4u0i4gzJiIytaloo
7ZEY8jJ3OQj5tmJz8MjbZdQ16x4+spHwbiDqcH6EqRXGW2gmUewyOUIxNQO+j2TkcnI45xMT1xcS
Mh1iyrx+gIVw6dzjMF8j6XeAZtxpP6Dz2EZySQ5dNvcRYyayxw67EYpTF3ZIksjEfi4OoUSRd59J
F/yA2W+Iuoc8oGRtuh8RbKX7bDZ4CAxrurQoEPVkxh25vIWZVb/DOZ0irKkGGoDF6zFJziT5JXpv
/nf0DiR6+sNLx4yuhtLdhq18XJDMdzhxvk17SxS+DrdM3F3GA/Lh83YPzZL7GF6V1eb1kbY/0rb/
v6ftde/z1ZP1gp+ButWyNVuu68V7vHbtPiWUDuWc4n2hl+8CulIwAKHS03tUXO7l0ggu1ZsMA1i4
kCOt43EmvyAyGkYohTV+1VdGQpGbDoWXMgFLfy122lZ4OosPWJBtWatVtT3NyEMguZBXmqUcthsy
Q7fai21YaV57G+rtcuGA0r2IE8ZgthN1hxPtQqiCpDfnEDSHE3pmV+LFpsOL68p8kaoVL8C1Miuw
bPJgsdXxmw1QASXYVSGKA5WnLNVFdnUyrzLT64JpVQCsIYoKWGR6U/m6dnpqdlmpnSPTlhNGudlO
6MjoHiYiFOC8OpX0PG5cNNebi5Ra7qlQ6PGgtBZutK+/z4vL5hr0lrmBJiZT0MQ77vitehNKZoLS
jj+FrT9cxinUjlDLXURDODSbSJ698JdhlpQL2UMiygKuSSdjg5hIzD1K4o6vpl+mgSaaQ7Rv1RoQ
wgfr3CbQyofmHCTdTjKeTvFEmmk3JCrS2S0wfMYVzqda/fJgpclmkO5hFBx7YzrjDxCUWLNdVQEM
iIAToGoWzYDAkWZJZIv6W2pMOe2aZ4q6hjI5ommE8o5iknkG11ReuqPvyhgYd/mcIaBGSPJGOA5V
gzWDanXTsmtkPqztumcrqcgZpLnomRarqK7pZjFrhKINLMXyck3e8KoIMXCa2eEz6l6m3M2C65bW
CWWXgICX8XN03XM0BMO1xWCWa8rjVRpWnJ1L7d5RTPAM187TJAzWbxVml+JW9gjncCC8VOcHveWq
BdG0WFfqSLs+Txyg1BuH1Y4PnwjgbOIpXMFHBh9kNSWrKRlcwZcDaBfZcX/Hzy8KCTzPJCWmXkjq
BaZRSBqFpFlImoWkVUhavqfPxeFbjDoS973i2Bt6WH5Mnq8t7G842/8CAAD//wMAUEsDBBQABgAI
AAAAIQCcZkZBuwAAACQBAAAqAAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxzL2RyYXdpbmcxLnht
bC5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7SehCRJr2I0KvUBwjJNi02PyRR7Nsb6EVB8LIws+w3s037sjN5
YkyTdxxqWgFBp7yenOFw6y+7I5CUpdNy9g45LJigFdtNc8VZ5nKUxikkUigucRhzDifGkhrRykR9
QFc2g49W5iKjYUGquzTI9lV1YPGTAeKLSTrNIXa6BtIvoST/Z/thmBSevXpYdPlHBMulFxagjAYz
B0pXZ501LV2BiYZ9/SbeAAAA//8DAFBLAQItABQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAAAAA
AAAAAAAAAAAAAABbQ29udGVudF9UeXBlc10ueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAK0wP/HBAAAAMgEA
AAsAAAAAAAAAAAAAAAAANgEAAF9yZWxzLy5yZWxzUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAADJ9bsQAwAAyQYA
AB8AAAAAAAAAAAAAAAAAIAIAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWxQSwECLQAU
AAYACAAAACEAkS1qSVgGAAAPGgAAGgAAAAAAAAAAAAAAAABtBQAAY2xpcGJvYXJkL3RoZW1lL3Ro
ZW1lMS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAnGZGQbsAAAAkAQAAKgAAAAAAAAAAAAAAAAD9CwAAY2xp
cGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxzL2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzUEsFBgAAAAAFAAUAZwEAAAAN
AAAAAA==
" filled="f" stroked="f">
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1025" type="#_x0000_t75" style='width:24pt;height:24pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;"><br />
<em style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif">Bản
đồ các làng có dân lưu tán ở vùng châu thổ năm 1807 (Yumio Sakurai 1997).</span></em></span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"><o:p></o:p></span></p>
<p style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Lúc này, vai trò chính trị quan
trọng nhất của Thăng Long là trung tâm của đơn vị hành chính cấp thành, nơi tất
cả văn thư liên lạc và các quyết định từ các trấn phải được Tổng trấn Bắc thành
quyết định trước khi trình lên Huế. Thứ hai, là nơi vua nhà Nguyễn nhận thụ
phong từ hoàng đế Trung Hoa lúc mới lên ngôi. Tuy nhiên từ thời Tự Đức, sứ nhà
Thanh sẽ vào Huế để tấn phong cho vua Việt Nam thay vì vua Nguyễn ra Hà Nội.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Như vậy, từ
1802 đến 1848, Hà Nội đã mất đi các chức năng hành chính quan trọng nhất của nó
với tư cách là một trung tâm chính trị. Điều này sẽ tác động tới kinh thế và tổ
chức đô thị ra sao?<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Khi Lê Hữu Trác
ra Bắc năm 1782, vị thầy thuốc thấy “quán rượu, hàng cơm liên tiếp nối nhau”.
Một thế kỷ trước, cũng tại nơi đó, thương nhân Samuel Baron (1683) mô tả:<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">“Vào các phiên chợ chính
ngày mồng một và ngày rằm âm lịch hàng tháng, người dân cùng với hàng hóa đổ về
đây nhiều không xuể. Những con phố ngày thường vốn rộng rãi, quang đãng, giờ
đây trở nên chặt chội đến nỗi chỉ nhích được 100 bước trong nửa tiếng đồng hồ
cũng là tốt lắm rồi”</span></i><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"> (Nguyễn Thừa Hỷ, </span><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">Văn hóa Việt Nam truyền thống, </span></i><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">124).<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Tuy nhiên một
người Pháp trong đạo quân viễn chinh cuối thế kỷ XIX đã nhìn thấy một Hà Nội
khác. Đây là mô tả của ông trong những năm 1882-1893: </span><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">“Đường phố của thành phố ở trong tình trạng tồi tệ, những phố
phường rất hẹp … dọc theo hai bên đường, thực sự là những vũng nước đọng hôi
thối, không có lối thoát… thậm chí khách bộ hành có lúc phải lội bì bõm trong
lớp bùn sâu có chỗ tới 1 bộ”</span></i><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"> (Nguyễn Thừa Hỷ, </span><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">Thăng Long-Hà Nội dưới thời Nguyễn</span></i><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">,
1999).<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Thực tế cấu
trúc địa-kinh tế của Hà Nội đã chuyển dịch mạnh mẽ chỉ trong vòng 3-4 thập kỷ,
nơi mà các yếu tố ăn theo chính trị nhanh chóng lụi tàn, nhường chỗ cho các
khuynh hướng đô thị mở rộng theo dòng thương mại.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Khu vực cư ngụ
của vua Lê chúa Trịnh cũ chịu thiệt hại đầu tiên. Sự suy sụp của khu vực xung
quanh Hồ Gươm là ví dụ cho thấy sự biến mất của thành đã làm sụp đổ thị như thế
nào. Khu vực này vốn được bao bọc bởi các cung điện và dinh thự của vua Lê,
chúa Trịnh, gắn liền với nơi đồn trú và tập dượt của hạm đội thủy quân Bắc Hà.
Sự thịnh vượng của nó vốn được thúc đẩy nhờ vào cung vua, phủ chúa, quan lại,
cấm binh… nay chứng kiến quá trình nông thôn hóa trở lại. Sang thế kỷ XIX, hồ
đã bị thu hẹp đáng kể, biến thành nơi chứa rác, và nơi các gia đình xung quanh
ra rửa bát (Charles Hocquard, Une campagne au Tonkin, 1892; Paul Bourde, </span><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">De Paris au Tonkin</span></i><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">, 1885).<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Đúng là:<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">Tạo hóa gây chi cuộc hý
trường</span></i><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">Đến nay thấm thoắt mấy
tinh sương.</span></i><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">Lối xưa xe ngựa hồn thu
thảo,</span></i><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">Nền cũ lâu đài bóng tịch
dương.</span></i><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">(Bà huyện Thanh
Quan)<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Sử gia Nguyễn
Thừa Hỷ (1999) cũng chỉ ra quá trình nông thôn hóa tại hai khu vực từng là
trung tâm chính của Hà Nội. Một số phường thôn thời Lê có khả năng ở khu phía
Tây trong hoàng thành bị nông thôn hóa trở lại, trở thành các trại, thôn của
Tổng Nội. Tuy nhiên các khu vực phía Nam của Thăng Long cũ chịu ảnh hưởng nặng
nề hơn so với việc mất mát dân cư quy mô lớn, nơi mà Thực lục nói rằng có những
thôn chỉ còn ba bốn suất đinh. Một nhà thơ đương thời là Cao Bá Quát thì mô tả
tình trạng dân lưu tán ở phường Phúc Lâm (quận<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Hai Bà Trưng ngày nay): “…</span><i style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;">Mười phần chỉ còn một hai/ Nào lính, nào phu, nỗi khổ chưa
qua/ Con bé, cháu nghèo đều bỏ đi hết</span></i><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">”.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Một phần của sự
chuyển dịch và mất mát dân cư này có thể chịu ảnh hưởng bởi khung cảnh khu vực
vùng châu thổ đầu thế kỷ XIX. Cuộc nổi loạn của Phan Bá Vành chẳng hạn, tạo ra
một vành đai bạo lực xung quanh Thăng Long. Dịch bệnh và các vụ vỡ đê thường
xuyên trong khoảng 1800-1860 cũng là xúc tác của sự dịch chuyển dân cư này.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Sau khi mất đi
phần ‘thành’, thị trở thành động lực duy nhất gánh vác sức sống cho Hà Nội.
Hoạt động kinh tế duy nhất được nhà nước bảo trợ chính là Cục Bảo Tuyền (nơi
đúc tiền đồng và kẽm) cho triều đình đặt tại khu vực Tràng Tiền mà sau này
người Pháp sẽ thúc đẩy vị thế thương mại của khu phố này.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Sức sống của Hà
Nội đến từ kinh tế tư nhân thương mại và thủ công nghiệp tại khu vực được biết
tới như là 36 phố phường. Dù suy giảm, khu vực này vẫn là đầu mối kinh tế của
một vùng châu thổ đông đúc. Thứ hai là sự gia tăng thương mại của mạng lưới
thương nhân người Hoa gắn kết với thị trường Trung Quốc. Hệ quả của nó là các
khu phố này trở nên đông đúc, sông Tô Lịch đóng vai trò quan trọng trong mạng
lưới giao thương giữa các khu vực, và sự mở rộng của cộng đồng người Hoa
tại Hà Nội. Thay vì hướng liên kết cũ tới khu vực hồ Gươm đã bị thu hẹp và nông
nghiệp hóa, khu 36 phố phường giờ đây mở ra bờ sông Hồng, thúc đẩy các mạng
lưới giao lưu kinh tế với vùng châu thổ và với bên ngoài…. Những khuynh hướng đô
thị hóa và chiều hướng phát triển này rất quan trọng vì chúng là đêm trước khi
người Pháp áp dụng các quy hoạch phương Tây vào một cấu trúc thị Á châu. Nhiều
vấn đề của tổ chức và quy hoạch đô thị Hà Nội có thể tìm thấy câu trả lời từ
trong lịch sử, nhờ cách thức cha ông trong quá khứ vận hành thành thị.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a;"><br />
</span><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Cuối cùng, sự ‘hạ cấp’ của Hà Nội là một ví dụ nhỏ sống động cho
thấy chuyển dịch cấu trúc địa chính trị Việt Nam nửa đầu thế kỷ XIX, đã tác
động thế nào tới trung tâm chính trị vùng châu thổ sông Hồng. Từ “Thăng Long”
đến “Hà Nội” chính là sự khai mở của một kỷ nguyên mới từ không gian “Đại Việt”
tới không gian “Việt Nam”. Tuy nhiên 1802 không phải là điểm kết thúc. Nó chỉ
là sự khởi đầu của một cuộc hành trình gian nan thời hiện đại giữa Huế-Hà Nội-
Sài Gòn để tìm kiếm bản sắc của một Việt Nam hiện đại. Giữa những biến loạn đó,
dù kinh đô có đi đâu chăng nữa thì rồng vẫn ở lại với người Việt, ở trên cõi
Việt. □<o:p></o:p></span></p>
<p class="p1" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">———-<o:p></o:p></span></p>
<p class="p4" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Chú thích:<o:p></o:p></span></p>
<p class="p4" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><sup style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a; font-size: 9pt;">1 </span></sup><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Thanh
Sử Cảo, quyển 527 (Thuộc quốc II) chép rằng Nguyễn Phúc Ánh lấy được nước chủ
yếu nhờ quân Gia Định, Vĩnh Long nên mới lấy niên hiệu Gia Long. Điều này có
chút nhầm lẫn vì tới thời Minh Mệnh, trấn Vĩnh Thanh mới đổi thành Vĩnh Long.
Mới thấy số phận của ‘rồng’ lao đao tới mức nào.<o:p></o:p></span></p>
<p class="p4" style="background: rgb(252, 246, 237); box-sizing: inherit; margin-bottom: 21.0pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 21pt;"><sup style="box-sizing: inherit;"><span face=""Tahoma",sans-serif" style="color: #1a1a1a; font-size: 9pt;">2 </span></sup><span face=""Verdana",sans-serif" style="color: #1a1a1a; mso-bidi-font-family: Tahoma;">Changed
in 1805, DNTL, I, 27: 7b.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-29300723111434317432023-12-31T21:16:00.001+07:002024-01-15T11:12:37.664+07:00 Viêt Nam có thể hoàn toàn 'thoát Trung' được không? (Nguyễn Hải Hoành dịch)<p> </p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><u><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Nguồn tiếng Trung</span></u></i><i><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">: </span></i><a href="http://bbs.tianya.cn/post-worldlook-1779802-1.shtml"><span style="color: #888888; font-family: "MS Gothic";">越南能否</span><span face=""Microsoft JhengHei", sans-serif" style="color: #888888;">彻底</span><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;">“</span><span style="color: #888888; font-family: "MS Gothic";">去中国化</span><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;">”</span><span style="color: #888888; font-family: "MS Gothic";">?</span></a><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"> 2017-05-10</span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Dịch giả cũng cho biết b</span><i><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">ài viết này không
ghi tên tác giả, có lẽ là một nhà báo Trung Quốc giấu tên.</span></i></p><p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;">Nguồn tiếng Việt </span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><a href="http://nghiencuuquocte.org/2019/02/15/viet-nam-co-the-hoan-toan-thoat-trung-duoc-khong/"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;">http://nghiencuuquocte.org/2019/02/15/viet-nam-co-the-hoan-toan-thoat-trung-duoc-khong/</span></a></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;">Khi đưa vào đây, tôi đã lược bỏ một số đoạn không cần thiết.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;">---------<span></span></span></p><a name='more'></a><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Sau sáu năm, tôi lại đến Việt Nam lần nữa; chuyến đi này nhằm
mục đích chính là tìm hiểu tình hình tiến trình “Thoát Trung” của Việt Nam thời
cận đại và hiện đại cũng như các ảnh hưởng của tiến trình đó.</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Cho dù chỉ là một du khách bình thường đi tham quan kiểu cưỡi
ngựa xem hoa thì bạn cũng sẽ dễ dàng cảm nhận được văn hóa Trung Hoa có ảnh
hưởng sâu sắc như thế nào đối với Việt Nam: những biển chữ Hán ngoài cổng các
kiến trúc cổ trên đường phố, những đôi câu đối nghiêm chỉnh trên cột các đền
chùa, môn cờ tướng Trung Quốc là trò giải trí được nhiều người ưa thích nhất ở
các công viên, chữ Song Hỷ màu hồng trong các lễ cưới….<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Thế nhưng sau khi đi sâu quan sát thì bạn sẽ phát hiện thấy chỗ
nào cũng có dấu tích của tiến trình “Thoát Trung”: một số bảng biển chữ Hán ở
các đền chùa bị thay bằng các bảng biển viết chữ Quốc ngữ La tinh hóa, thậm chí
cả đến câu đối cũng đều đã “La tinh hóa” như vậy, những chữ La tinh của đôi câu
đối viết dọc từ trên xuống dưới đem lại cho người ta một cảm giác cười ra nước
mắt.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Trong các viện bảo tàng,
những phần trưng bày về kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ hầu như không thấy nói
gì về viện trợ của Trung Quốc; các cửa hiệu trên đường phố đều treo biển “Hàng
Việt Nam”, “Hàng Nhật”, “Hàng Hàn Quốc” “Hàng Mỹ” thậm chỉ “Hàng Canada” mà hầu
như chẳng thấy biển hiệu “Hàng Trung Quốc”, cho dù Trung Quốc là nước nhập khẩu
hàng hóa lớn nhất vào Việt Nam.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Chưa thấy nhiều tác phẩm nghiên cứu có hệ thống về vấn đề Việt
Nam “Thoát Trung”. Trong mấy tài liệu tôi sưu tầm được, các tác giả chưa nhất
trí về nguồn gốc và tình hình phát triển của tiến trình Việt Nam “Thoát Trung”,
việc phân tích động cơ “Thoát Trung” cũng khá đơn giản, và đó lại chính là nguyên
nhân thúc đẩy tôi đến Việt Nam tìm hiểu.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">“LA TINH HÓA” CHỮ VIẾT CỦA VIỆT NAM</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Từ thế kỷ 19 thực dân Pháp ra sức đẩy mạnh sử dụng chữ Việt Nam
La tinh hóa (chữ Quốc ngữ), dần dần trở thành chữ viết chính thức của xứ Đông
Dương thuộc Pháp. Người Pháp làm thế nhằm mục đích chính là để tầng lớp tinh
hoa người Việt thoát ra khỏi ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc, cắt đứt mối liên
hệ văn hóa giữa Việt Nam với Trung Quốc. Cho nên một số học giả coi việc La
tinh hóa văn tự Việt Nam tiến hành trong thời kỳ Pháp đô hộ nước này là sự khởi
đầu quá trình “Thoát Trung” của Việt Nam.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Thế nhưng ngay cả trong thời kỳ Pháp thuộc thì chữ Hán và chữ
Nôm (một loại chữ Việt Nam hóa dựa trên nền tảng chữ Hán) cũng không hoàn toàn
biến mất trong đời sống người Việt. Trên rất nhiều lĩnh vực, chữ Hán vẫn dùng
song song với chữ Quốc ngữ. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Sau khi thành lập chính quyền Bắc Việt Nam thì chữ Hán hoàn toàn
bị thay thế, trở thành vật hy sinh của “<i>Phong trào xóa nạn mù chữ</i>” do
nhà nước triển khai. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Đối ngoại, chính phủ Việt Nam tuyên bố sở dĩ phải đẩy mạnh dạy
chữ Quốc ngữ chứ không dạy chữ Hán, đó là do chữ Quốc ngữ La tinh hóa đơn giản
dễ học. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">TỰ THUẬT CỦA <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">BẢO TÀNG LỊCH SỬ QUỐC GIA VIỆT NAM</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Ở đây, phần lớn các văn bản thuyết minh và lời thuyết minh vật
trưng bày đều dùng tiếng Việt và tiếng Anh; một số ít “nội dung nhạy cảm” thì
chỉ giới thiệu bằng tiếng Việt.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Mặc dầu Trung văn không
được dùng ở đây nhưng rất nhiều văn bản lịch sử và hiện vật lịch sử lại đều thể
hiện bằng chữ Hán, nhất là phần lịch sử cổ đại.</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Theo cách nói của giới sử học Trung Quốc thì lịch sử Việt Nam có
thể sơ lược chia làm 5 thời kỳ: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">1) Thời tiền sử và các truyền thuyết; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">2) Thời kỳ Bắc thuộc, tức thời kỳ Việt Nam là một bộ phận của
Trung Quốc, bắt đầu từ khi tướng nhà Tần là Triệu Đà bình định Bách Việt cho
tới năm 938 khi Ngô Quyền của Việt Nam đánh bại quân Nam Hán, lập triều đại nhà
Ngô độc lập; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>3) Thời kỳ quốc gia độc
lập, từ năm 938 đến năm 1884 khi nước Pháp biến Việt Nam thành thuộc địa; suốt
thời kỳ đó, Việt Nam là nước phiên thuộc của nhiều vương triều Trung Quốc,
trong đó có 20 năm Việt Nam bị nhà Minh thu hồi thành thuộc quốc; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">4) Thời kỳ là thuộc địa của Pháp; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">5) Thời kỳ độc lập sau Thế chiến II.</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Các ghi chép lịch sử thường có nội dung khác nhau bởi lẽ chủ thể
viết sử khác nhau, điều đó không khó hiểu.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Trong Viện Bảo tàng Lịch
sử quốc gia, ở phần thời kỳ tiền sử, văn hóa Đông Sơn được giới thiệu nhiều
nhất, coi là tiêu biểu của thời này, nhưng ở thời kỳ thứ hai thì nền văn hóa đó
lại bị lược bỏ. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Trên thực tế, phần giới thiệu duy nhất về thời kỳ thứ hai là một
bảng biểu “Chống xâm lược” xuyên suốt thời kỳ này, toàn bộ đều viết bằng chữ
Quốc ngữ. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Thế nhưng khi đọc kỹ bảng biểu đó người ta có thể thấy một số
“nội dung nhạy cảm”: chống Đông Hán, chống Lưỡng Tấn, chống Nam Triều, chống
quân nhà Đường v.v… <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Theo ghi chép của lịch sử Trung Quốc thì các nội dung này đều
được định nghĩa là những sự kiện lịch sử “dân địa phương nổi dậy [dân biến]”
hoặc “làm loạn [tác loạn]”, còn tại bảo tàng này thì tất thẩy đều được coi là
nghĩa cử “chống ngoại xâm”.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Bảo tàng Lịch sử quốc gia dành cho thời kỳ thứ ba phần giới
thiệu rất chi tiết nhưng sợi chỉ xuyên suốt phần này thì không thay đổi, vẫn là
chủ đề “<i>Chống xâm lược phương Bắc</i>” như chống quân Tống, chống quân
Nguyên, chống quân Minh, chống quân Thanh… song le lại không một chữ nào nói
đến mối quan hệ giữa chính quốc [tông chủ, tức Trung Quốc] với nước phiên thuộc
[tức Việt Nam]. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Trong phần này có một đoạn khá thú vị nói về thời kỳ 20 năm Minh
thuộc: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Theo ghi chép trong “<i>Đại Việt Sử ký toàn thư</i>”, thì những
năm đầu nhà Minh, trong triều đình nhà Trần ở Việt Nam có xảy ra sự kiện <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">một người họ Hồ [Hồ Quý Ly?] thuộc bên ngoại của nhà vua định
cướp ngôi, nhà Minh phái quân đội Nam tiến sang Việt Nam để lập lại sự công
bằng về đạo lý; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">sau khi diệt xong Hồ, các quan lại và người cao tuổi bản địa cho
biết hoàng tộc nhà Trần đã bị tuyệt diệt không còn người nối dõi, yêu cầu nhà
Minh thu hồi quốc hiệu <i>An Nam Quốc</i> (Việt Nam), khôi phục chế
độ đãi ngộ “quận huyện” của vương triều Trung nguyên trước kia. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">TỰ KHOE LÀ <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">“CHÍNH THỐNG TRUNG HOA”</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Cho dù phần tự thuật trong Bảo tàng Lịch sử Quốc gia tràn đầy
tinh thần “Chống phương Bắc” nhưng từ quá trình lịch sử Việt Nam được thể hiện
trong mọi trưng bày ở đây rất khó có thể nói các đời vương triều Việt Nam có
một quá trình chủ động “Thoát Trung”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Trên thực tế, vào các thời Nguyên Mông, Mãn Thanh làm chủ vùng
Trung nguyên Trung Quốc, các văn bản thư tịch của vương triều Việt Nam từng [có
ý khinh bỉ] gọi hai kẻ thống trị phương Bắc ấy là “<i>Mông Thát</i>”, “<i>Mãn
Di</i>”, mà tự khoe mình là “<i>Chính thống Trung Hoa</i>”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Trong bảo tàng có một bản chiếu thư bằng gấm do hoàng đế triều
nhà Nguyễn sắc phong một vị tướng chống quân Thanh, trên tờ chiếu đó thậm chí
có mấy chữ Hán: “Kiến công Vạn lý tráng Trường thành”.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Vào cuối thời đại phong kiến, Việt Nam ra sức mở rộng lãnh thổ,
dần dần chiếm lĩnh một vùng đất rộng ở châu thổ sông Mekong vốn thuộc
Campuchia. Trong quá trình cưỡng chế đồng hóa người Cao Miên, Việt Nam càng
cưỡng bức người “Cao man” (người Cao Miên) mặc Hán phục, học chữ Hán.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Sách sử chính thức của
triều Nguyễn “<i>Đại Nam thực lục</i>” chép: “… <i>Tai nghe nhiều thi
quen, mắt thấy nhiều thì thuộc, cứ thế</i> [người Miên]<i> dần dà hòa
nhập với phong tục người Hán; nếu lại có thêm sự giáo hóa của chính quyền, dùng
văn hóa Hoa Hạ để biến đổi các dân tộc man di, xem ra sau vài chục năm thì có
thể làm cho họ chẳng khác gì người Hán</i> [Hán dân].”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Ở đây triều Nguyễn tự
xưng là “Hán”, “Hạ” [tên cũ của Trung Quốc], “Hán dân”, khoe mình là dòng chính
thống [đích hệ] của văn hóa Trung Hoa.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Nhà văn chuyên mục lịch sử Quách Hoa Mân từng viết trên mục “Tư
gia lịch sử” mạng <i>Bloomberg</i> về sự cai trị đất nước của vương
triều phong kiến nhà Nguyễn như sau: “<i>Nước Đại Việt dù ở xa trung tâm thống
trị của vương triều Trung nguyên nhưng lại toàn lực bắt chước và cấy ghép các
chế độ văn hóa, kinh tế, chính trị của Trung Quốc. Triều Lý (1010-1225) chia
chế độ quan lại làm hai ban văn võ, mỗi ban có cửu phẩm; các địa phương có Tri
phủ, Phán phủ, Tri châu; trung ương còn có các trọng chức như Thái sư, Thái
phó, Thái úy, Thái bảo. Thời kỳ đầu triều Lý đã xây dựng Văn miếu để thờ Khổng
Tử và Chu Công, bắt chước chế độ khoa cử nhà Tống Đường…</i>”</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Phương thức sao chép các chế độ của Trung Quốc kéo dài suốt cho
tới đêm trước ngày Việt Nam rơi vào vòng thuộc địa của Pháp. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Chịu sự cai trị trực thuộc của Trung Quốc trong hơn 1.000 năm
cộng thêm hơn 900 năm bê nguyên xi mọi thứ của Trung Quốc về dùng, Việt Nam
chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung Hoa quá ư sâu xa (sâu và rộng hơn nhiều so với
Triều Tiên, Nhật). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Trong “Khối cộng đồng tưởng tượng”, Anderson luận bàn thế này: “<i>Tuy
rằng vương triều thống trị Hà Nội và Huế (kinh đô triều Nguyễn) mấy thế kỷ qua
đều bảo vệ được nền độc lập, không bị Bắc Kinh xâm phạm, nhưng rốt cuộc họ vẫn
cứ dựa vào bè lũ quan liêu dốc lòng bắt chước người Trung Quốc để cai trị đất
nước. <o:p></o:p></i></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Cơ quan nhà nước dựa vào chế độ “khoa cử” – kiểu thi viết về chủ
đề là các kinh điển Nho giáo để lựa chọn và đề bạt người tài; các văn bản của
triều đình đều viết bằng chữ Hán; về mặt văn hóa, mức độ Trung Quốc hóa của
giai cấp thống trị cũng rất sâu.</span></i><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">”</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Rồi Anderson phân tích: Sau năm 1895, các trước tác của Khang
Hữu Vi, Lương Khải Siêu và sau này là của Tôn Trung Sơn… truyền vào Việt Nam
khiến cho “<i>mối quan hệ lâu dài giữa Việt Nam với Trung Quốc không được</i> [chính
phủ thực dân Pháp] <i>hoan nghênh</i>”.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Bởi thế nên vào khoảng
năm 1915, chế độ khoa cử bị bãi bỏ, thay bằng hệ thống giáo dục thuộc địa với
tiếng Pháp là môn học chính. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Ngoài ra, chữ Quốc ngữ Việt Nam La tinh hóa được hết sức đề
xướng, qua đó làm cho các thế hệ mới của người Việt Nam thuộc địa do không thể
tiếp xúc với thư tịch của thời đại các vương triều cũng như văn học cổ xưa mà
bị cắt đứt mối liên hệ với Trung Quốc – cũng có thể gồm cả quá khứ của bản địa
Việt Nam.</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Theo Anderson, đối với tầng lớp tinh hoa bản xứ Việt Nam, sự
“Thoát Trung” do người Pháp cưỡng chế tiến hành <i>không phải là chủ ý của
người Việt, mà là một quá trình bị động</i>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Như vậy sau khi đã đánh
đuổi thực dân Pháp (nhất là dưới sự giúp đỡ của quân đội Trung Quốc), Việt Nam
hoàn toàn có thể trở lại con đường truyền thống “Trung Quốc hóa”, điều đó chẳng
những có thể tăng cường mối quan hệ “láng giềng hữu hảo” giữa Việt Nam với
Trung Quốc mà cũng có thể giúp cho người Việt Nam lập lại mối liên hệ với tổ
tiên mình.</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Song le sự thực lại không như vậy.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Phần tự thuật của Bảo tàng Lịch sử quốc gia Việt Nam đến năm
1945 thì chấm dứt. Chỉ có thể tìm hiểu thời kỳ tiếp theo của lịch sử Việt Nam
từ một bảo tàng khác – “Bảo tàng Cách mạng Việt Nam” ở bên kia đường phố. Viện
Bảo tàng này trưng bày thời kỳ từ khi chủ nghĩa dân tộc Việt Nam thức tỉnh cho
tới ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam rồi đến chiến dịch Điện Biên Phủ,
người Việt Nam đánh đuổi thực dân Pháp; về cơ bản có thể coi là lịch sử giai
đoạn đầu quá trình phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam, trong đó tràn ngập sự
tuyên truyền mang màu sắc thần thoại, điều này không có gì khó hiểu.</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">TIỀN ĐỀ CẤU TẠO QUỐC GIA DÂN TỘC</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Khác với các vật trưng
bày tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia các vật trưng bày trong Bảo tàng Cách mạng
hầu như không có chữ Hán, thậm chí hầu như không có hai chữ “Trung Quốc”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Tại đây, phong trào Việt Nam độc lập chống Pháp hoàn toàn do
người Việt Nam tự thực hiện, không một chữ nào nhắc tới sự viện trợ của Trung
Quốc.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Có điều đáng chú ý là
ngày 2/9/1945, tại quảng trường Ba Đình, Hồ Chí Minh tuyên bố sự ra đời của
nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Nhà lãnh đạo xuất thân từ một gia tộc Nho học
nhiều đời, có vốn hiểu biết chữ Hán vững vàng này đã đọc trước công chúng bản
“Tuyên ngôn Độc lập” viết bằng chữ Quốc ngữ Việt Nam La tinh hóa. Sau đó không
lâu, Hiến pháp năm 1946 ghi rõ chữ Quốc ngữ là chữ viết chính thức của Việt
Nam.</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Cuốn sách “Khối Cộng đồng tưởng tượng” của Anderson không quan
tâm nhiều tới lịch sử “Thoát Trung” của Việt Nam, nhưng trong sách có riêng một
chương bàn về sự thức tỉnh của chủ nghĩa dân tộc ở các quốc gia thuộc địa sau
Thế chiến II và con đường xây dựng nhà nước dân tộc. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Trong đó, tìm kiếm sự thừa nhận thân phận dân tộc mình là bước
đi tất yếu để xây dựng quốc gia dân tộc, là cơ sở logic để thực hiện “Khối cộng
đồng tưởng tượng”, mà quá trình tìm kiếm đó ắt phải là quá trình chủ động, tỉnh
táo.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Đối với tầng lớp lãnh đạo Việt Nam sau ngày độc lập, trở lại
“Trung Quốc hóa” tuyệt đối không phải là con đường đúng đắn để xây đắp sự đồng
thuận của dân tộc.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Ngược lại, “Thoát Trung”
mới là điều kiện tất yếu để xây dựng một quốc gia dân tộc. Nói cách khác, nếu
Việt Nam muốn trở thành một quốc gia hiện đại độc lập thì “Thoát Trung” là nền
tảng, là cốt lõi, là một sứ mệnh lâu dài.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Điều đó về cơ bản nhất
trí với nhận thức “Thoát Trung” của Nhật Bản, Triều Tiên vốn là các nước trong
vành đai văn hóa Trung Hoa, cho dù quá trình “Thoát Trung” của Việt Nam cần
thời gian dài hơn, và quá trình đó càng đau khổ hơn đối với hai nước Trung Quốc
và Việt Nam.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">NGUYỆN VỌNG CỦA <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">TẦNG LỚP LÃNH ĐẠO VIỆT NAM</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Sau Thế chiến II, 200 nghìn quân Quốc Dân Đảng Trung Quốc tiến
vào Việt Nam với danh nghĩa tiếp thu sự đầu hàng của quân đội Nhật chiếm đóng
Việt Nam. Không lâu sau, quân đội Pháp cũng đổ bộ vào Việt Nam, yêu cầu phục
hồi chủ quyền của quốc gia cai trị thuộc địa trước chiến tranh. Tưởng Giới
Thạch lấy việc Pháp trả lại cho Trung Quốc một số lợi ích kinh tế như các tô
giới trong lãnh thổ Trung Quốc làm điều kiện trao đổi để rút quân Quốc Dân ra
khỏi Việt Nam.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Phần lớn các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam thời ấy đều
phản đối việc trao trả Việt Nam cho thực dân Pháp, nhưng Hồ Chí Minh lại ký vào
Hiệp định.</span><a href="http://nghiencuuquocte.org/2019/02/15/viet-nam-co-the-hoan-toan-thoat-trung-duoc-khong/#_ftn1"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;">[1]</span></a><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"> Vì thế mới có
chuyện trong ghi chép của nhà báo Mỹ Stanley Karnow có viết một danh ngôn của
Hồ Chí Minh:</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">“<i>Lũ ngốc này! Chẳng lẽ các anh không biết rằng để người Trung
Quốc ở lại có nghĩa là gì ư? Các anh không nhớ lịch sử à? Lần trước người Trung
Quốc đến đây, họ ở lại một nghìn năm. Người Pháp là kẻ từ bên ngoài tới, họ đã
rất suy yếu rồi, chủ nghĩa thực dân đang chết, người da trắng tại châu Á đang
hết đời. Nhưng nếu người Trung Quốc ở lại thì họ sẽ mãi mãi không bỏ đi đâu!
Tôi thà lại ngửi cứt bọn Pháp thêm 5 năm mà không muốn ăn cứt bọn Tàu suốt phần
đời còn lại.</i>”</span><a href="http://nghiencuuquocte.org/2019/02/15/viet-nam-co-the-hoan-toan-thoat-trung-duoc-khong/#_ftn2"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;">[2]</span></a><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Trong thế giới Trung văn, câu nói này của Hồ Chí Minh có những
bản dịch khác nhau, có thể từ ngữ có chút dị biệt, nhưng ý nghĩa đại để như
vậy. Mặc dầu về sau giáo sư Liam Kelley ở Đại học Hawaii có nghi ngờ về xuất xứ
câu nói ấy của Hồ Chí Minh mà Karnow trích dẫn, thế nhưng qua liên hệ với hồi
ký của một số nhà lãnh đạo Trung Quốc thì những phát biểu của Hồ Chí Minh đại
loại như “<i>Biểu hiện ngạo mạn của quân đội Trung Quốc thì giống như biểu hiện
của quân đội Trung Quốc thời xưa từng thường xuyên xâm phạm Việt Nam</i>”, và
liên hệ tới chuyện Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam xóa sạch sự viện trợ của
Trung Quốc giúp Việt Nam đánh đuổi thực dân Pháp, thì chẳng nói cũng biết tầng
lớp lãnh đạo Việt Nam đúng là có xu hướng mạnh mẽ “Thoát Trung”.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Điều thú vị là Anderson sinh ra ở Côn Minh, từ nhỏ gia đình ông
có thuê một bà bảo mẫu người Việt Nam; tuy sách của ông không bàn luận sâu về
mối quan hệ Việt Nam – Trung Quốc song ông lại nói chính cuộc chiến tranh Trung
Quốc-Việt Nam năm 1979 đã “<i>trực tiếp gợi ý tôi viết cuốn Khối cộng đồng
tưởng tượng</i>”.</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Hồi đó toàn thế giới đều cho rằng cuộc chiến ấy có nguyên nhân
là sự đấu tranh phe phái trong thế giới cộng sản (Liên Xô và Việt Nam một phe,
Trung Quốc và Campuchia một phe), hoặc là cuộc xung đột địa chính trị của ba
nước lớn Trung Quốc, Mỹ, Nga. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Nhưng Anderson thì nhìn thấy rõ nguyên nhân lịch sử ở tầng sâu
hơn phía sau cuộc chiến ấy – đó là chủ nghĩa dân tộc vượt qua ý thức hệ, vượt
qua địa chính trị.</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">VIỆT NAM CÓ THỂ <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">TRIỆT ĐỂ “THOÁT TRUNG” ĐƯỢC CHĂNG?</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Những năm gần đây, do xung đột trên vấn đề Biển Đông [nguyên
văn <i>Nam Trung Quốc hải</i>] và do nỗi đau vết thương còn lại sau cuộc
chiến 1979 ấy, một số nhà phân tích cho rằng Việt Nam có lẽ sẽ tăng cường độ
“Thoát Trung”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Năm 2010 một bộ phim truyền hình cổ trang của Việt Nam quay tại
trường quay ở Trung Quốc vì “quá ư Trung Quốc hóa” mà bị chính quyền Việt Nam
cấm chiếu.</span><a href="http://nghiencuuquocte.org/2019/02/15/viet-nam-co-the-hoan-toan-thoat-trung-duoc-khong/#_ftn3"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;">[3]</span></a><u><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;"><o:p></o:p></span></u></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><u><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;"><o:p><span style="text-decoration: none;"> </span></o:p></span></u></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><u><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;"><o:p><span style="text-decoration: none;"> </span></o:p></span></u></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"> Năm 2014, Bộ Văn hóa Việt Nam gửi công văn kiến nghị các
địa phương không bày biện, không sử dụng, không thờ cúng các loại tượng điêu
khắc, sản phẩm, linh vật và vật phẩm quái dị không hợp thuần phong mỹ tục Việt
Nam”. Nghe nói những vật phẩm ấy chủ yếu là các loại sư tử đá “Trung Quốc hóa”
nhập từ Trung Quốc.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Thế nhưng các cố gắng “Thoát Trung” về văn hóa của Việt Nam xem
ra không có hiệu quả lớn. Suy cho đến cùng, quá trình hơn 2000 năm ngấm văn hóa
Trung Quốc đã đặt nền móng văn hóa cho bản thân Việt Nam, triệt để “Thoát
Trung” sẽ tương đương với sự cắt đứt lịch sử của chính mình.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Ở Việt Nam ngày nay, tam
giáo Nho, Thích, Đạo đều có mảnh đất của mình, mà cả ba đều từ Trung Quốc
truyền sang, các tín đồ của họ vẫn chiếm tuyệt đại đa số trong số dân tin theo
tôn giáo ở nước này.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Về kinh tế, hầu như chẳng ai tin rằng trong một thời gian ngắn
Việt Nam có thể thoát khỏi sự dựa dẫm vào Trung Quốc. Cho dù nội bộ chính phủ
Việt Nam thỉnh thoảng có thảo luận vấn đề “Cố gắng Thoát Trung về kinh tế”
nhưng ngành chế tạo của Việt Nam chỉ là một khâu trong chuỗi sản xuất công
nghiệp do Trung Quốc làm chủ, sản phẩm làm ra lại cần lấy Trung Quốc làm nước
nhập khẩu lý tưởng. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Thoát khỏi Trung Quốc về kinh tế hầu như là một “nhiệm vụ không
thể thực hiện”.</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Lĩnh vực Việt Nam có khả năng nhất để thực hiện “Thoát Trung” là
chế độ chính trị. Mặc dù rất khó có thể nói thể chế chính trị hiện nay của Việt
Nam là bản sao của Trung Quốc, nhưng mỗi lần Việt Nam và Trung Quốc xảy ra xung
đột thì hầu như lần nào mâu thuẫn cũng đều được hóa giải với lý do “giữ cho
toàn vẹn mối tình giữa hai đảng, hai chính phủ”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Tuy nhiều báo đài từng đưa tin với tiêu đề đại để như “Công cuộc
cải cách thể chế chính trị của Việt Nam tiến nhanh hơn Trung Quốc” song tình
hình thực tế lại không như vậy, hoặc có thể nói việc cải cách thể chế ở Việt
Nam chưa có những đột phá thực chất.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Tháng 8/2014, hãng tin <i>Bloomberg</i> đưa tin: 61
thành viên Đảng Cộng sản Việt Nam, trong đó có một cựu đại sứ tại Trung Quốc,
cùng ký tên vào một bức thư ngỏ gửi Chính phủ Việt Nam. Bức thư viết: Các nhà
lãnh đạo nên “<i>xây dựng một nhà nước thực sự dân chủ, pháp trị</i>”, cho phép
tự do ngôn luận chính trị ở mức độ rộng hơn, “<i>thoát khỏi</i>” sự dựa dẫm vào
Trung Quốc. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Bản tin cho biết, một số người, kể cả các cựu quan chức chính
phủ đã dự thảo một bản Hiến pháp yêu cầu triển khai sự “<i>cạnh tranh về chính
trị</i>”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Mặc dù kết quả bầu cử lãnh đạo mới đây không thể hiện Chính phủ
Việt Nam có dấu hiệu “thoát khỏi Trung Quốc”, nhưng việc vấn đề này có thể được
bàn luận trong thư ngỏ là đủ tỏ rõ nguyện vọng của một bộ phận khá đông đảo
trên chính trường Việt Nam.</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Bất kể là trên vấn đề tranh chấp lãnh thổ hay vấn đề kinh tế,
Việt Nam đều tính toán khả năng dựa vào phương Tây, thậm chí từng có thời đã
xem xét vấn đề lập liên minh quân sự với quốc gia cựu thù là Mỹ, song le lại
khó có thể vượt qua trở ngại về ý thức hệ. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="background: yellow; color: #222222;">Nếu Việt Nam muốn tăng cường mối quan hệ với
phương Tây để chống Trung Quốc thì tiền đề ắt phải là <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="background: yellow; color: #222222;">về chính trị nên mở cửa hơn, bỏ chế độ chuyên
chế một đảng, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="background: yellow; color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="background: yellow; color: #222222;">về thể chế chính trị cần triệt để cắt đứt quan
hệ với Trung Quốc. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="background: yellow; color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="background: yellow; color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="background: yellow; color: #222222;">Bước đi này tuy không gian nan như sự “Thoát
Trung” về văn hóa nhưng lại chẳng dễ dàng thực hiện.</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Bài không ghi tên tác giả, có lẽ là một nhà báo Trung Quốc giấu
tên. Nguyễn Hải Hoành</span></i><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"> <i>biên dịch và ghi chú trong ngoặc [ ]</i>.</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><u><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">Nguồn tiếng Trung</span></u></i><i><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">: </span></i><a href="http://bbs.tianya.cn/post-worldlook-1779802-1.shtml"><b><span style="color: #888888; font-family: "MS Gothic";">越南能否</span></b><b><span face=""Microsoft JhengHei", sans-serif" style="color: #888888;">彻底</span></b><b><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;">“</span></b><b><span style="color: #888888; font-family: "MS Gothic";">去中国化</span></b><b><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;">”</span></b><b><span style="color: #888888; font-family: "MS Gothic";">?</span></b></a><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"> 2017-05-10</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">———————</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><a href="http://nghiencuuquocte.org/2019/02/15/viet-nam-co-the-hoan-toan-thoat-trung-duoc-khong/#_ftnref1"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;">[1]</span></a><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"> Có thể tác
giả muốn nói Hiệp định Sơ bộ Pháp-Việt, ký tại Hà Nội ngày 6/3/1946. Tham
khảo: </span><a href="https://vov.vn/the-gioi/ho-so/hiep-dinh-so-bo-631946-nuoc-co-sac-sao-cua-ho-chu-tich-va-dang-ta-486107.vov"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;">https://vov.vn/the-gioi/ho-so/hiep-dinh-so-bo-631946-nuoc-co-sac-sao-cua-ho-chu-tich-va-dang-ta-486107.vov</span></a><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><a href="http://nghiencuuquocte.org/2019/02/15/viet-nam-co-the-hoan-toan-thoat-trung-duoc-khong/#_ftnref2"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;">[2]</span></a><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"> Câu cuối này
trong tiếng Anh là “I prefer to sniff French shit for five years than eat
Chinese shit for the rest of my life.” – Theo: Stanley Karnow’s </span><a href="http://www.amazon.com/Vietnam-A-History-Stanley-Karnow/dp/0140265473"><i><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;">Vietnam: A
History </span></i></a><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;">(New York: Viking Press, 1983).</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><a href="http://nghiencuuquocte.org/2019/02/15/viet-nam-co-the-hoan-toan-thoat-trung-duoc-khong/#_ftnref3"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;">[3]</span></a><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #222222;"> Có lẽ là phim
“Lý Công Uẩn – Đường dẫn tới thành Thăng Long” Tham khảo: </span><a href="https://nld.com.vn/van-hoa-van-nghe/khong-chieu-ly-cong-uan-duong-toi-thanh-thang-long-la-hop-le-20110609102020887.htm"><span face="Verdana, sans-serif" style="color: #888888;">https://nld.com.vn/van-hoa-van-nghe/khong-chieu-ly-cong-uan-duong-toi-thanh-thang-long-la-hop-le-20110609102020887.htm</span></a><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #222222;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-66354519206930919972023-12-22T17:38:00.003+07:002024-01-15T11:13:00.153+07:00Cội nguồn người Việt: vị trí Việt Nam là điểm đón nhận nhiều ảnh hưởng văn hóa<p> <span face="Helvetica, sans-serif">Bài
của Sông Hàn được giới thiệu là thành viên nhóm Cổ sử - Từ nguyên, đưa trên
mạng BBC </span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">14 tháng 2 2022</span></p><p><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Nguồn: https://www.bbc.com/vietnamese/forum-60367979 </span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto;"><span face="Helvetica, sans-serif"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><v:shapetype coordsize="21600,21600" filled="f" id="_x0000_t75" o:preferrelative="t" o:spt="75" path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe" stroked="f">
<v:stroke joinstyle="miter">
<v:formulas>
<v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0">
<v:f eqn="sum @0 1 0">
<v:f eqn="sum 0 0 @1">
<v:f eqn="prod @2 1 2">
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth">
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight">
<v:f eqn="sum @0 0 1">
<v:f eqn="prod @6 1 2">
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth">
<v:f eqn="sum @8 21600 0">
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight">
<v:f eqn="sum @10 21600 0">
</v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:formulas>
<v:path gradientshapeok="t" o:connecttype="rect" o:extrusionok="f">
<o:lock aspectratio="t" v:ext="edit">
</o:lock></v:path></v:stroke></v:shapetype><v:shape alt="Thăng Long" id="Picture_x0020_4" o:spid="_x0000_i1028" style="height: 411.6pt; mso-wrap-style: square; visibility: visible; width: 732pt;" type="#_x0000_t75">
<v:imagedata o:title="Thăng Long" src="file:///C:/Users/PC/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001.jpg">
</v:imagedata></v:shape></span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: white; text-transform: uppercase;">NGUỒN
H</span></p><p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjjF0Gd3nR6icmBMxKMM0Cxw06aIxV1nQTmt-TQrSZm8wOlPBjM7L45Lmb7c2pmmCOCVKT7TllYEnCUtuXRIEtZytPC5JFW1JcRa6mYTKBXMbjT9NgDwNEVdjvYpkxxMWKycJAR0_jQomCCr7ArpnwEulweTpTSCK6io-51gGWS3bLecvxbMmdT7iWrRJH8/s640/H%C3%8CNH%201.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="360" data-original-width="640" height="180" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjjF0Gd3nR6icmBMxKMM0Cxw06aIxV1nQTmt-TQrSZm8wOlPBjM7L45Lmb7c2pmmCOCVKT7TllYEnCUtuXRIEtZytPC5JFW1JcRa6mYTKBXMbjT9NgDwNEVdjvYpkxxMWKycJAR0_jQomCCr7ArpnwEulweTpTSCK6io-51gGWS3bLecvxbMmdT7iWrRJH8/s320/H%C3%8CNH%201.jpg" width="320" /></a></div><br /> Lý Thái Tổ dời đô về
thành Đại La năm 1010, đổi tên thành Thăng Long<o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">----<span></span></span></b></p><a name='more'></a><b><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p></o:p></span></b><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Các cuộc thảo luận
lâu nay ở Việt Nam thường cố tìm khác biệt với Hán khiến người Việt Nam quên
đi rằng nét đặc sắc văn hóa của họ là sự hỗn dung, đón nhận mọi ảnh hưởng trên
tuyến đường thương mại Đông Nam Á để cấu trúc nên người Việt Nam hôm nay.</span></b><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">--<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Mấy chục năm về trước,
một nhà nghiên cứu Phương Tây có nói với GS. Trần Quốc Vượng: "Tri thức
Trung Hoa là một khối khổng lồ (giant block) người Việt Nam các ông chỉ véo
được vài mảng". (1)<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Tìm kiếm bản sắc Việt
Nam là một hành trình đầy ưu tư và sóng gió. GS. Trần Quốc Vượng cho rằng:
"Việt Nam vừa là context Đông Nam Á, vừa là context Đông Bắc Á". Và
ngay lập tức có người đáp lại: Tôi không chơi với ông vừa là thế này, vừa là
thế kia.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b><i><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;"><o:p> </o:p></span></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;">--<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;">BÓC HẾT CÁI
VĂN HÓA HÁN <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;">TA CÒN LẠI
GÌ?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Bóc hết cái vỏ văn hóa
Hán thì ta còn lại gì? Phải chăng đó là cốt lõi Việt Nam? <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Hay cái gì để khẳng
định rằng người Việt Nam ta khác với người Quảng Đông? Cái gì làm nên context
Đông Nam Á của người Việt Nam như lời GS. Trần Quốc Vượng?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Tôi có người bạn là
Giáo sư Đại học Paris 6. Tết về bên bữa cơm đón chào năm mới, bạn có hỏi:
"Làm sao mà chúng ta luôn bị nhầm là China? Cứ thấy đầu đen thì họ gọi ta
là người China". <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Đối diện câu hỏi của
bạn, tôi chịu không tìm ra câu trả lời.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Tôi thấy cái gì mình
cũng na ná như là một 'anh Tàu con'. Từ đồ lễ tết với hoa đào, phong bao lì xì,
từ cái chữ Phúc dán ngược đến vải thiều, kẹo xìu, hoa gạo, bánh bao xíu báo. Từ
văn hiến ngàn năm gắn liền với Hán tự đến những tiêu chuẩn làm người … tử tế
(nào là nhân, lễ, nghĩa, hiếu, trí, tín).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Tôi chịu không tìm cho
ra cái chất phi Hán trong chính mình. Cái nhãn tiền như vậy, thật sự làm cho
tôi một người Dân tộc chủ nghĩa khó mà chấp nhận cho nổi. Dứt khoát phải tìm
cho ra mình là người Việt Nam, mình khác với anh Trung Quốc.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><v:shape alt="Trấn Quốc" id="Picture_x0020_3" o:spid="_x0000_i1027" style="height: 411.6pt; mso-wrap-style: square; visibility: visible; width: 732pt;" type="#_x0000_t75">
<v:imagedata o:title="Trấn Quốc" src="file:///C:/Users/PC/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image002.jpg">
</v:imagedata></v:shape></span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: white; text-transform: uppercase;">NGUỒN
HÌNH ẢNH,</span><span face="Helvetica, sans-serif" lang="EN-GB" style="color: white; text-transform: uppercase;">MARKA</span><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: white; text-transform: uppercase;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNqwFHeZiAZ8Jyo934J4knzUQLX32798bteNc-jCKfA3FK5IGgIj_ytHOZuam78JiMjzVzTUIkjeh8NVQQLRejv5dIu0-tUZB4K_yGoBBupDoU7zjdg1B3sOXhM-Aqfa-tSNQEuKfCJexPfuV-YI40MEpcn30wZd6Czo562uDzdHXP8eBVw-7Dw0CNXQlt/s640/H%C3%8CNH%202.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="360" data-original-width="640" height="180" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNqwFHeZiAZ8Jyo934J4knzUQLX32798bteNc-jCKfA3FK5IGgIj_ytHOZuam78JiMjzVzTUIkjeh8NVQQLRejv5dIu0-tUZB4K_yGoBBupDoU7zjdg1B3sOXhM-Aqfa-tSNQEuKfCJexPfuV-YI40MEpcn30wZd6Czo562uDzdHXP8eBVw-7Dw0CNXQlt/s320/H%C3%8CNH%202.jpg" width="320" /></a></div><br /><div style="text-align: center;">Chụp lại hình ảnh,</div><o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">'Khung cảnh hồ nước tạo
cho chùa Trấn Quốc sự hấp dẫn", theo trang web wanderlust<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">--<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Nhưng tìm trong cổ sử,
vẫn lại thấy vóc dáng Đường tông - Tống tổ trong văn chương Hoàng gia Lý Trần.
Một phong cách đặc sệt Trung Hoa trong văn học chữ Hán Lý - Trần.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Ngàn năm trước từ
"Thiên Đô Chiếu", vị Hoàng đế vĩ đại khai sinh ra vương triều Lý - Lý
Thái Tổ đã dẫn tích Thương, Chu ra để… chỉ trích "Đinh, Lê nhị thị". <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">"Phạt Tống lộ bố
văn" của Lý Thường Kiệt, cũng là đem ngày Nghiêu tháng Thuấn ra để chiêu
dụ dân Tống. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Đến như "Dụ Chư
Tì Tướng Hịch Văn" của Hưng Đạo Vương thì rặt toàn thấy anh hùng Hán -
Đường, Tống, Nguyên.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Và còn rất rất nhiều
nữa.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Vậy anh hùng xứ Nam ta
đâu? Mà các bậc như Lý Tổ, Thường Kiệt, Hưng Đạo Vương không đưa vào? Nguyên
nhân đó bởi đâu?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Và tôi tự hỏi: bỏ hết
đi các giá trị văn hóa Hán ta còn lại gì? Bỏ hết đi Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, Tín
cùng mọi cung cách Nho gia, ta còn lại gì? Nền tảng nào sẽ là cái bệ đỡ văn hóa
- tinh thần của người Việt khi bỏ đi cái cốt cách Hán nhân như vậy? Câu hỏi rõ
ràng là quá khó cho cả những người cấp tiến nhất!<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">--<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;">TÌM VỀ BỐI
CẢNH ĐÔNG NAM Á</span><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Nào phải chỉ riêng tôi
hay ông bạn đang là Giáo sư Đại học Paris 6 băn khoăn không tìm ra nỗi ta khác
Trung Quốc. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">GS. Trần Quốc Vượng
đã… rất rất thông minh khi cho rằng: Việt Nam vừa là thế này, vừa là thế kia.
Và rằng tùy từng thời điểm mà context Đông Nam Á mạnh hơn, hay context Đông Bắc
Á mạnh hơn.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Mười mấy năm trước,
trong chuyến điền dã tại Phú Yên tức Champa một thuở nhìn những làng xóm vùng
ven Tuy Hòa với mái tranh được bao phủ bởi rặng tre xanh và cánh đồng vàng óng,
tôi bất giác nhớ làng quê Bắc Bộ.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Nhưng thế lại phát
sinh ra câu hỏi: Làng ấy là phiên bản copy từ Bắc Bộ đã theo chân những người
Việt vào đây lập làng lập ấp? Hay nhiều làng Bắc Bộ là phiên bản từ dấu chân
Chăm ra Bắc? <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Suốt ngàn năm qua theo
những ghi chép của "Đại Việt Sử Ký Toàn Thư" có tới 10 vạn người Chăm
ra Bắc. Họ được quân vương Đại Việt cho nhận bộ khúc (tức người trong làng
xóm), lập làng lấy tên Cham (2). Họ đặc biệt giỏi trong nghề trồng lúa nước,
dẫn thủy nhập điền, đào giếng, dệt lụa.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Phải nói có hàng trăm
làng Chăm trên vùng đất Bắc Bộ.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Và giếng Chăm cũng có
mặt ở rất nhiều nhiều nơi. Ngay cái giếng cổ làng Diềm nơi tổ nghề Quan Họ cũng
có cấu trúc Cham rõ ràng sắc nét. Ngay kinh thành Thăng Long cũng có dấu ấn
Chăm.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><v:shape alt="Giếng Ngọc làng Diềm - Viêm Xá, Bắc Ninh - với bốn khúc gỗ lim đóng đáy" id="Picture_x0020_2" o:spid="_x0000_i1026" style="height: 306pt; mso-wrap-style: square; visibility: visible; width: 510pt;" type="#_x0000_t75">
<v:imagedata o:title="Giếng Ngọc làng Diềm - Viêm Xá, Bắc Ninh - với bốn khúc gỗ lim đóng đáy" src="file:///C:/Users/PC/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image003.jpg">
</v:imagedata></v:shape></span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: white; text-transform: uppercase;">NGUỒN
HÌNH ẢNH,</span><span face="Helvetica, sans-serif" lang="EN-GB" style="color: white; text-transform: uppercase;">ẢNH DO TÁC GIẢ CUNG CẤP</span><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: white; text-transform: uppercase;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOOV1y9V9MDW6xsY_MdJBj0hD65opOhJE8vHYOuPjrjG8SeiNrU9zUAZJ2mpL7q0n3ziO21ZYUJg4xmZLocPuzgV-YKdEkuihGP4IDpHWS96HkhVsYDZW1r4d5i_UZW72xPX7MODEQs6QJ3G3OP4vCZHmiOmtxVgsXWbcZ0N05ZHxWfXZREE80RwWI4nWz/s640/H%C3%8CNH%203.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="384" data-original-width="640" height="192" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOOV1y9V9MDW6xsY_MdJBj0hD65opOhJE8vHYOuPjrjG8SeiNrU9zUAZJ2mpL7q0n3ziO21ZYUJg4xmZLocPuzgV-YKdEkuihGP4IDpHWS96HkhVsYDZW1r4d5i_UZW72xPX7MODEQs6QJ3G3OP4vCZHmiOmtxVgsXWbcZ0N05ZHxWfXZREE80RwWI4nWz/s320/H%C3%8CNH%203.jpg" width="320" /></a></div><br /><div style="text-align: center;">Chụp lại hình ảnh,</div><o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Giếng Ngọc làng Diềm -
Viêm Xá, Bắc Ninh - với bốn khúc gỗ lim đóng đáy<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">--<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">TS. Nguyễn Tiến Đông
cho rằng "Đại Việt lấy nguồn cảm hứng từ phương Nam, từ Chămpa để tạo nên
một đối trọng với phương Bắc, một diện mạo mới cố gắng tách khỏi sự ràng buộc
trong văn hóa từ phương Bắc". (3).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Nhưng nói những chuyện
ấy e rằng quá là vĩ mô. Vậy thì ta lấy cái mô thức gia đình thân thuộc gần gũi để
mà làm minh chứng. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">G.Giran trong
"Groyances religieuses des Annammites" cho rằng: "Chỗ khác nhau
cơ bản nhất giữa văn hóa Việt Nam với văn hóa Trung Hoa là ứng xử với Mẹ và
Vợ". <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Mô thức chung của gia
đình Việt Nam là chồng trị vì vợ quản lý. Cái thực quyền trong gia đình (tế bào
của xã hội) chính là nằm trong tay người Phụ nữ chứ không phải là Đức ông
chồng.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Cái miếng ăn thường
nhật của ta như lúa Chiêm, nước mắm thì đó là thành phần của bối cảnh (context)
Đông Nam Á.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Phải chăng đó là nét
khác biệt giữa văn hóa Việt Nam và văn hóa Trung Hoa (Hoàng Hà)? Nhưng - vẫn
lại nhưng - những nét này có thể lại đền từ những cộng đồng như Cham (Nam Đảo)
hay Tày Thái (Tai - Kadai). Mà người Kinh Việt vì những biến động của lịch sử
mà tiếp nhận?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b><i><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;"><o:p> </o:p></span></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;">--<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;">ĐẤT VIỆT
BAO DUNG <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;">VÀ HỖN DUNG
VĂN HÓA TRONG LÒNG KINH-VIỆT</span><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Người Việt ta nay có
lúa Chiêm, nước mắm, nhưng cũng giỏi làm tương, làm đậu phụ những đặc sản từ
Trung Hoa. Thế là thấy rõ ngay trong cái bữa ăn người Việt cũng hòa trộn hỗn
dung cả hai bối cảnh Trung Hoa và Đông Nam Á.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Vậy thì ta sẽ tiếp tục
tìm sâu hơn nữa. Từ cái thuở những tiền đề của văn hóa Đông Sơn cách đây 2.800
- 3.500 năm. Từ cái ngày mà văn hóa Hán chưa ập vào vùng đất nay là Châu thổ
sông Hồng và suốt ngàn năm Trung Đại ta tự hào là Trung Châu.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Ai đã trồng lúa đất
này, ai tạo làng và ai tạo nên văn hóa Đông Sơn - nền văn hóa mà người Việt ta
thiết tha tự hào? Là nền văn hóa mà mấy chục năm qua chúng ta đinh chắc đấy là
tổ tiên người Việt ta. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Nhưng như GS. Lương
Ninh từng nói ngay trong văn hóa Đồng Đậu cũng có thể có cả các yếu tố Môn cổ,
Tày Thái (Tai - Kadai) và Nam Đảo (4).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Bởi vì thật rõ ràng
những người Nam Đảo, sau là Tai Kadai mới là bậc thầy của nghề trồng lúa nước.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Ta lại dõi tiếp. Thật
kỳ lạ trong văn hóa Đông Sơn vô vàn hiện vật khảo cổ học mang phong cách Xuân
Thu - Chiến quốc. Từ Chuông, kiếm, dao, nạo v.v... và v.v... (5).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><v:shape alt="Hình minh họa" id="Picture_x0020_1" o:spid="_x0000_i1025" style="height: 822pt; mso-wrap-style: square; visibility: visible; width: 1536pt;" type="#_x0000_t75">
<v:imagedata o:title="Hình minh họa" src="file:///C:/Users/PC/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image004.jpg">
</v:imagedata></v:shape></span><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: white; text-transform: uppercase;">NGUỒN
HÌNH ẢNH,</span><span face="Helvetica, sans-serif" lang="EN-GB" style="color: white; text-transform: uppercase;">KIEU MAILY</span><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: white; text-transform: uppercase;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXiybWicNvOSg2gOEueqSsI39EC33O2MG3bmNlHzU3kMFJgIAI4_9WswRatJS4Xn7ywTtU5QquGz4bMOfVfnmVywpH_bbFZkk02DrQw8savB5X9lkcYpUqml_yEpBt-IaP5AOPhofixKngkc7JKqATa-c62j0OKtsRFt_mwnvVLOz_TZOvEiEAA5KLS6W4/s640/H%C3%8CNH%204.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="342" data-original-width="640" height="171" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXiybWicNvOSg2gOEueqSsI39EC33O2MG3bmNlHzU3kMFJgIAI4_9WswRatJS4Xn7ywTtU5QquGz4bMOfVfnmVywpH_bbFZkk02DrQw8savB5X9lkcYpUqml_yEpBt-IaP5AOPhofixKngkc7JKqATa-c62j0OKtsRFt_mwnvVLOz_TZOvEiEAA5KLS6W4/s320/H%C3%8CNH%204.jpg" width="320" /></a></div><br /><div style="text-align: center;">Chụp lại hình ảnh,</div><o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Đồ dùng trong sinh hoạt
của người Chăm ở Việt Nam ngày nay<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">--</span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">À ra thế từ 3.500 năm
trước, từ thủa những ruộng lúa nước xuất hiện trên vùng châu thổ sông Hồng, đất
này đã đón nhận rất nhiều luồng di cư. Tất cả những cái đó hòa trộn lại, châu
thổ sông Hồng là men xúc tác để người Vietic (hay Môn cổ), người Tai - Kadai
hay người Nam Đảo cùng sinh sống, cùng an cư và cùng hạnh phúc.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Tiếp nối sự bao dung
của vùng đất nay là Việt Nam. Cả ngàn năm trung đại ta sẽ thấy những dòng người
di cư vào Việt Nam. Cái văn hóa Đại La tiền thân văn hóa Thăng Long chẳng phải
là do Cao Biền tạo dựng đó sao (6)? Kênh Cao Biền (Đàm Bồng Cổ Vận Hà - </span><span style="color: #3f3f42; font-family: "MS Gothic";">潭蓬古运河</span><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">) vẫn còn đó như là
chứng tích một thời các dòng di cư từ Mân, Quảng vào châu thổ sông Hồng.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Vậy thì cái đặc sắc
văn hóa Việt Nam phải chăng là sự hỗn dung Văn hóa. Trên ngã ba đường của Thế
giới, trên tuyến đường thương mại kết nối Trung Hoa và Ấn Độ, tổ tiên chúng ta
đã đón nhận mọi luồng văn hóa để cấu trúc nên Đại Việt, cấu trúc nên người Việt
Nam hôm nay.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Trong sự bao dung của
vùng đất phía Đông bán đảo Trung Ấn này những giá trị dù Hán, dù Ấn, Tai -
Kadai, Nam Đảo đều đã và đang có không gian cho riêng mình và đóng góp vô vàn
vào văn hóa Việt Nam.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Và tôi nhận ra mình đã
cố chứng minh sự tự hào sai lầm rằng ta khác Trung Hoa.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Trong khi niềm tự hào
chân thật là đất này bao dung. Văn hóa Kinh Việt là sự bao dung sẵn sàng tiếp
nhận và biến đổi chứ không phải là sự chia tách vật lý rạch ròi hay cố công tìm
kiếm một ảo giác… ta khác Trung Quốc.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b><i><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;"><o:p> </o:p></span></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b><i><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;"><o:p> </o:p></span></i></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;">Chú thích:</span></b><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;">1. GS. Trần Quốc Vượng - Trường Đại học KHXH và Nhân Văn: Ghi
chú về những tương đồng và dị biệt về những giá trị văn hóa Đông Á giữa Việt
Nam và các nước Đông Á khác.</span></i><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;">2. Lê Văn Hưu, Phan Phu Tiên, Ngô Sĩ Liên: "Đại Việt Sử Ký
Toàn Thư", kỷ nhà Lý - Lý Thái Tông chép: Nhà vua "xuống chiếu cho
các tù binh đều được nhận người cùng bộ tộc, cho ở từ trấn Vĩnh Khang đến Đăng
Châu (nay là Quy Hóa), đặt hương ấp phỏng tên gọi cũ của Chiêm Thành".</span></i><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;">3. TS. Nguyễn Tiến Đông: "Yếu tố văn hóa Cham Pa ở kinh đô
Đại Việt và vùng phụ cận" (Báo "Tia Sáng" ngày 2/8/2020).</span></i><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;">4. GS. Lương Ninh - Trung tâm KHXH và NV Quốc gia: "Sự
thiên di và hình thành những nhóm cư dân ở Đông Nam Á lục địa".</span></i><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;">5. Wei Weiyan, Shiung Chung‐Ching - Viet Khe Burial 2:
"Identifying the Exotic Bronze Wares and Assessing Cultural Contact
between the Dong Son and Yue Cultures".</span></i><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: rgb(253, 253, 253); line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><span style="color: #3f3f42; font-family: "inherit", serif;">6. "Đại Việt sử ký Toàn thư" chép: "Cao Biền giữ
phủ xưng vương, đắp La Thành vòng quanh 1.982 trượng lẻ 5 thước, thân thành cao
2 trượng 6 thước, chân thành rộng 2 trượng 5 thước, bốn mặt thành đắp các nữ
tường nhỏ trên bốn mặt thành cao 5 thước 5 tấc, lầu nhìn giặc 55 sở, cửa ống
sáu sở, cừ nước 3 sở, đường bộ 34 sở. Lại đắp con đê vòng quanh dài 2.125
trượng 8 thước; cao 1 trượng 5 thước; chân rộng 2 trượng, cùng làm nhà cửa hơn
40 vạn gian".</span></i><span face="Helvetica, sans-serif" style="color: #3f3f42;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-80675096434531484592023-12-17T11:10:00.002+07:002024-01-15T11:13:55.953+07:00Hai bài viết có ý kiến trái ngược về nguồn gốc tiếng Việt trong sự liên quan với tiếng Hán<p> 1/</p><p><span style="font-size: 12pt;"><a href="https://tiasang.com.vn/author/nguyen-hai-hoanh-124/" title="Nguyễn Hải Hoành"><span face=""Arial",sans-serif" style="border: 1pt none windowtext; color: black; mso-border-alt: none windowtext 0in; padding: 0in;">Nguyễn Hải Hoành</span></a></span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #333333; font-size: 12pt;"> </span></p><h2 style="background: white; line-height: 30pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #1c1c1c; font-size: 12pt; font-weight: normal; mso-bidi-font-weight: bold;">VÌ SAO TIẾNG VIỆT KHÔNG CÙNG NGUỒN
GỐC VỚI TIẾNG HÁN?</span><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #1c1c1c; font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></h2>
<p class="MsoNormal" style="background: white;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #333333;"><span style="font-size: x-small;">Nguồn Tia sáng 23-8-2023</span></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><strong><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Mối quan hệ giữa tiếng Việt với tiếng Hán là mối quan tâm lớn
xưa nay của người Việt và là đối tượng nghiên cứu của giới ngôn ngữ học Việt
Nam cũng như quốc tế trong gần 150 năm nay. Nhiều kết quả nghiên cứu liên quan
đã được công bố, trong đó có cuốn “Lịch sử ngôn ngữ người Việt”1 của giáo sư,
tiến sĩ Trần Trí Dõi. Trong cuốn sách đó tác giả đã lý giải vì sao tiếng Việt
không cùng nguồn gốc với tiếng Hán.</span></strong><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;"><o:p></o:p></span></b></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">---- <span></span></span></p><a name='more'></a><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;"><o:p></o:p></span><p></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #333333;">Thông thường khi nghiên cứu nguồn gốc của một ngôn ngữ, bao giờ
người ta cũng trước hết định vị ngôn ngữ đó thuộc vào nhóm ngôn ngữ nào, nhánh
ngôn ngữ nào, cuối cùng thuộc ngữ hệ nào. Hiểu đơn giản, ngữ hệ (họ ngôn ngữ,
language family) là tên gọi chung một tập hợp các ngôn ngữ có cùng nguồn gốc;
như vậy các ngôn ngữ khác ngữ hệ thì không có chung nguồn gốc. </span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Sách “Lịch sử ngôn ngữ người Việt” có nêu vấn đề mà cha cố J. S.
Theurel từng đưa ra nhận xét “tiếng Việt phần lớn bắt nguồn từ tiếng Hán” –
được ghi trong cuốn Dictionarium Anamitico – Latinum (Từ điển Annam-Latin) của
Theurel, ấn hành tại Kẻ Sở năm 1877<sup>2</sup>. Nhận xét này dựa trên chứng cớ
hiển nhiên là trong tiếng Việt có rất nhiều từ gốc Hán và có một số hiện tượng
ngữ pháp rất giống tiếng Hán, vì thế được một số người tán đồng, hình thành
quan điểm cho rằng ngôn ngữ của người Việt có nguồn gốc từ tiếng Hán, tiếng
Việt là một ngôn ngữ thuộc nhóm tiếng Hán của ngữ hệ Hán-Tạng (Sino-Tibetan),
nghĩa là tiếng Việt, tiếng Hán có chung ngữ hệ, tức chung nguồn gốc. Từ đó suy
ra người Việt có nguồn gốc ở phương Bắc, về sau di cư xuống miền Nam. Rốt cuộc
vấn đề này có liên quan tới nguồn gốc dân tộc ta. <o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Năm 1912, nhà khoa học người Pháp ở Viện Viễn Đông Bác cổ Henri
Maspéro (1883-1945) nhận định tiếng Việt có nguồn gốc nhóm tiếng Thái (Taic).
Căn cứ vào những chứng cớ mới rất chi tiết và có tính hệ thống chủ yếu về ngữ
âm, dựa trên lập luận chặt chẽ, Maspero đưa ra những kết luận thuyết phục được
giới ngôn ngữ học suốt nửa thế kỷ sau đó, thậm chí sang thế kỷ XXI vẫn có người
ủng hộ. Hiện nay ta biết, tiếng Thái thuộc ngữ hệ Tai-Kadai, khác với ngữ hệ
của Hán ngữ, như vậy nghĩa là Maspesro cho rằng tiếng Việt không cùng nguồn gốc
với tiếng Hán.<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: rgb(247, 247, 247); line-height: 19.5pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Sáng kiến phiên âm chữ Hán
thành từ Hán-Việt đã giúp người Việt thuận lợi tiếp nhận chữ Hán mà hoàn toàn
không nói tiếng Hán, đồng thời làm cho kho từ vựng tiếng Việt có khả năng phát
triển hầu như vô hạn. Đây là một thành tựu kiệt xuất về ngôn ngữ học của tổ
tiên ta.<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Nhưng đến các năm 1953, 1954 và 1966, một nhà ngôn ngữ học người
Pháp rất nổi tiếng là Andre-Georges Haudricourt (1911-1996) công bố mấy bài báo
phản bác quan điểm nói trên, cho rằng tiếng Việt có nguồn gốc Môn-Khmer, thuộc
ngữ hệ Nam Á (Austroasiatic), nghĩa là không cùng nguồn gốc với tiếng Thái hoặc
tiếng Hán. Lập luận của Haudricourt rất vững chắc và có nhiều chứng minh đầy sức
thuyết phục, được nhiều nhà ngôn ngữ học Việt Nam và nước ngoài tán thành.<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Trong nghiên cứu, các học giả đều xem xét mối quan hệ đối ứng từ
vựng giữa tiếng Việt với các ngôn ngữ đối chiếu và chia từ vựng làm hai lớp: từ
cơ bản và từ văn hóa. “Từ cơ bản” là những từ vựng thông dụng nhất, như từ mô
tả các bộ phận cơ thể con người (chân, tay, mắt, mũi), từ nhân xưng (bố, mẹ,
con, tôi, tao, mày), tên các vật xung quanh (nhà, cửa, trời, đất, trăng, sao),
số đếm (một, hai, ba), tên gia súc (chó, mèo, trâu, bò, lợn), nhu cầu sống (ăn,
uống, bú, ỉa, đái), cảm nhận (đau, giận, vui, buồn), v.v…, là những từ liên
quan tới nguồn gốc con người, nguồn gốc ngôn ngữ, là những từ con trẻ nói được
khi bắt đầu biết nói, chưa bị ảnh hưởng của ngôn ngữ khác. Từ thuần Việt trong
tiếng Việt hoặc từ thuần Hán trong tiếng Hán đều thuộc loại từ cơ bản. <o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Những từ ngữ có được sau khi tiếp xúc với một nền văn hóa khác
thì thuộc loại “Từ văn hóa”, thường là những từ có tính chất trừu tượng, khái
niệm thuộc lĩnh vực văn hóa, ví dụ: đông, tây, đạo, lý. Từ văn hóa thường xuất
hiện sau từ cơ bản hàng nghìn năm, vì thế nó không có liên quan đến nguồn gốc
ngôn ngữ. Khi xác định nguồn gốc ngôn ngữ, nhất thiết phải dựa vào các từ cơ
bản mà không dựa vào các từ văn hóa.<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;"> <o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Sau khi phân loại từ vựng, Haudricourt nhận thấy số lượng từ
thuần Việt tương ứng với từ trong ngôn ngữ Môn-Khmer thì nhiều hơn số lượng từ
thuần Việt tương ứng với từ trong tiếng Thái, từ đó ông kết luận tiếng Việt có
nguồn gốc Môn-Khmer chứ không phải có nguồn gốc Thái. Khi nghiên cứu vấn đề
thanh điệu của tiếng Việt, ông cũng đi tới kết luận như vậy. <o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Từ vựng tiếng Việt hiện đại gồm từ thuần Việt, từ Việt gốc Hán
(tức từ Hán-Việt), và từ ngoại lai. Từ thuần Việt ra đời cùng với tiếng Việt,
có số lượng lớn và vững chắc gắn chặt với nguồn gốc dân tộc, thể hiện tính cội
nguồn của ngôn ngữ, thuộc vào lớp từ cơ bản. Từ Việt gốc Hán ra đời sau khi
nước ta tiếp xúc văn hóa Trung Hoa, cho nên thuộc lớp từ văn hóa. Từ lai ra đời
sau khi Việt Nam tiếp xúc văn hóa Âu Mỹ, ví dụ các từ pho mát, ô tô, ga.<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Từ Hán-Việt là loại từ vựng do tổ tiên ta sáng tạo ra trong quá
trình tiếp nhận chữ Hán. Thông thường người học chữ Hán đều phải đọc chữ theo
âm tiếng Hán. Nhưng chữ Hán lại không có phát âm thống nhất trong toàn Trung
Quốc, mà mỗi vùng phát âm theo cách riêng gọi là phương ngữ (tiếng địa phương).
Người Trung Quốc sang ta nói nhiều phương ngữ khác nhau, người Việt không biết
nên đọc chữ Hán theo cách phát âm nào, đây là khó khăn lớn nhất khi họ học chữ
Hán.<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Để vượt qua khó khăn trên, tổ tiên ta đã sáng tạo ra cách đọc
chữ Hán theo âm tiếng Việt mà không đọc theo âm Hán, tức cách phiên âm chữ Hán
thành từ Hán-Việt. Mỗi chữ Hán đơn âm được phiên âm thành một từ Hán-Việt, từ
này có âm đọc thống nhất trong toàn dân Việt, gọi là âm Hán-Việt. Âm đọc ấy
được chọn gần giống âm đọc chữ trong tiếng Hán, vì thế hầu hết từ Hán-Việt đọc
lên nghe gần giống từ tiếng Hán. Ví dụ chữ </span><span style="color: #333333; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">匡</span><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">tiếng Hán đọc “uấn”, ta
đọc tiếng Việt là “văn”. Qua đó đã thực hiện phiên âm toàn bộ chữ Hán sang
tiếng Việt, mượn được toàn bộ kho chữ Hán về dùng, nhưng chỉ mượn chữ mà
không mượn tiếng Hán. Do tiếng Hán và tiếng Việt đều là ngôn ngữ đơn âm tiết
(monosyllabic) nên việc phiên âm một đối một tương đối thuận tiện. Từ Hán-Việt
là kết quả phiên âm chữ Hán, và chữ Hán trở thành ký tự ghi từ Hán-Việt, nhưng
không ghi được từ thuần Việt. Ví dụ chữ Hán </span><span style="color: #333333; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">匡</span><span face=""Malgun Gothic",sans-serif" style="color: #333333; mso-bidi-font-family: "Malgun Gothic";">뺏</span><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">
ghi từ Hán-Việt “văn hóa”. <o:p></o:p></span></p>
<p style="background: rgb(247, 247, 247); line-height: 19.5pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Việc tiếng Việt, tiếng Hán
thuộc hai ngữ hệ khác nhau chứng tỏ ngôn ngữ Việt không cùng nguồn gốc với ngôn
ngữ Hán. Như vậy thì cội nguồn văn hóa Việt Nam cũng không thể chung nguồn gốc
với văn hóa Hán.<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Từ Hán-Việt là từ vay mượn của chữ Hán. Nhờ mượn thêm từ ngoại
nên kho từ vựng tiếng Việt tăng lên nhiều và ngày càng tăng. Năm 1912 Maspéro
nói từ Hán-Việt chiếm 60% tổng số từ tiếng Việt. Năm 2001 Cao Xuân Hạo nói tỷ
lệ này là 70%. Nghĩa là chữ Hán vào Việt Nam đã làm số lượng từ tiếng Việt tăng
2,5-3 lần. Trong thực tế, người Việt dùng từ rất linh hoạt, như ghép với từ
thuần Việt (tái đàn, cận nghèo) hoặc ghép từ Hán-Việt với nhau không theo quy
tắc giữ gốc Hán (bán dẫn, giải ngân), cho nên kho từ vựng tiếng Việt có khả
năng tăng vô hạn. <o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Từ Hán-Việt còn giúp người Việt thuận lợi chuyển ngữ các từ vựng
ngoại văn: khi ấy chỉ cần đọc âm Hán-Việt của từ Hán hoặc từ Kanji mà người
Trung Quốc hoặc người Nhật chuyển ngữ từ ngoại văn đó, là được kết quả. Ví dụ
từ tiếng Anh “pragmatism”, người Nhật chuyển sang chữ Kanji là </span><span style="color: #333333; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">實痰寮義</span><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">, ta đọc Hán-Việt là “thực
dụng chủ nghĩa”, được ngay kết quả cần tìm. <o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Tóm lại sáng kiến phiên âm chữ Hán thành từ Hán-Việt đã giúp
người Việt thuận lợi tiếp nhận chữ Hán mà hoàn toàn không nói tiếng Hán, đồng
thời làm cho kho từ vựng tiếng Việt có khả năng phát triển hầu như vô hạn. Đây
là một thành tựu kiệt xuất về ngôn ngữ học của tổ tiên ta. <o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Thế nhưng không thể vì tiếng Việt có nhiều từ gốc Hán mà cho
rằng tiếng Việt có nguồn gốc ở tiếng Hán, bởi lẽ từ Hán-Việt không phải là từ
cơ bản, mà thuộc lớp từ văn hóa, chỉ xuất hiện sau khi người Việt tiếp xúc văn
hóa Trung Hoa, tức khi nước ta bị Triệu Đà thôn tính và người Việt bắt đầu học
Hán ngữ, nghĩa là sau từ thuần Việt nhiều nghìn năm, do đó từ Hán-Việt dù nhiều
đến đâu cũng không ảnh hưởng gì đến nguồn gốc tiếng Việt. <o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Khi so sánh các từ thuần Việt với các từ thuần Hán, cũng không
thấy từ thuần Việt nào có âm đọc giống với từ thuần Hán tương ứng. Sự khác nhau
về từ cơ bản chứng tỏ tiếng Việt không cùng nguồn gốc với tiếng Hán. Điều đó
còn được chứng tỏ ở chỗ tiếng Việt có ngữ âm phong phú (gấp 14 lần tiếng Hán)
và ngữ pháp khác tiếng Hán. Từ Hán-Việt được dùng theo ngữ pháp tiếng Việt, do
đó người Trung Quốc không thể nghe hiểu câu tiếng Việt có nhiều từ Hán-Việt,
tuy rằng nhìn chữ thì hiểu. Nói cách khác, tiếng Việt tuyệt đối không phải là
một phương ngữ của tiếng Hán. <o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Từ Hán – Việt chỉ là từ vay mượn (loan words) Hán ngữ. Các ngôn
ngữ trên thế giới thường vay mượn từ vựng của ngôn ngữ khác. Ví dụ Hán ngữ hiện
đại có khoảng 70% từ thuộc lĩnh vực khoa học xã hội – nhân văn là từ vay mượn
tiếng Nhật. Đó là những từ vựng người Nhật chuyển ngữ từ tiếng Anh, Pháp, Hà
Lan… sang chữ Kanji (chữ Hán-Nhật), ví dụ các từ government, people, economy
chuyển ngữ thành chính phủ, nhân dân, kinh tế. Ngôn ngữ học cho biết: từ văn
hóa thường dễ vay mượn, còn từ cơ bản thì không có vay mượn. Ví dụ tên tiếng
Việt gọi các bộ phận cơ thể con người khác xa tên gọi tương ứng trong các thứ
tiếng khác. Thiển nghĩ có thể suy ra ban đầu dân ta chỉ nói các từ thuần Việt,
sau khi tiếp nhận chữ Hán thì bắt đầu nói các từ Hán-Việt, và ngày càng nói
nhiều, nhất là khi nói đề tài xã hội, thời sự, nghị luận, đặc biệt trong văn
bản, sách báo. Như trong Hiến pháp Việt Nam, tỷ lệ từ Hán-Việt lên tới 90%.<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Hiện nay giới ngôn ngữ học chính thống Việt Nam và thế giới xếp
tiếng Việt thuộc ngữ hệ Nam Á, nhánh Môn-Khmer, nhóm tiếng Việt (Vietic,
Việt-Mường); Hán ngữ thuộc ngữ hệ Hán-Tạng. Việc tiếng Việt, tiếng Hán thuộc
hai ngữ hệ khác nhau chứng tỏ ngôn ngữ Việt không cùng nguồn gốc với ngôn ngữ
Hán. Đây là một kết luận quan trọng thu được sau 150 năm nghiên cứu vấn đề
nguồn gốc tiếng Việt. Trên cơ sở ấy GS. TS Trần Trí Dõi nhận định: Như vậy thì
cội nguồn văn hóa Việt Nam cũng không thể chung nguồn gốc với văn hóa Hán.<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Thiển nghĩ vì tiếng Việt khác ngữ hệ với các ngôn ngữ Bách Việt,
suy ra tiếng Việt cũng không cùng nguồn gốc với các ngôn ngữ Bách Việt, ví dụ
Tráng ngữ là hậu duệ của ngôn ngữ Lạc Việt<sup>3</sup> thuộc ngữ hệ
Tai-Kadai, các ngôn ngữ khác của Bách Việt đều thuộc ngữ hệ Hán-Tạng.<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: rgb(247, 247, 247); line-height: 19.5pt; margin-bottom: .0001pt; margin: 0in;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">So với Hán ngữ, tiếng Việt
có số âm tiết cơ bản nhiều gấp 10 lần, số âm tiết chi tiết gấp 14 lần. Ưu thế
đó làm cho tiếng Việt trở nên vững bền không dễ bị đồng hóa bởi các ngôn ngữ
nghèo ngữ âm như Hán ngữ.<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Tác giả sách Lịch sử ngôn ngữ người Việt còn đưa ra một nhận
định quan trọng: Về mặt ngôn ngữ, đã có đủ cơ sở để cho rằng cộng đồng người
nói tiếng Việt thực sự là một trong những cộng đồng cư dân bản địa chính từ
thời tiền sử của vùng Đông Nam Á văn hóa, chứ hoàn toàn không phải là những cư
dân di cư từ phương Bắc tới. Đây là một quan điểm đúng đắn về lịch sử dân tộc
Việt, là kết quả nghiên cứu dựa trên sự tìm hiểu nguồn gốc ngôn ngữ của người
Việt trong sự so sánh với ngôn ngữ các dân tộc ở gần, tức dựa trên các nguyên
tắc có căn cứ khoa học tin cậy của ngôn ngữ học lịch sử và so sánh
(Historical-Comparative Linguistics). <o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Kết luận trên cho thấy dân tộc Việt được hình thành trên mảnh
đất này từ khoảng hơn 20 nghìn năm trước. Có thể là, theo thuyết “Đi khỏi châu
Phi” (Out of Africa), trước đó tổ tiên ta từ châu Phi di cư tới đây. Năm 1923,
nhà khảo cổ Madeleine Coloni phát hiện di cốt người Việt cùng nền văn hóa của
họ trong hang đá ở tỉnh Hòa Bình, các di vật này có niên đại 18.000 năm trước
CN. Hiện nay Trung tâm Nghiên cứu Tiền sử Đông Nam Á của tiến sĩ Nguyễn Việt
vẫn tiếp tục khai quật các di vật nền Văn hóa Hòa Bình lưu lại.<sup>4</sup> <o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Lịch sử lâu đời giúp cho người Việt có đủ thời gian tạo được một
ngôn ngữ chín muồi, cực giàu âm tiết (syllable). So với Hán ngữ, tiếng Việt có
số âm tiết cơ bản nhiều gấp 10 lần, số âm tiết chi tiết gấp 14 lần.<sup>5, 6, 7</sup>.
Ưu thế đó làm cho tiếng Việt trở nên vững bền không dễ bị đồng hóa bởi các ngôn
ngữ nghèo ngữ âm như Hán ngữ. <o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Thiển nghĩ, kết luận người Việt “hoàn toàn không phải là cư dân
di cư từ phương Bắc tới” cho thấy dân tộc ta thời cổ không có quan hệ gần gũi
với các dân tộc ở phía Bắc biên giới Trung-Việt, với nhóm bộ tộc gọi là “Bách
Việt”, chẳng những về địa lý ở xa cách họ mà về ngôn ngữ hoàn toàn không chung
nguồn gốc: ngôn ngữ các tộc đó đều thuộc ngữ hệ khác ngữ hệ của tiếng Việt. Có
thể suy ra người Việt nguyên thủy sống ở vùng núi Sơn La-Hòa Bình-Thanh Hóa, về
sau các bộ tộc người Kinh di chuyển dần xuống vùng trung du Yên Bái, Phú Thọ,
trong khoảng 2.000 năm gần đây di chuyển xuống vùng châu thổ sông Hồng – vùng
đất hình thành bởi sự bồi đắp của con sông này, như quan điểm của các nhà khoa
học Lê Bá Thảo, Trần Trí Dõi…<sup>8</sup>. Riêng các bộ tộc người Mường anh em
gần nhất của người Kinh thì vẫn ở lại vùng núi.<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Cần nhấn mạnh, việc người Việt dùng chữ Hán nhưng không nói
tiếng Hán đã mang lại kết quả tất nhiên là tuy văn hóa Việt trong hơn 1000 năm
Bắc thuộc từng bị Hán hóa dai dẳng, nhưng tiếng Hán vẫn không thể đồng hóa được
ngôn ngữ của người Việt. Nhờ giữ được nguyên vẹn tiếng mẹ đẻ mà dân tộc cùng
quốc gia này tồn tại đến ngày nay – đây là thắng lợi vĩ đại nhất trong lịch sử
dân tộc Việt Nam. Ai cũng biết văn hóa Hán có sức đồng hóa rất mạnh. Ví dụ dân
tộc Mãn từng chiếm đóng cai trị Trung Quốc 276 năm, mới đầu họ ra sức Mãn hóa
ngôn ngữ và văn hóa của người Hán, nhưng chỉ sau một thế kỷ, chính họ lại bị
Hán hóa, toàn bộ dân tộc Mãn chỉ nói tiếng Hán, dùng chữ Hán. <o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Thời Bắc thuộc có nhiều người Bách Việt (chủ yếu là binh lính)
sang Việt Nam định cư, ngôn ngữ của họ có tác động đến kết quả phiên âm chữ
Hán, tức từ Hán-Việt. Ví dụ chữ Hán </span><span style="color: #333333; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">欺構</span><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;"> tiếng Quảng Đông đọc
“hoọc chập”, từ Hán-Việt là “học tập”, tuy rằng tiếng Bắc Kinh đọc “xuế xí”.
Nhưng vì họ nhanh chóng bị Việt Nam hóa (lấy vợ Việt, con cháu nói tiếng Việt)
cho nên ảnh hưởng của ngôn ngữ Bách Việt đối với tiếng Việt hầu như không có gì
đáng kể.<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">Tóm lại, tiếng Việt là ngôn ngữ gần gũi nhất với Hán ngữ và chịu
ảnh hưởng lớn của Hán ngữ nhưng lại không cùng nguồn gốc với Hán ngữ và không
bị Hán hóa cho dù Việt Nam từng là quận huyện của Trung Quốc trong hơn 1000
năm. Chẳng rõ còn có dân tộc nào khác từng làm được điều kỳ diệu tương tự? □<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">——<o:p></o:p></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;"><span style="font-size: xx-small;">Ghi chú:<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span style="font-size: xx-small;"><sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">1</span></sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;"> Trần Trí Dõi: “Lịch sử ngôn ngữ người Việt – Góp phần tìm
hiểu văn hóa Việt Nam”, Nxb ĐHQGHN, 2022.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span style="font-size: xx-small;"><sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">2</span></sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;"> Joseph Simon Theurel, 1829-1868, người Pháp, Giám mục Giáo
phận Hà Nội 1859-1868. Nhà thờ Kẻ Sở ở thị trấn Kiện Khê, Hà Nam thuộc Giáo
phận Hà Nội là một trong bốn nhà thờ được gọi là Vương cung Thánh đường.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span style="font-size: xx-small;"><sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">3</span></sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;"> </span><span face=""Malgun Gothic",sans-serif" style="color: #333333; mso-bidi-font-family: "Malgun Gothic";">졺磎寡</span><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">: </span><span style="color: #333333; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">《</span><span face=""Malgun Gothic",sans-serif" style="color: #333333; mso-bidi-font-family: "Malgun Gothic";">쭸督렘벌桔씩》췽痢놔경</span><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">, 2017</span><span face=""Malgun Gothic",sans-serif" style="color: #333333; mso-bidi-font-family: "Malgun Gothic";">쾨</span><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">. Đây là quan điểm riêng
của nhóm Lương Đình Vọng.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span style="font-size: xx-small;"><sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">4</span></sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;"> “Văn hóa Hòa Bình: Nền văn hóa tiền sử độc đáo”. <em><span face=""Arial",sans-serif">Báo Điện tử Chính phủ, </span></em>30/8/2023.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span style="font-size: xx-small;"><sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">5</span></sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;"> Nguyễn Quang Hồng: “Âm tiết và loại hình ngôn ngữ”, Nxb
ĐHQG Hà Nội, 1995.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span style="font-size: xx-small;"><sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">6</span></sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;"> </span><span style="color: #333333; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">坑</span><span face=""Malgun Gothic",sans-serif" style="color: #333333; mso-bidi-font-family: "Malgun Gothic";">텬냥</span><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">: “</span><span face=""Malgun Gothic",sans-serif" style="color: #333333; mso-bidi-font-family: "Malgun Gothic";">랗枷各셩돨君덜볶俚</span><span style="color: #333333; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">桔</span><span face=""Malgun Gothic",sans-serif" style="color: #333333; mso-bidi-font-family: "Malgun Gothic";">씩</span><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">”, </span><span style="color: #333333; font-family: "MS Gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">蝎</span><span face=""Malgun Gothic",sans-serif" style="color: #333333; mso-bidi-font-family: "Malgun Gothic";">베놔경</span><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">, 2001</span><span face=""Malgun Gothic",sans-serif" style="color: #333333; mso-bidi-font-family: "Malgun Gothic";">쾨</span><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><span style="font-size: xx-small;"><sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;">7</span></sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;"> Nguyễn Hải Hoành: “Một vài tìm tòi về ngôn ngữ”, tạp
chí <em><span face=""Arial",sans-serif">Tia Sáng</span></em> số
11/2020.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="background: white; line-height: 19.5pt; margin-bottom: 11.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 11.25pt;"><sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;"><span style="font-size: xx-small;">8</span></span></sup><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333;"><span style="font-size: xx-small;"> Li Tana: “A Historical Sketch of the Landscape of the Red
River Delta” Cambridge University Press, 2016</span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white;"><span face=""Arial",sans-serif" style="color: #333333; font-size: 12pt; line-height: 107%;"> <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2/<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><u><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Quang Phan<o:p></o:p></span></u></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">NGUỒN GỐC TỪ VỰNG HÁN VIỆT : </span></p><p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">TRAO ĐỔI VỀ VĂN HÓA, DÂN TỘC VIỆT
NAM VỚI NNC NGUYỄN HẢI HOÀNH <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-size: xx-small;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit", serif;"><o:p> </o:p></span><span style="color: #050505; font-family: "inherit", serif;">Nguyên văn bài của tác giả Quang Phan dài tới 6500 từ’. Các bạn
có thể tìm ở nguồn</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-size: xx-small;"><a href="https://www.facebook.com/song.han.9461/posts/pfbid02dsAk2qzLYm3dQ3HXU2LtfxGdgLGQAWVJiExUV4xep348GTPC9A1uq3GfqtLR2C9Nl?__cft__%5b0%5d=AZVFJtssqs-oOovESIOJy52xt_oM3cHUCyObLkDtnWILF8DLCrqSM7Pq1IAbhakzGlX8y_HWceuwYePXGYyrjNhCV68iLjUMmNlZJSWkBbQR8Z8q-sk-bnL5aDoHOV62R4ZjF5kbW6ivVKbfqdHdRLLHbzZvuivoRhAkI60DLXqnpR55xXOa0R9vcjvdmnhINNQm8o49a0iEM5jK6J7oa1eB&__tn__=-UK-R"><b><span style="border: 1pt none windowtext; font-family: "inherit",serif; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-border-alt: none windowtext 0in; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; padding: 0in;">https://www.facebook.com/song.han.9461/posts/pfbid02dWcdSWqUMiWyuNWJw1aL8zTEE2WTYt3fgHmEcjsWSs7fXTYwo8mNUKbuZDuDhDZil</span></b></a><span style="color: #050505; font-family: "inherit", serif;">
3-11-2023</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: xx-small;">dưới đây chúng tôi lược bớt chỉ còn trên 3000 từ. </span><span style="font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">***<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trên Tia sáng 28-10-23, NNC Nguyễn Hải Hoành vừa công bố bài
viết “Vì sao tiếng Việt không cùng nguồn gốc với tiếng Hán?”. Bên cạnh những
tán đồng với tác giả về quan hệ cội nguồn của tiếng Việt, mối liên kết của
người Việt (Kinh) với văn hóa Bách Việt, chúng tôi nhận thấy cần trao đổi lại
với tác giả về vấn đề từ vựng Hán Việt, cũng như các mệnh đề liên quan mà ông
đề cập.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Sau phần lược sử nghiên cứu về Quan hệ cội nguồn của ngôn ngữ
người Việt (Kinh), tác giả đưa ra mệnh đề: “Sáng kiến phiên âm chữ Hán thành từ
Hán-Việt đã giúp người Việt thuận lợi tiếp nhận chữ Hán mà hoàn toàn không nói
tiếng Hán, đồng thời làm cho kho từ vựng tiếng Việt có khả năng phát triển hầu
như vô hạn. Đây là một thành tựu kiệt xuất về ngôn ngữ học của tổ tiên ta”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Dẫn lời Giáo sư Trần Trí Dõi, tác giả đi đến kết luận: “Như vậy
thì cội nguồn văn hóa Việt Nam cũng không thể chung nguồn gốc với văn hóa Hán”.
Thậm chí ông còn đi xa hơn khi mở vấn đề đến lịch sử hình thành dân tộc lên tới
20 ngàn năm.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nhằm giúp vấn đề rõ ràng, gợi mở và cận khoa học hơn, chúng tôi
trao đổi, phản biện với tác giả về những mệnh đề nói trên.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">--<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">CỘI NGUỒN TỪ VỰNG HÁN VIỆT: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trong bài viết, tác giả Nguyễn Hải Hoành đưa ra nhận định: “Từ
vựng Hán Việt là loại từ vựng do tổ tiên ta sáng tạo ra trong quá trình tiếp
nhận chữ Hán” hay: “tổ tiên ta đã sáng tạo ra cách đọc chữ Hán theo âm tiếng
Việt mà không đọc theo âm Hán, tức cách phiên âm chữ Hán thành từ Hán-Việt”.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Từ vựng Hán Việt không phải là sáng tạo của tổ tiên ta. Từ vựng
ấy được hình thành bởi những người Hán tại Giao Châu – Annam (tức Việt Nam thời
Hán Đường). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Tác giả Nguyễn Hải Hoành không đưa ra bất cứ một bằng chứng lịch
sử nào chứng minh cho nhận định của mình. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nhưng nhiều nhà khoa học lịch sử và ngôn ngữ đã công nhận rằng
tại Miền Bắc Việt Nam đã từng có cộng đồng Hán ngữ đó đã từng rất phồn vinh .<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Động lực nào để người Hán di cư tới Giao Châu - Annam?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Ngoài những lần Trung Quốc có biến loạn thì lợi ích kinh tế mới
là cốt lõi. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">…<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Cố GS Nguyễn Tài Cẩn trong “Chương thứ II - Nguồn gốc và quá
trình hình thành cách đọc Hán Việt” có trình bày cặn kẽ hoàn cảnh lịch sử đặt
nền móng cho cách đọc Hán Việt. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Ông cho biết có 3 yếu tố tác động trực tiếp tới việc hình thành
từ vựng – cách đọc Hán Việt bao gồm: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">a) Di dân người Hán, (dân di cư tự do và được triều đình khuyến
khích, tội đồ, quan lại và gia đình họ, binh lính số lượng hàng vạn…). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">b). Các yếu tố chính trị - số lượng quan lại ngày càng phình lớn
bởi sự quan liêu hóa, …). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c). Công cuộc phổ quát văn hóa Hán tại Giao Châu - An Nam (Việt
Nam thuộc thời Hán Đường): Tích Quang, Nhâm Diên, Sĩ Nhiếp, đặc biệt là triều
Đường đã mở trường dạy chữ Hán ở Giao Châu . <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">GS Trần Quốc Bảo (Viện nghiên cứu Việt Nam, Đại học Sư phạm
Quảng Tây) trong chuyên luận “Tầm quan trọng của di dân Trung Nguyên trong thời
đại nhà Đường đối với sự phát triển của Annam” cũng có những nhận định tương
đồng với Giáo sư Nguyễn Tài Cần về dòng di cư của người ngôn ngữ và văn hóa Hán
vào khu vực nay là miền bắc Việt Nam .<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Những hoạt động bền bỉ kéo dài hàng ngàn năm như vậy đã dẫn tới
sự hình thành và phát triển của những khu định cư của người Hán tại Giao Châu –
Annam.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Ngôn ngữ Hán ở Annam cùng với Tương ngữ, Việt ngữ (Quảng Đông…)
phát triển từ Hán ngữ thượng cổ (Old Chinese) lên Hán ngữ trung cổ (Middle
Chinese). Cộng đồng nói phương ngữ Hán Annam trung cổ (Annamese Middle Chinese)
ấy tồn tại và khẳng định được vị thế của mình trong buổi đầu thiên niên kỷ II
tại Đại Việt.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Chúng tôi tán đồng với quan điểm của John Phan rằng từ vựng Hán
Việt ngày nay có gốc từ phương ngữ Hán Trung Cổ tại Annam. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Từ thiên niên kỷ thứ II, cộng đồng nói ngôn ngữ ấy dần chuyển
ngữ sang ngôn ngữ proto Việt Mường (Language shift), đóng góp toàn bộ quỹ từ
vựng ngôn ngữ mẹ đẻ của mình.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trải qua hàng thế kỷ, tại Châu thổ sông Hồng một phương ngữ mới
ra đời. Chúng tôi cho rằng, nhận định của tác giả Nguyễn Hải Hoành về nguồn gốc
cách đọc Hán Việt chỉ chính xác với một số phương ngữ Mường, không chính xác
với ngôn ngữ người Kinh. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Người Việt không có sáng kiến nào về việc đọc chữ Hán theo tiếng
Việt cả. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Sở dĩ phát âm Hán Việt khác với tiếng Hán hiện đại là do môi
trường phát triển ngôn ngữ ở người Kinh mang đặc thù là sự tương tác, hòa
nhuyễn giữa hai khối ngôn ngữ proto Việt Mường và Hán Annam Trung Cổ.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">-<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">NGƯỜI KINH NÓI NGÔN NGỮ GÌ? <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Theo Nguyễn Hải Hoành “… tổ tiên ta đã sáng tạo ra cách đọc chữ
Hán theo âm tiếng Việt mà không đọc theo âm Hán, tức cách phiên âm chữ Hán
thành từ Hán-Việt” và “sáng kiến phiên âm chữ Hán thành từ Hán-Việt đã giúp
người Việt thuận lợi tiếp nhận chữ Hán mà hoàn toàn không nói tiếng Hán”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Có thể tác giả không có ý phủ định việc người Việt đã từng nói –
nói thành thạo Hán ngữ, nhưng để tránh những ngộ nhận không đáng có, chúng tôi
đề cập lại vấn đề ngôn ngữ người Kinh (Việt).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Từ TK X đến ít nhất là đầu thế kỷ XV, tại những vùng đất mà
triều đình Thăng Long trực tiếp quản lý có ít nhất hai ngôn ngữ cùng song song
tồn tại là Hán và proto Việt Mường. Ngôn ngữ Hán tồn tại trong các cộng đồng
gốc Đường và được tiếp động lực từ những người nhập cư nói Ngô ngữ, Mân ngữ và
Việt ngữ. Tất cả hội tụ trong văn ngôn thời Lý Trần (ngôn ngữ của tầng lớp tinh
hoa Đại Việt).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trong khi đó cộng đồng Việt Mường sử dụng ngôn ngữ của chính họ.
Bằng chứng cho sự hiện diện của cộng đồng này là triều đình Đại Việt đã phải
dịch Phật Thuyết, hay vua Trần Nhân Tông làm thơ nôm Cư Trần Lạc Đạo Phú… <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Sự giao giữa hai khối ngôn ngữ ấy đã trở thành ngôn ngữ Việt
Mường Siêu Hán Hóa (khái niệm John Phan dùng chỉ việc ngôn ngữ Việt Mường biến
đổi sâu sắc và toàn diện bởi ngôn ngữ Hán Annam). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Ngôn ngữ mới này, nhờ sự hỗ trợ của triều đình mà ngày càng trở
nên uy tín tại Đại Việt.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nhưng có dữ liệu nào ủng hộ cho việc có ngôn ngữ Hán tại Đại
Việt thời Lý – Trần. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Toàn thư chép có chép về việc Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn đến
Sứ Quán gặp sứ Nguyên là Sài Xuân.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Ở đây, ta thấy Hưng Đạo Vương đã trực tiếp nói chuyện với sứ
Nguyên mà không cần phiên dịch.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Hán văn Lý Trần – một di sản văn hóa đồ sộ cho thấy, tầng lớp
tinh hoa Đại Việt trao đổi với nhau, làm thơ tặng nhau bằng, thực hành niềm tin
tôn giáo bằng Hán ngữ.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Kể cả tiếng Việt Mường siêu Hán Hóa mà John Phan đề cập tới cũng
chứa đựng từ 70 – 75% từ vựng Hán.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Bài thơ Việt Giới, của Trần Minh Tông ngõ hầu đưa chúng ta về
lại bối cảnh và sự tương đồng ngôn ngữ giữa Đại Việt và Hán ngữ phương quan
(chữ dùng của Trần Quang Đức trong Ngàn năm áo mũ). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trích:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">“Ngôn ngữ vô đa biệt/<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Y quan bất khả đồng”,<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">tạm dịch: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Ngôn ngữ chẳng khác nhau nhiều/<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Áo mũ không được giống nhau . <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Như vậy có thể nói rằng ít nhất đến TK thứ 13, 14 Đại Việt vẫn
có cộng đồng mạnh nói tiếng Hán, tự hào với tiếng Hán. Ít nhất đến khoảng thời
gian này, nhiều cư dân Đại Việt vẫn thông ngôn trực tiếp với người Trung Quốc.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">--<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">CỘI NGUỒN VĂN HÓA <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Theo Nguyễn Hải Hoành “Việc tiếng Việt, tiếng Hán thuộc hai ngữ
hệ khác nhau chứng tỏ ngôn ngữ Việt không cùng nguồn gốc với ngôn ngữ Hán. Như
vậy thì cội nguồn văn hóa Việt Nam cũng không thể chung nguồn gốc với văn hóa
Hán”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nhưng điều này có hoàn toàn chính xác không? Chúng tôi cho rằng
đưa ra mệnh đề như vậy tác giả (của mệnh đề này) chưa đi đến cội nguồn của văn
hóa người Kinh.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nguồn gốc tiếng Việt và nguồn gốc Văn hóa Việt Nam là không
trùng khít.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nguồn gốc ngôn ngữ Việt và nguồn gốc văn hóa người Kinh cũng
không trùng khít. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Từ những người nói ngôn ngữ proto Vietic đến Việt Mường đến
tiếng Kinh đến Việt Nam là hành trình ngôn ngữ 4000 năm, với nhiều giai đoạn. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trong mỗi giai đoạn đó, người nói ngôn ngữ Vietic đã tiếp nhận
các luồng văn hóa và cả di truyền tới từ những người thuộc các ngữ hệ khác.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Những người Kinh đầu tiên cảm thấy mình gần Hoa Hạ, có gốc cội
Hán Đường. Họ nhìn cư dân bản xứ ở vùng rìa chỉ là Liêu Di, là Mán Mọi, “nô lệ
miền núi”.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Từ Khúc Thừa Dụ, đến những sứ quân gốc Hán tại khu vực sông Hồng
và chưa hết! Chúng ta có những tư liệu cho thấy nhà Lý là một gia tộc tới từ
đất Mân, nhà Trần đến từ đất Mân (lưu ý rằng đến thế kỷ thứ 9, 10, người Mân đã
nói một phương ngữ của tiếng Hán gọi là Mân ngữ). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Những điều này đã tạo cho thành Thăng Long một nền văn hóa khác
biệt với những cư dân vùng rìa. Người Thăng Long coi những cư dân ấy là Man, là
Liêu Di. Từ kinh thành họ đã phóng ra hàng chục cuộc tấn công vào các thế lực
bản địa khi họ “ương ngạnh không tuân giáo hóa”.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Thái úy Đỗ Anh Vũ nhà Lý nói: “Để bọn man di quấy Hạ là tội của
thần [...] Nay cấm chỉ thói mọi, chắp tay mà chịu mặc hình; trộm cắp dân ven,
mất mật mà theo hoàng hóa”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trần Thái Tông trong Khóa Hư Lục cho rằng thật tệ khi sinh ra ở
cõi Man Di, tắm chung một dòng sông, chỉ có sinh ra ở Trung Quốc, lục căn đầy
đủ là quý giá nhất: “…ba là đã được sinh ra ở Trung quốc, nhưng sáu căn không
đủ, bốn thể chẳng toàn, mù điếc ngọng câm [...] tuy ở trong Hoa Hạ cũng hệt như
ở ngoài hoang dã. Nay đã làm người, được sinh ra ở Trung quốc, lại có đủ sáu
căn, há chẳng quý lắm sao?” .<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Phạm Sư Mạnh trong bài Kinh Lý Thao Giang Lộ đã phóng chiếu cách
nhìn rất đỗi Trung Hoa với vùng đất bên rìa Kinh Lộ. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trong Án Thao Giang Lộ, ông viết: “Tục tạp Nhiễm Bàng kiêm Bặc
Bắc/Địa liên Thiện Thiện dữ Vân Nam” . <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nguyễn Phi Khanh nhìn về Trường Châu thấy: “Tục tạp liêu di dân
thái cổ”. Và khi đi tuyên chiếu ở Trường châu thì ông đem “chiếu chỉ triều
Đường”, “sắc lệnh nhà Hán” đến với dân Liêu Di ấy. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trong tờ chiếu đánh Ai Lao năm 1479, Vua Lê Thành Tông xưng mình
cai quản Trung châu; còn phía đối phương chỉ là man rợ, chó má. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trong suốt chiều dài lịch sử Việt Nam Trung Đại chúng ta còn bắt
gặp rất nhiều những diễn ngôn như vậy.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trong ngàn năm qua, chúng ta dành tới 90% thời gian để theo đuổi
nỗ lực Vô tốn Trung Hoa (</span><span style="color: #050505; font-family: "MS Gothic"; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">無遜中華</span><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> - kh</span><span style="color: #050505; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng khác và không thua
kém Trung Hoa). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Từ những cứ liệu trên, chúng tôi cho rằng với người Kinh thì từ
từ vựng, văn hóa, đến ý thức tự nhận chúng ta đã từng có điểm giao rất lớn với
nền Văn minh Trung Hoa (Việt Nam nằm trong Hán quyển).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Cũng lưu ý cội nguồn văn hóa Việt Nam được hình thành bởi 54 sắc
tộc trên toàn quốc gia, không phải chỉ dành riêng cho người Kinh.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">--<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">DÂN TỘC 20 NGÀN NĂM TUỔI? <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nghiên cứu của Gs Trần Trí Dõi “Lịch sử ngôn ngữ người Việt: Góp
phần tìm hiểu văn hóa Việt Nam” đã gợi xúc cảm để tác giả Nguyễn Hải Hoành đi
đến mệnh đề: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">“Kết luận trên cho thấy dân tộc Việt được hình thành trên mảnh
đất này từ khoảng hơn 20 nghìn năm trước. Có thể là, theo thuyết “Đi khỏi châu
Phi” (Out of Africa), trước đó tổ tiên ta từ châu Phi di cư tới đây. Năm 1923,
nhà khảo cổ Madeleine Coloni phát hiện di cốt người Việt cùng nền văn hóa của
họ trong hang đá ở tỉnh Hòa Bình, các di vật này có niên đại 18.000 năm trước
CN”.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Chúng tôi không hiểu dựa trên cơ sở khoa học nào mà tác giả lại
kết nối từ văn hóa cuội ghè Hòa Bình đến tận người Việt hôm nay? Chúng tôi
thẳng thắn lưu ý rằng theo chuẩn thuật ngữ khoa học thì chỉ có một dân tộc Việt
Nam được hình thành từ 54 sắc tộc, trong đó người Kinh là sắc tộc chủ thể.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Về định nghĩa dân tộc, ngày 11 tháng 3 năm 1882, tại Đại học
Sorbonne, Ernest Renan đưa ra định nghĩa về “dân tộc” như sau: “Dân tộc là một
tâm hồn, một nguyên lý tinh thần. Có hai yếu tố, thực ra chỉ như một, tạo nên
tâm hồn hoặc nguyên lý tinh thần này. Một nằm trong quá khứ, một trong hiện
tại. Cái này là sự đồng sở đắc di sản ký ức phong phú; cái kia là sự thỏa thuận
trong hiện tại, là lòng mong muốn được chung sống, là ý chí biến giá trị kế
thừa, giá trị mà mỗi người đã tiếp nhận dưới hình thức trọn vẹn, trở nên bất
diệt” .<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Với người Kinh, chúng ta bắt gặp diễn ngôn người Kinh là Hoa Hạ,
hãnh diện làm người Trung Quốc (xem phần trên). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Theo định nghĩa Ernest Renan thì ta sẽ gặp ký ức và mong muốn
làm bất diệt hóa ký ức di sản Trung Hoa ngay tại Đại Việt. Như vậy giả thiết
“dân tộc Việt được hình thành trên mảnh đất này từ khoảng 20 ngàn năm trước”
liệu có phù hợp không?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Tiếp theo, chúng ta sẽ lưu ý tới những luồng di cư. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Dữ liệu di truyền học cho thấy 4000 năm trước người ngữ hệ Nam Á
di cư vào khu vực châu thổ sông Hồng, sáng tạo văn Phùng Nguyên. Người mang di
truyền học ngữ hệ Tai Kadai sáng tạo ra nền văn hóa Lạc . <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Dữ kiện lịch sử và Khảo cổ học cho thấy, người Hán di cư tới
châu thổ sông Hồng. Tất cả những dòng di cư ấy đều không phải là người của văn
hóa cuội ghè Hòa Bình.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Xin hỏi tác giả Nguyễn Hải Hoành: nếu văn hóa, lịch sử của người
Kinh (tác giả dùng khái niệm dân tộc Việt) (có thể…) được bắt nguồn từ người
Hòa Bình, vậy tiếng nói người Kinh được hình thành từ tiếng nói của người thuộc
văn hóa Hòa Bình ư?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Người Hòa Bình nói ngôn ngữ gì vậy?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Proto Vietic, hay là Austroasiatic, hay sâu nữa là proto
Austroasiatic đây? Chúng ta kế thừa và mong muốn bất diệt hóa di sản ký ức nào
từ người Hòa Bình đây?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Chúng tôi nhấn mạnh rằng chưa có bằng chứng khảo cổ học, nhân
chủng học, ngôn ngữ, văn hóa nào ủng hộ kết luận “dân tộc Việt được hình thành
trên mảnh đất này từ khoảng hơn 20 nghìn năm trước”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Chúng ta chỉ có những bằng chứng khẳng định người Hòa Bình là
những người bản địa đầu tiên ở khu vực nay là Đông Nam Á và cả nam Trung Hoa.
Hậu nhân của họ vẫn còn săn bắn hái lượm trong các khu rừng rậm của Phillipine,
Malaisia, Thái Lan ngày nay.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">-- <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">KẾT LUẬN<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Chúng tôi thiết nghĩ bài viết “Vì sao tiếng Việt không cùng
nguồn gốc với tiếng Hán?” của tác giả Nguyễn Hải Hoành cần bổ sung rất nhiều cứ
liệu về ngôn ngữ (trong đó có phục nguyên âm, âm vị), lịch sử, văn hóa, khảo
cổ. Tác giả cũng cần cẩn trọng hơn trong việc đề cập tới các vấn đề dân tộc,
văn hóa, sử dụng dữ kiện. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Sự cẩn trọng và thanh thản khi đối diện các vấn đề lịch sử, dữ
kiện lịch sử là cần thiết cho hành trình tiệp cận khoa học lịch sử mà cụ thể là
lịch sử hình thành người Kinh. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #050505; font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Segoe UI Historic"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Không ai có thể tự biện rằng: “Mọi nghiên cứu về thời cổ đều chỉ
là “thầy bói sờ voi”, tất cả đều chỉ dựa trên suy đoán, ai suy luận có logic
thì dễ được người đọc tin là đúng. Không ai có quyền chê người khác là sai”.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-size: 12pt; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p><span><!--more--></span>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-43283761019222093142023-12-10T10:49:00.003+07:002024-01-15T11:13:32.631+07:00"Phê bình kiểm dịch" bài của Trần Đình Sử Th7 18, 2013<p style="text-align: justify;"> <strong style="color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; margin: 0px; padding: 0px; text-align: justify;">Nguồn</strong><span style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; text-align: justify;">:</span><span style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; text-align: justify;"> </span><span style="color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial;"><span style="font-size: 17px;">https://www.procontra.asia/?p=2756</span></span></p><p><br /></p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;"><span style="color: #333333; margin: 0px; padding: 0px;">LỜI DẪN của </span><strong style="color: #333333; margin: 0px; padding: 0px;">Phạm Thị Hoài</strong></p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;"><span style="color: #333333; margin: 0px; padding: 0px;">Đọc bài tiểu luận sau đây, nhiều lần tôi bật cười vì cái hài hước ẩn trong giọng văn kiềm chế của một nhà nghiên cứu hàn lâm, một nhà sư phạm: GS Trần Đình Sử đã giảng dạy Lí luận Văn học hơn hai mươi năm tại Trường ĐHSP Hà Nội, nơi ông cũng từng làm Chủ nhiệm khoa Ngữ văn. Năm 2000, ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về Khoa học và Công nghệ cho cụm công trình nghiên cứu về Thi pháp học. Từ mười năm nay ông là ủy viên Hội đồng Lí luận Phê bình Văn học Nghệ thuật Trung ương. Với một sự nghiệp như vậy, những nhận định của ông về nền “phê bình kiểm dịch” trong bài viết này không phải là đúc kết của một người đứng bên lề. Tôi tin rằng một “bộ phận không nhỏ” thuộc giới nghiên cứu và phê bình văn học trong môi trường chính thống ở Việt Nam hiện nay, dù không hay chưa hiển ngôn, chia sẻ quan điểm của ông. Tôi xin nồng nhiệt quảng cáo bài viết này đến tận màn hình của các công chức văn học đang cố gắng lo tròn bổn phận <a href="https://www.procontra.asia/?p=2703" style="color: black; margin: 0px; padding: 0px;"><span style="color: #333333; margin: 0px; padding: 0px;">kiểm dịch “luận văn Mở Miệng</span></a>“.</span></p><span><a name='more'></a></span><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;"><br /></p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;">________________<strong style="margin: 0px; padding: 0px;"></strong></p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;">Theo quan điểm của nhà phê bình văn học Pháp Albert Thibaudet (1874-1936) trong sách <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Sinh lí học phê bình</em> (1922) thì <em style="margin: 0px; padding: 0px;">phê bình chuyên nghiệp</em> đối lập với <em style="margin: 0px; padding: 0px;">phê bình tự phát</em>. Phê bình tự phát là loại phê bình tự nhiên của người đọc. Đọc xong một cuốn sách hay thì vỗ đùi khen, nếu đọc cuốn sách dở, buột miệng chửi một tiếng, hay khi trà dư tửu hậu, hoặc lúc dạo chơi với bạn bè, bàn bạc mấy câu về cuốn sách nào đó… Đó là phê bình tự phát. Loại phê bình này chủ yếu là phê bằng miệng, bằng động tác, như phẩy tay, dẩu miệng… đều là tự phát cả. Sau này trong các xa lông sang trọng của các bà quý tộc, các bà mệnh phụ sau cuộc chơi bài, đàm đạo mấy cuốn sách vừa xem, đó vẫn là phê bình tự phát. Anh Hoàng trong truyện ngắn <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Đôi mắt</em> của Nam Cao, khi nghe vợ đọc <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Tam quốc diễn nghĩa</em>, đến chỗ hay, vỗ đùi đánh đét khen: “Tài thật, Tài thật. Tài đến thế là cùng. Tiên sư anh Tào Tháo!”, “Tiểu thuyết thì nhất anh Tàu”. Đó cũng là phê bình tự phát. Phê bình tự phát có mọi nơi, mọi lúc, đồng hành cùng sinh hoạt văn học của con người. Dù cho phê bình chuyên nghiệp có chết hết đi thì phê bình tự phát vẫn sống. Phê bình tự phát khi thành dư luận mạnh mẽ buộc phê bình chuyên nghiệp phải nhào vô giải thích. Phê bình tự phát thường có ba nhược điểm. Một là thường nói theo, nói leo. Người đã đọc sách nhận xét đã đành, người không đọc cũng nghe rồi nói theo, bàn tán, thực ra là nói mò. Hai là phê bình tự phát dễ biến thành ý kiến nhóm, có thói quen riêng, thiếu cái nhìn toàn bộ, dễ thiên lệch. Ba là dễ chạy theo thời thượng, đồng thời cũng nhanh chóng bị thay thế, thiếu bền vững, hôm nay vừa khen, ngày mai thấy nói khác, lại nói theo, số phận ngắn ngủi. Có một thời, sách xuất bản xong liền có cán bộ đi thu thập ý kiến bạn đọc các giới, kết quả thu được chỉ là các dư luận như thế, rất ít tính khoa học. Tất nhiên phê bình chuyên nghiệp cũng góp phần định hướng cho phê bình tự phát, giúp nó sâu sắc hơn.</p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;">Phê bình văn học phát triển đến một lúc nào đó thì nảy sinh ra sự phân công, và thế là xuất hiện các loại phê bình, trong đó có loại <strong style="margin: 0px; padding: 0px;">phê bình kiểm dịch</strong>. Nhà tư tưởng Khai sáng Pháp là Voltaire (1694–1778) có lần nói: “Chúng ta nhìn thấy, trong các nước hiện đại, khi người ta ra sức phát triển văn học thì có một số người trở thành nhà phê bình chuyên nghiệp, cũng giống như người ta muốn kiểm tra các loại lợn đem ra thị trường có bệnh hay không, người ta đã thiết lập những người chuyên môn kiểm tra lưỡi lợn. Những người kiểm tra lưỡi lợn trong văn học không phát hiện được một nhà văn nào là lành mạnh cả” (Sách đã dẫn của Thibaudet, Nxb Tam Liên, Thượng Hải, năm 2002, tiếng Trung, tr. 74). Xin chú ý mấy chữ này của Voltaire: <strong style="margin: 0px; padding: 0px;">phê bình kiểm dịch trong văn học không phát hiện được ai là lành mạnh cả.</strong> Nó là nghề phát hiện bệnh của văn học. Như thế, có thể coi nhà phê bình chuyên nghiệp đầu tiên là người có chức năng giống như nhân viên thú y kiểm dịch ngoài chợ, thấy có bệnh thì kêu lên, để mọi người tránh xa, không mua hàng đó. Cứ theo chức năng ấy thì nhà phê bình chuyên nghiệp kiểm dịch đầu tiên của nhân loại phải kể đến Đức Khổng Tử bên Tàu. Khổng Tử đã lựa hàng vạn bài ca dao, dân ca của các nước trong lãnh thổ Trung Hoa cổ đại, chọn lấy 305 bài, theo tiêu chí “tư vô tà”, tức là tư tưởng không có gì sai trái, lệch lạc, đồi trụy, có thể lưu hành. Còn các bài khác “có tà” đã bị ông vứt bỏ, thất truyền hết. Nhưng Khổng Tử là nhà kiểm dịch lỗi lạc, bởi trong tư tưởng của ông, lấy ngôn chí, tải đạo làm gốc, có sự thống nhất giữa mĩ và thiện, chấp nhận thi ca có thể hứng, quan, quần, oán, văn chất thống nhất với nhau, cho nên 305 bài vẫn bao hàm đủ các tác phẩm xuất sắc, đa dạng. Platon, người Hi Lạp (427– 327), sống sau Khổng Tử 100 năm (552-479) cũng là nhà phê bình kiểm dịch. Nhưng khác với Khổng Tử, Platon quá cực đoan, ông coi thi ca (văn học) đều là ôn dịch, nên ông đuổi tất ra khỏi nước Cộng hòa lí tưởng của ông.</p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;">Nhìn theo lịch sử như vậy ta sẽ thấy từ khởi thủy phê bình chuyên nghiệp, phân biệt với phê bình tự phát, trước hết là loại phê bình kiểm dịch mà Voltaire đã nói. Nhưng phê bình kiểm dịch đời sau ngày một kém. Nó chỉ quan tâm tới sự lành mạnh của văn học theo tiêu chí hình thức, hay tiêu chí đạo đức hay chính trị quốc gia, mà không hề quan tâm đến giá trị nghệ thuật đích thực. <strong style="margin: 0px; padding: 0px;">Các nhà quản lí quốc gia bao giờ cũng ưu tiên phát triển loại phê bình kiểm dịch này</strong>.</p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;">Theo Thibaudet, thế kỉ XVII Tể tướng của vua Louis XIII là Richelieu đã đem phê bình kiểm dịch áp đặt cho Viện Hàn lâm Pháp. Bất đắc dĩ Viện Hàn lâm Pháp phải chấp nhận, nhưng cũng chỉ sử dụng có một lần duy nhất rồi thôi. Phê bình kiểm dịch Pháp chỉ đơn giản là đem tác phẩm văn học ra đối chiếu với các quy phạm thể loại, tuy nó thấy tác phẩm nào cũng không hợp chuẩn, nhưng văn học “lệch chuẩn” không bị nó đem ra đốt, văn sĩ không mấy người bị đem đi chôn. Sau thế kỉ XVII phê bình chuyên nghiệp châu Âu chuyển sang phê bình học thuật và hàn lâm, phê bình kiểm dịch tất nhiên vẫn còn, nhưng nói chung không còn trở ngại cho các công trình nghiên cứu học thuật.</p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;">Ở Trung Quốc xưa kia phê bình kiểm dịch thực hiện chức năng phát hiện các vụ án văn tự ngục khiến bao nhiêu văn sĩ rơi đầu. Đó là lối đọc văn cắt xén, suy diễn để quy tội phản lại triều đình, phản loạn, nhằm khép đối tượng vào tội chết. Vụ án văn tự ngục đầu tiên của Trung Quốc xảy ra vào thời Chiến Quốc, quyền thần nước Tề gian ác, giết vua, sử quan ghi đúng sự thật, bị khép vào tội chết, đem chém đầu. Suốt lịch sử Trung Quốc, đã có hàng chục vạn người chết vì văn tự ngục. Riêng đời Thanh văn tự ngục giết chết 200 người, liên lụy trên ba nghìn người. Thời phong kiến nước ta cũng thế. Trong các cuộc đấu tranh tư tưởng ở Trung Quốc suốt thời kì Mao Trạch Đông thống trị, đến Cách mạng Văn hóa, phê bình kiểm dịch thực hiện chức năng chỉ ra đâu là dấu hiệu của tư tưởng phong kiến, đế quốc, tư sản, xét lại, đồi trụy, chống Đảng, chỉ ra ai là kẻ thù, đẩy hàng chục vạn người đi lao động cải tạo, bức hại, nhiều người tự tử. Diêu Văn Nguyên, một trong lũ bốn tên, là nhà phê bình kiểm dịch khét tiếng nhất, gian ác nhất. Chu Dương suốt đời trung thành với Mao, thế mà cuối cùng bị Diêu Văn Nguyên tố cáo chống lại tư tưởng của Mao, phải đi lao động trong chuồng lợn. Ở nước ta, trong thời kì bắt đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội, phê bình chuyên nghiệp cũng thực hiện nhiệm vụ kiểm dịch, chỉ ra các biểu hiện tư sản, phản động, đồi trụy, xét lại, bôi đen chế độ… Ở nhiều giai đoạn, loại phê bình kiểm dịch này cũng thịnh hành ở nước ta. Thế cho nên, hàng loạt tác phẩm, ví như <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Vào đời, Sắp cưới, Mùa hoa dẻ, Sương tan, Phá vây, Chuyện kể năm 2000, Miền hoang tưởng, Cây táo ông Lành, Sẹo đất, Vòng trắng</em>, từng<em style="margin: 0px; padding: 0px;"> </em>bị phê bình chuyên nghiệp phanh phui, lên án, xem đó là những tác phẩm “có vấn đề”, dù sau này nhìn lại hầu như chẳng có vấn đề tư tưởng quan trọng nào cả. Lấy tác phẩm <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Vào đời</em> (1963) của Hà Minh Tuân làm ví dụ. Người đầu tiên “có công” phát hiện <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Vào đời</em> “có vấn đề” là Nguyễn Phan Ngọc, người kết luận nặng nề nhất là Hồng Chương, giữa thời gian đó, theo thông tin trên tạp chí <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Nghiên cứu văn học</em> số 3–1963, trong hơn một tháng đã có 43 bài phê bình lớn nhỏ đăng trên hầu hết các báo <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Nhân dân</em>, <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Quân đội Nhân dân</em>, <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Tiền phong</em>, <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Cứu quốc</em>, <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Thống nhất</em>, <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Độc lập</em>, <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Thủ đô Hà Nội</em>.., hầu hết đều ghi tên biệt hiệu, không ghi tên thật. Kết quả là Hà Minh Tuân bị cách chức Giám đốc Nhà xuất bản Văn học, điều chuyển sang Bộ Thủy sản, làm chuyên viên cá nước lợ, mãi đến năm 90 ông mới đuợc phục hồi.</p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;">Các dẫn chứng nói trên cho thấy, phê bình kiểm dịch có lịch sử lâu đời và có chức năng đảm bảo cho văn học được lành mạnh theo quan điểm nhà nước. Ngày nay ở Trung Quốc phê bình kiểm dịch cũng thịnh hành. Các tác phẩm như <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Phế đô, Báu vật của đời, Búp bê Thượng Hải,</em>… đều bị cấm, nhưng <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Báu vật của đời</em> lại được Giải Nobel. Điều này cho thấy phê bình kiểm dịch tuy có tính chuyên nghiệp, đúng hơn là tính nghiệp vụ, song chất lượng thực tế có nhiều vấn đề đáng bàn, có những sai sót và nhiều khi gây hậu quả không thể sửa chữa được. Phê bình kiểm dịch thường có mấy đặc điểm chung như sau:</p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;"><em style="margin: 0px; padding: 0px;">Thứ nhất:</em> Vì văn học là hiện tượng phức tạp, nên phê bình kiểm dịch không thể làm thí nghiệm, khó tìm được những tiêu chí khách quan để kiểm dịch văn học giống như bác sĩ thú y kiểm dịch lưỡi lợn ngoài chợ. Nguyên tắc “phương pháp luận” mà phê bình kiểm dịch thường dựa vào để phát hiện “dịch bệnh” là <em style="margin: 0px; padding: 0px;">cắt xén, suy diễn, quy chụp</em>, cốt rút ra cho được cái mục tiêu tư tưởng của mình.</p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;"><em style="margin: 0px; padding: 0px;">Thứ hai:</em> Phê bình kiểm dịch thường tố lên tác hại nghiêm trọng của ổ dịch, kích động xã hội cảnh giác, gieo rắc niềm lo lắng sợ hãi, gây không khí bất an trong đời sống xã hội.</p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;"><em style="margin: 0px; padding: 0px;">Thứ ba:</em> Sau khi phát hiện ổ bệnh trong văn học, các nhà phê bình kiểm dịch rất hồ hởi, tự hào về công lao phát hiện luận điệu sai trái, chỉ tên kẻ thù địch trong nội bộ để xử lí. Đặc biệt không mảy may quan tâm số phận những người hữu quan. Hình như, đã là kẻ thù của chế độ thì còn tiếc thương gì nữa?! Đối với họ văn học chỉ có một nghĩa là nghĩa xấu, các nghĩa khác đều bị giản lược.</p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;">Nhưng nhìn lại sản phẩm phát hiện của các vụ kiểm dịch om sòm trên văn đàn, ví như những bài báo của các tác giả thuộc nhóm Nhân văn-Giai phẩm, hoặc các bài báo của Trương Tửu, hay tác phẩm <em style="margin: 0px; padding: 0px;">Sương tan</em> của nhà văn Hoàng Tiến, tôi cứ băn khoăn tự hỏi, không hiểu họ chống Đảng, đồi trụy ở chỗ nào?</p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;">Phê bình kiểm dịch là một tồn tại khách quan. Nó cũng là phê bình chuyên nghiệp, tinh thông nghiệp vụ. Nhà nước rất hậu đãi loại phê bình kiểm dịch này. Các nhà phê bình kiểm dịch đầu đàn thường được trao nhiều giải thưởng cao quý. Nhưng rõ ràng, phê bình kiểm dịch không quan tâm tới tính nghệ thuật của văn học. Cho nên, tôi rất hoài nghi giá trị và ý nghĩa tồn tại của nó với tư cách là phê bình văn học đích thực.</p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;">Có thể nó cũng là một loại loại phê bình, nhưng không phải phê bình văn học.</p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;">17–7–2013</p><p style="background-color: white; color: #2b2b2b; font-family: Verdana, Arial; font-size: 17px; line-height: 1.5em; margin: 1.2em 0.3em 10px 0px; padding: 0px; text-align: justify;"><strong style="margin: 0px; padding: 0px;">Xem thêm</strong>: Trần Đình Sử, “<a href="http://trandinhsu.wordpress.com/2013/05/31/cac-khuynh-huong-phe-binh-van-hoc-viet-nam-hien-nay/" style="color: black; margin: 0px; padding: 0px;">Các xu hướng phê bình văn học Việt Nam hôm nay</a>“, “<a href="http://trandinhsu.wordpress.com/2013/03/26/li-luan-van-hoc-khung-hoang-va-loi-thoat/" style="color: black; margin: 0px; padding: 0px;">Lí luận văn học – Khủng hoảng và lối thoát</a>“, “<a href="http://trandinhsu.wordpress.com/2013/03/13/van-hoc-va-y-thuc-he-xa-hoi/" style="color: black; margin: 0px; padding: 0px;">Văn học và ý thức hệ xã hội</a>“, “<a href="http://trandinhsu.wordpress.com/2013/03/13/li-luan-van-hoc-trung-quoc-chuyen-doi-hinh-thai-dien-ngon/" style="color: black; margin: 0px; padding: 0px;">Lí luận văn học Trung Quốc chuyển đổi hình thái diễn ngôn</a>“, “<a href="http://trandinhsu.wordpress.com/2013/02/28/he-hinh-phe-binh-van-hoc-trung-quoc-tu-chinh-tri-sang-tham-mi-va-hoc-thuat/" style="color: black; margin: 0px; padding: 0px;">Hệ hình phê bình văn học Trung Quốc – Từ chính trị sang thẩm mĩ và học thuật</a>“</p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-69376313589833716522023-12-03T17:19:00.000+07:002023-12-03T17:19:37.859+07:00Hai bài viết sau đám tang hòa thượng Tuệ Sĩ, một của Từ Thức và một của Lê Học Lãnh Vân<p><span style="font-size: medium;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">HOÀ THƯỢNG TUỆ SĨ<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Trích từ “Từ Thức: Tạp ghi tháng 11”<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 3.75pt; mso-outline-level: 4;"><span style="font-size: medium;"><a href="https://www.facebook.com/songchi09?__cft__%5b0%5d=AZUUcnG09__-ufib9zUZUS2Top4XajtAJ_D6m1C-rNBIYyZSs4pV1eeNWdiIc6mBnmJz6DjYmoYIxUo2HI1A8vxfF3SftSpEvMqjbUCti4KZ-alLw4mjI7VUou9B6DNkZa0TIuH3Yp2czSr92RKj3ltFGuX91zaQDTISEOYOi0qRiQ&__tn__=-UC%2CP-R"><span style="border: 1pt none windowtext; color: windowtext; font-family: "inherit", serif; padding: 0in; text-decoration: none;"><br />
Nguồn: Fb Song Chi</span></a><span style="font-family: "inherit", serif;"> </span><span style="font-family: "inherit", serif;"> 2-12-2023 <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">--<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Hoà thượng Tuệ Sĩ viên tịch.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Ít khi một nhà tu ẩn dật, qua đời được nhiều người người nhắc
tới như vậy.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Bởi vì trong một xã hội băng hoại, nhân phẩm đổ nát, ít có cơ
hội được ca ngợi một người tốt, một tia sáng, một đôi chút hy vọng.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Nói về một người đáng kính cũng là một nhu cầu. Đó là một cách
trấn an cho chính mình: đất nước chưa hoàn toàn bệ rạc, bởi vì còn những người
như Tuệ Sỹ. Một cách khuyến khích cho những người còn nước còn tát.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Ở đây, tôi mạo muội dùng chữ Tuệ Sỹ trống không, như người ta
viết về một nhà văn: Nguyễn Du, Nhất Linh. Bởi vì sinh thời, một người nhiều
tình cảm, suy tư như ông, chắc muốn viết văn, làm thơ hơn cả.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Tuệ Sỹ tượng trưng cho tất cả những gì đã mất ở xã hội Việt Nam,
nhất là nhân phẩm con người.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Tuệ Sĩ là một nhà chân tu trong một thời mạt pháp, bên cạnh
những hoà thượng, đại đức công an, thuộc kinh Hồ Chủ Tịch hơn kinh Phật. Tuệ Sỹ
sống thanh đạm, bên cạnh các thầy chùa quốc doanh lên xe xuống ngựa, vạt núi,
xẻ rừng, phá huỷ thiên nhiên để xây những ngôi chùa vĩ đại, kêch cỡm, thô bạo
để kinh tài.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Trong một thời đại hỗn mang, dân lầm lẫn tôn giáo với mê tín, dị
đoan, buôn thần bán thánh là chuyện làm ăn thịnh vượng nhất, Tuệ Sỹ là trí thức
thứ thiệt giữa một băng đảng nguỵ trí thức. Hoặc bằng cấp giả, hoặc bằng cấp có
được nhờ học thuộc lòng, nhưng quay mặt trước thảm trạng xã hội để được yên
thân, để khỏi mất đôi chút bổng lộc. ’Sĩ khí rụt rè, gà phải cáo. Văn chương
liều lĩnh đấm ăn xôi’, như ngày xưa Trần Tế Xương đã mỉa mai.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Tuệ Sỹ không đi tu để trốn đời, ông ghé vai lãnh việc chung, như
Camus nói: trí thức hay không, người dân nào cũng ở trên thuyền, cũng phải
chèo.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Tuệ Sỹ lãnh án tử hình, không thèm xin khoan hồng, vì cho mình
không có tội gì cả, ngoài tội yêu nước, và không có ai đáng để xét xử ông. Một
câu ngắn đủ để nói lên thực trạng của công lý.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Dưới thân thể mảnh mai, gió nhẹ đủ để cuốn bay, khiến người ta
nghĩ tới thánh Gandhi, nhà chân tu ấy đương đầu với cả một tập đoàn ma tăng,
cứu vãn cho danh dự Phật Giáo Việt Nam trong cơn điên đảo.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Tuệ Sỹ là một trí thức uyên bác.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Trí thức không nhất thiết phải đi đôi với uyên bác, nhất là ở
Việt Nam.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Những sách về Phật Học của thày mở một chân trời mới cho Phật
tử, trong khi theo truyền thống “thuật nhi bất trác”, đa số sách vở Việt Nam
chỉ lặp đi lặp lại những cái cũ, chỉ đi những lối mòn. Chưa nói đến tác phẩm
tràn ngập thị trường của các nhà tu công an.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Thơ Tuệ Sỹ là những bát nước trong, nhưng bát nước chứa cả vũ
trụ. Một nhà chân tu, một trí thức uyên bác, một công dân bất khuất. Một người
như vậy tưởng như không thể có ở Việt Nam ngày nay. Nếu có cũng khó sống.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Thư thày Tuệ Sỹ gởi tăng sinh Huế dưới đây, cách đây trên 20
năm, đáng lẽ phải dán ở mỗi chính điện, mỗi cổng chùa như một lá bùa, để ếm ma
tăng khỏi mò vào cửa Phật:<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">“Một Phật Tử xuất gia, khi cất bước ra đi, là đến phương trời
cao rộng, tâm tính và hình hài không theo thế tục, không buông mình chìu theo
mọi giá trị hư đốn của thế gian. Người Phật tử không cúi đầu khuất phục trước
mọi cường quyền, bạo lực.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Một chút phù danh, một chút thế lợi, một chút an nhàn tự tại,
đấy chỉ là những giá trị nhỏ bé và giả nguỵ, mà ngay cả người đời nhiều kẻ còn
vất bỏ không tiếc để giữ tròn danh tiết.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">Chớ khoa trương bảo vệ chánh pháp mà thực tế chỉ là ôm giữ chùa
tháp làm chỗ ẩn núp cho ma vương, là nơi tụ hội cho cặn bã xã hội. Chớ hô hào
truyền pháp giảng kinh, thực chất là mượn lời Phật để xu nịnh vua quan, cầu xin
một chút ân huệ dư thừa của thế tục, mua quan bán chức”.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: medium;">***<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 45.0pt; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-outline-level: 1;"><span style="font-size: medium;"><span style="background: white; color: black; font-family: Arial, sans-serif;">NGÃ NGUYỆN VÔ CÙNG</span><span style="color: black; font-family: Arial, sans-serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;">Lê Học Lãnh Vân</span><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 16.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"> </span><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;">Nguồn – mạng Văn Việt </span><span style="color: #8c919b; font-family: Arial, sans-serif; letter-spacing: 2.4pt;">1- 12 - 2023<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">--<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Việc Thầy Tuệ Sỹ viên tịch làm dậy sóng cõi
mạng. Lớp lớp sóng Tiếc Thương, sóng Yêu Kính, sóng Từ Bi, sóng Tỉnh Thức…<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Vậy thì, sự ra đi của Thầy là một sự kiện văn
hóa, một sự kiện văn hóa lớn. Lớn tới độ nó dằn được các ồn ào của những của dư
luận xốc nổi thường xảy ra trên công luận tại Việt Nam. Và nó dẫn dắt sự cao
khiết, tĩnh lặng, thâm sâu…<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Tang lễ thầy Tuệ Sỹ gợi lên nhiều điều tốt đẹp
về văn hóa lâu nay bị xã hội rẽ rúng, dập vùi!<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Thí dụ về tính khiêm tốn, không gây phiền hà
cho xã hội, cho những người chung quanh. Tính khiêm tốn xin lễ tang được tổ
chức lặng lẽ, không chiêng trống xập xòe, không xướng tên người và chức tước
các đoàn tới viếng, không yêu cầu đền tháp…<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Thí dụ về tính trí tuệ và trí huệ. Con người
biết khoảng mười ngôn ngữ và đọc thiên kinh vạn quyển kia chỉ dùng năng lực ấy
tận hiến cho đời, chẳng hề “khoe khoang nói chuyện trực tiếp bằng tiếng Anh!”.
Con người tinh thông đạo pháp và triết học kia lúc nào cũng có nhu cầu được
khiêm tốn làm việc, đọc, học…<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Thí dụ về tính cao khiết, tôn trọng đạo đức,
xem nhẹ vật chất trần gian…<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Thí dụ về đởm lược. Bị cầm tù, bị phán xét tử
hình, con người vừa qua 40 tuổi năm ấy vẫn khuôn mặt điềm nhiên cùng đôi mắt
sáng, sâu… “Chỉ người có tín tâm bất hoại, đức tính dũng mãnh vô úy, luôn tu
học nhìn rõ sự tướng chân ngụy mới biết mình đang ở đâu, sẽ về đâu, không nhắm
mắt phóng càn theo cỗ xe lộng lẫy bên ngoài nhưng rệu rã bên trong, đang lao
xuống dốc đời không định hướng…” (tóm tắt ý của thầy Tuệ Sỹ).<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Một xã hội đứng trên những giá trị như trên
mới phát triển lâu dài!<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Tang lễ ấy khiến người ta nhìn và khẳng định
lại những điều mình còn mơ hồ. Đúng rồi, những lễ tang cấp này cấp nọ, những ngôi
mả xây rất hoành tráng, cầu kỳ trên diện tích đất mênh mông sao mà kệch cỡm
quá!<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Đúng rồi, những kiểng chùa to thật to tới phải
bạt núi phá rừng mà xây, bên trong nghi ngút khói nhang mê tín, chỉ là nơi “ẩn
núp cho Ma vương”, là nơi “mượn lời Phật để xu nịnh vua quan, cầu xin một chút
ân huệ dư thừa của thế tục, mua danh bán chức”, lừa gạt chúng sinh gom tiền
thiên hạ…<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Đúng rồi, những biệt phủ xa hoa, những đại án
tham những hàng ngàn tỉ, hàng chục ngàn tỉ và giờ là hàng trăm ngàn tỉ chỉ là
hạt cát vô nghĩa trước bậc cao tăng vòi vọi như dáng núi dưới trăng vàng!<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Đúng rồi những chức danh tót vời, những phát
ngôn rổn rảng càng cho thấy mức độ trí thức và tu tập quá thấp của nhiều khuôn
mặt hãnh tiến trong miếu đường!<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Đúng rồi, cái dũng xốc nổi của kẻ thất phu đưa
xã hội chìm sâu bể khổ, chỉ cái dũng của tri thức và đạo đức mới hướng người ta
lên vời vợi trời cao…<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Đúng rồi, hình như văn hóa và giáo dục Việt
đang lạc đường!<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Là người trí thức cầm trách nhiệm cao, lẽ ra
nên thấy trong sự ra đi của thầy Tuệ Sỹ cơ hội chấn hưng văn hóa! Việc lòng
người hướng về các giá trị cao quý của đời và đạo cho thấy các giá trị truyền
thống và văn minh, dù trải bao vùi dập, còn ẩn mình trong xã hội Việt. Đó là
“dấu hiệu của nguồn mạch ngầm vẫn luân lưu bất tuyệt trong dòng lịch sử truyền
thừa của Phật giáo Việt Nam”, của anh linh tổ tiên. Đó là nguồn lực vô cùng để
phát triển người Việt, quốc gia Việt Nam!<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 13.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;">Phải chăng nguồn lực vô cùng đó cũng là bệ
đứng của ước mong thầy Tuệ Sỹ để lại là NGÃ NGUYỆN VÔ CÙNG…</span><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal;"><span style="color: #444444; font-family: Arial, sans-serif;"><span style="font-size: medium;">Ngày 29 tháng 11 năm 2023<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #1c1e21; font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-67392307002444474392023-11-25T18:49:00.001+07:002024-01-15T11:14:14.370+07:00 Ông Nguyễn Mạnh Tường nào được tuyên dương nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh?<p></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 2.25pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 31.5pt; margin: 31.5pt 0in 2.25pt; mso-outline-level: 1;"><span style="color: #444444; font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large; letter-spacing: 0.75pt;">Bài của Nguyễn Trung Lương . Nguồn </span><span style="color: #444444; font-family: "Times New Roman", serif; font-size: small; letter-spacing: 0.75pt;">https://www.talawas.org/15675/ </span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">--<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: black;"><span style="font-size: x-small;">Lời
dẫn<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="font-size: x-small;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: black;">Khi
các trang mạng phát triển gần như không có giới hạn, thì những trang viết về các
nhân vật nổi tiếng thuộc loại thi nhau đua nở. Nhưng viết như thế nào, bài viết
</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #444444; letter-spacing: 0.75pt;">của Nguyễn Trung Lương sau đây là một gợi ý.</span></span><span face="Arial, sans-serif" style="color: black; font-size: large;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;">***</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;">Trong
vài tuần gần đây tên ông Nguyễn Mạnh Tường (1909-1997) được nhắc tới nhiều lần
trên báo chí trong nước sau một thời gian dài ngót 50 năm bặt tin trên công
luận. Nhiều nhân vật tên tuổi lên tiếng, tưởng nhớ, hết lời ca tụng ông. Cao
điểm có lẽ là cuộc </span><a href="http://www.cand.com.vn/vi-VN/vanhoa/2009/12/124242.cand" style="font-size: large;"><span style="color: #886353; font-family: "Times New Roman", serif;">Hội thảo kỷ niệm 100 năm sinh nhật ông</span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;"> (1909-2009) vào ngày 24.12 vừa qua tại Hà
Nội.<span></span></span></p><a name='more'></a><p></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Ông
Nguyễn Mạnh Tường là ai, chính xác hơn, ông Nguyễn Mạnh Tường nào đây mà sao
bỗng nhiên được tuyên dương trân trọng vậy? <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Trong
lời khai mạc cuộc hội thảo trên, như </span><a href="http://www.cand.com.vn/vi-VN/vanhoa/2009/12/124242.cand"><span style="color: #886353; font-family: "Times New Roman", serif;">CAND Online, 25.12.2009</span></a><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">, đăng: “GS.TS Nguyễn Viết Thịnh đã khẳng định:
Giáo sư, luật sư Nguyễn Mạnh Tường là một tấm gương sáng về nghị lực học tập và
là tài năng trác tuyệt trên con đường nghiên cứu khoa học.” Trước đó trong một
loạt bài viết, phỏng vấn, hồi ký (</span><a href="http://www.viet-studies.info/NMTuong/NguyenManhTuong.htm"><span style="color: #886353; font-family: "Times New Roman", serif;">sưu tầm trên trang mạng Viet-studies</span></a><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">) các nhân vật Vũ Đình Hòe (04.12.2009), Trần
Văn Giàu (07.12.2009), Phí Văn Bái (09.12.09), </span><a href="http://honvietquochoc.com.vn/Giao-duc/Nguoi-thay-dai-hoc-dau-tien-cua-doi-toi.aspx"><span style="color: #886353; font-family: "Times New Roman", serif;">Trần Thanh Đạm</span></a><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> 13.12.2009 và 18.12.2009), </span><a href="http://vietnamnet.vn/giaoduc/200912/GS-Nguyen-Manh-Tuong-qua-hoi-uc-cua-Huu-Ngoc-885923/"><span style="color: #886353; font-family: "Times New Roman", serif;">Hữu Ngọc</span></a><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"> (24.12.2009), Phạm Khải (26.12.2009), Nguyễn Lân Dũng
(19.01.2010), Nguyễn Đình Chú (18.01.2010) đã ôn lại những kỷ niệm với thầy
cũng như bạn đồng ngiệp Nguyễn Mạnh Tường.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Cũng
là một người lâu nay kính phục ông Nguyễn Mạnh Tường nhưng thiếu hẳn thông tin
về ông, nên tôi tò mò lục đọc các tài liệu trên hòng tìm hiểu thêm về con người
và sự nghiệp của ông. Thú thực: Tôi hoàn toàn thất vọng; không những thế, thất
vọng đến kinh ngạc mà tôi phải nói toạc ra đây: Trí nhớ của các vị đáng phiền
quá!<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Ông
Nguyễn Mạnh Tường sinh năm 1909, 1927 sang Pháp du học, 1936 về nước hành nghề,
1945 theo Việt Minh rồi đi kháng chiến, sau 1954 về sống và hoạt động ở Hà Nội
đến khi qua đời năm 1997. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Trong
hồi tưởng, các vị nhắc ở trên, đã hoàn toàn nhất trí chỉ nhớ đến những sự kiện
trước năm 1956! Từ 1956 đến khi ông Nguyễn Mạnh Tường mất là năm 1997, tức là
41 năm ròng, chẳng có gì đáng nhớ cả! <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Vả
lại, trọng tâm hồi tưởng của các vị này chỉ quanh quẩn vào cái giai thoại mà
hầu như ai cũng biết rồi: Ông Tường mới 22 (hay 23) tuổi đầu mà đã đỗ hai bằng
tiến sĩ tại một đại học tại Pháp. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Tuy
nhiên, câu chuyện khoa bảng này hình như đã để lại ấn tượng rất mãnh liệt cho
nên các vị cao hứng vẽ long vẽ phượng thêm để phụ họa vào sự kiện kinh dị này:
Nào là lưỡng khoa tiến sĩ vào tuổi 22, 23 là một hiện tượng độc nhất vô nhị
trong lịch sử khoa bảng Pháp quốc; nào là ông Tường giảng bài không cần giấy
tờ, nói thao thao bất tuyệt; nào là ông viết tiếng Pháp giỏi hơn cả người Pháp,
vân vân…</span></span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Sự
nghiệp của ông Nguyễn Mạnh Tường chỉ là những chuyện linh tinh thế thôi hay
sao!</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Thực
tình, ông Nguyễn Mạnh Tường là người tôi rất kính phục, nhưng kính phục không
vì hai luận án tiến sĩ ông trình tại đại học Pháp, mà là vì một bản luận văn
(chỉ dài cỡ 18 trang thôi) ông trình tại cuộc họp Mặt trận Tổ quốc ở Hà Nội
ngày 30.10.1956.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;">Vốn
là vào những tháng cuối năm 1956 tại miền Bắc sau khi cuộc Cải cách Ruộng đất
đã đưa đến những hậu quả trầm trọng cho chế độ, nhà nước chuyên chính tăng
cường trấn áp để phòng ngừa phản ứng khả dĩ của quần chúng gây nên một không
khí chính trị, xã hội căng thẳng tột đỉnh mà một người như tôi đây, một thằng
học trò 15 tuổi trường phổ thông cấp ba Hà Nội cũng phải cảm thấu tận xương tận
tủy. Đâu đâu cũng có kẻ thù đang sẵn sàng phá hoại, ở mọi góc đường cũng như
trong bản thân, ngày đêm kiểm thảo, tự kiểm thảo. Cảnh giác đối với kẻ thù
nhanh chóng được kích động biến thành trò chơi chỉ điểm lập công không trừ bạn
bè, họ hàng, người đồng nghiệp. Cuộc sống trở nên nghẹt thở, không còn một tấc
đất để cựa quậy.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;">Vậy
mà, trong một không khí đại khủng bố như thế đã có vài người, có thể đếm trên
đầu ngón tay trong số hơn 20 triệu dân miền Bắc, đã dám thẳng người đứng lên
phê phán sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, đương đầu với bạo quyền. Ông Nguyễn
Mạnh Tường thuộc vào số người quả cảm ít ỏi đó.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;">Với
bài tham luận “</span><a href="http://www.viet-studies.info/NMTuong/NMTuong_CaiCachRuongDat.htm" style="font-size: large;"><span style="color: #886353; font-family: "Times New Roman", serif;">Qua sai lầm trong Cải cách Ruộng đất xây dựng
quan điểm lãnh lãnh đạo</span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;">”
trình tại cuộc họp Mặt trận Tổ quốc nhắc đến ở trên ông Nguyễn Mạnh Tường
đã cùng với các ông Phan Khôi, Trần Đức Thảo, Trương Tửu, mặc dù không cùng ý
tưởng, và nhiều văn nghệ sĩ khác trong Phong trào Nhân văn-Giai phẩm bước ra
trước công luận đòi thực hiện quyền tự do dân chủ, vạch ra cho chúng tôi một sự
lựa chọn mới lạ: thực hiện quyền tự do dân chủ hay thực hiện quyền lợi của
Đảng, mở đường sáng sủa cho chúng tôi suy nghĩ về những điều mà trước đó, họa
may, chỉ mới dám trộm nghĩ thôi. Họ đã trở thành những người tiền phong trong
cuộc đấu tranh chống bạo lực mà đến nay vẫn còn tiếp tục.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;">Trong
cuộc đấu tranh chống lại chế độ toàn trị (phát-xít cũng như cộng sản), trong
giờ phút thách thức trí tuệ toàn cầu của thế kỷ thứ 20, ông Nguyễn Mạnh Tường
đã tỏ ra là người kế tục truyền thống của những kẻ sĩ khí phách cũng như là
hiện thân của một trí thức hiện đại đúng nghĩa. Ông từ chối đóng vai một kẻ
khoa bảng tầm thường, toại nguyện với hai mảnh bằng tiến sĩ của mình.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;">Nguyễn
tiên sinh đã phải trả một giá rất đắt bởi tư cách cương trực của mình. Vào tuổi
giữa 40, bình thường là trạc tuổi đầy sức hoạt động sáng tạo ông đã bị đày ra
khỏi trường đại học nơi ông đang giảng dạy sau khi bị đấu tố trước đồng nghiệp
và học trò của mình! Cho đến ngày ông qua đời (1997) người trí thức xông pha
Nguyễn Mạnh Tường đã phải sống cô lập với công luận.</span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Nguyễn
tiên sinh đã trải qua những ngày tháng đánh dấu bước ngoặt sâu đậm trong đời
mình như thế nào? Trong hồi ký <i>Kẻ bị mất phép thông công – Hà Nội
1954-1991: Bản án cho một trí thức</i> (trang mạng Viet-studies,
16.12.2009) ông nhớ lại:<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Dưới
chân cái bục giảng, nơi mà tôi đã qua những giờ phút đẹp nhất trong đời, nay
cũng nơi ấy tôi lại phải chịu những khoảnh khắc tệ hại nhất trong cuộc đời của
tôi. Thật vậy, tôi hiểu ra là chuyện được xếp đặt không chỉ để trừng phạt tôi,
à quên, xin lỗi là để “giáo dục” tôi, nhưng tất cả là để làm bẽ mặt và hạ nhục
tôi bằng hai cách: buộc tôi đứng với tư cách của một kẻ tội phạm, phía dưới bục
giảng nơi mà tôi thường đứng đó trong những ngày huy hoàng và buộc tôi phải
nghe những lời thoá mạ thậm tệ và những công kích kịch liệt, không phải từ
những đồng nghiệp của tôi như trong trường hợp xử tôi ở Mặt Trận, mà từ những
khuôn mặt trẻ mới không biết từ đâu đến và có vẻ là sinh viên hay đã từng là
trong đám sinh viên của tôi.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">…
Những tra tấn nhục nhã mà tôi phải gánh chịu không chút nào ít hơn những tra
tấn nhục nhã mà những địa chủ bị đoạ đầy trước khi bị giết chết.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">…
Tôi không nhớ, và cũng chẳng muốn nhớ, tên và nét mặt của những thằng nhãi
ranh, kẻ nhận lệnh và được điều khiển bởi kẻ cầm quyền, ném những lời tấn công
xúc phạm đến danh dự của tôi, như một người đi đường phải dừng chân cúi xuống
để đuổi một con chó đang sủa dưới chân mình.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;">Tôi
kinh ngạc là nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh của ông Nguyễn Mạnh Tường những vị
xưng là học trò, là đồng nghiệp của Nguyễn tiên sinh, đã không dành ra nổi một
lời một chữ để nhắc đến khí phách của một người thầy, một người đồng nghiệp mà
các vị không mệt mỏi nhắc đi nhắc lại là “rất kính mến”.</span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Tôi
kinh ngạc trước sự dễ dãi với thực tại lịch sử của các vị mà đại đa số là các
nhà khoa học hoạt động trong lãnh vực văn hóa, giáo dục; chẳng phải sự thành
khẩn trí tuệ là thước đo người trí thức sao?<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: large;">Tôi
kinh ngạc về động cơ thúc đẩy người ta tổ chức kỷ niệm lễ kỷ niệm ông Nguyễn
Mạnh Tường. Tôi không giải thích nổi. Để tự xoa dịu lương tâm mình chăng, như
người ta đã từng truy phong huân chương hạng ba (!) cho triết gia Trần Đức
Thảo.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Tôi
kinh ngạc là chẳng lẽ lịch sử tiến hành trong 30 năm qua với bao nhiêu sự đổi
thay lớn lao, trên thế giới cũng như trong nước, đã không để lại một dấu vết
trí tuệ nào cả ở các vị khoa bảng này sao!<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">26.12.2009<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">©
2010 talawas<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0in; mso-line-height-alt: 15.0pt; text-align: justify;"><span style="color: black; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">©2010
Nguyễn Trung Lương<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 107%;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p><br /><p></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-17168837738031219242023-11-19T21:51:00.005+07:002024-01-15T11:14:42.980+07:00 Thủ lĩnh trong bóng tối -- bài của Phạm Thị Hoài viết về Trần Dần năm 1997<p>Nguồn http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=900&rb=0102</p><p>***</p><p>Ðúng mười năm trước tôi được đưa đến ra mắt Trần Dần, sau khi ông đọc bản thảo một số truyện ngắn đầu tay chưa công bố của tôi. </p><p><br /></p><p>Làng văn Hà Nội khi ấy, trong đêm trước của cuộc cởi trói ngắn ngủi, có một không khí nhộn nhịp nhất định. </p><span><a name='more'></a></span><p><br /></p><p>Dân văn chạy ngược xuôi trong văn, không tất tả việc khác như bây giờ. Cả người viết lẫn người đọc đều chờ một cái gì không rõ, nhưng sẽ đến, và có lẽ vì thế mà háo hức, không lãnh-đạm-biết-rồi như hiện tại. </p><p><br /></p><p>Khi đó chưa nhà nào có điện thoại riêng, muốn trò chuyện phải tìm nhau tận mặt, rượu tây chưa phổ biến, thức nhắm còn nghèo nàn, thuốc lá Liên Xô Ấn Ðộ đã là sang, đi xe máy là ngoại hạng, và mọi người đều viết tay trên giấy xấu... </p><p><br /></p><p>Cảnh hàn vi đó nuôi lớn một thứ chủ nghĩa lãng mạn giản dị, đầy tính lý tưởng và cũng đầy ảo tưởng mà giờ đây đã biến mất. </p><p><br /></p><p>Hà Nội, khi Trần Dần qua đời, khác xa mười năm trước, khi tôi hồi hộp đến gặp ông như gặp một thủ lĩnh văn chương trong bóng tối. </p><p><br /></p><p>Không người viết nào muốn thuộc về phía tối của đời sống văn học, song khi phía được chiếu sáng quá tầm thường thì được khuất mặt có thể là một hãnh diện chính đáng. </p><p><br /></p><p>Trước khi ông tướng về hưu của Nguyễn Huy Thiệp đại náo làng văn thì Nhân Văn Giai Phẩm với mọi huyền thoại của mình đã luôn là một trong những cái chợ đuổi có sức mê hoặc lớn hơn cửa hàng văn học mậu dịch nhiều. </p><p><br /></p><p>Văn học của Nhân Văn Giai Phẩm tập trung ở những tác giả và tác phẩm cụ thể của nhóm ấy thời ấy, nhưng tôi quan niệm tinh thần Nhân Văn Giai Phẩm rộng hơn, bao trùm một số quan niệm, phong cách, nguyên tắc, thái độ ứng xử, đề tài... nhất định, có thể tìm thấy ở những chỗ khác thời khác, ở độc giả, ở các nhà phê bình, thậm chí ở những người từng quyết liệt chống Nhân Văn Giai Phẩm hoặc rất sợ dính vào đó. </p><p><br /></p><p>Nguyễn Tuân là một trong những nhà văn luôn ký tên hàng đầu trong các bản án chống Nhân Văn Giai Phẩm, song chính cái tinh thần Nhân văn Giai phẩm trong ông được kết hợp ở thế chân kiềng với tài năng và lòng biết sợ đã tạo cho ông một đặc cách trong văn học chính thống.</p><p><br /></p><p> Ở tất cả các nước xã hội chủ nghĩa trước đây cũng tương tự như vậy. Song sau nhiều chục năm, số tác phẩm ra đời trong những hoàn cảnh như thế không còn đọng lại bao nhiêu. </p><p><br /></p><p>Như thể không ai chết được nhiều lần, mà trong tinh thần Nhân Văn Giai Phẩm ấy, các chiến sĩ ưu tú nhất đã ngã xuống cho những lý tưởng khác trước khi kịp hi sinh cho nghệ thuật. </p><p><br /></p><p>Khi tiếp xúc với thế giới của họ, tôi đã hy vọng là sẽ trèo qua nhanh cái nấc thang thứ nhất đương nhiên là rất quan trọng, vì nếu không thì chẳng vào với nhau được: đó là bi kịch mà ai cũng biết ít nhiều về Nhân Văn Giai Phẩm. </p><p><br /></p><p>Trèo qua nhanh, vì đã bận tâm vào đó thì không thể chỉ rỏ nước mắt vào rửa những vết thương bên ngoài. Tôi hình dung rằng những vị tử vì đạo rất ghét kẻ nào chạy lăng xăng quanh nỗi đau của họ, ăn theo những thăng trầm của họ. Mà tôi lại chú tâm vào những bi kịch văn học hơn, cho nên nấc thang sau và sau nữa là cái đích của tôi.</p><p> </p><p>Văn học không chỉ sinh ra từ cuộc đời bên ngoài, mà còn sinh ra từ chính văn học. Khi bước vào nghề văn, tôi muốn biết cái nồi văn mà tôi đang nấu, hoặc định nấu, được kê bằng cái gì, được đun bằng cái gì.</p><p><br /></p><p> Trừ ngoại lệ lớn nhất và bền bỉ nhất là Trần Dần cùng một vài người chịu ảnh hưởng trực tiếp của ông, tôi luôn có cảm giác rằng giữa những người theo tinh thần Nhân Văn Giai Phẩm và tôi có trò chuyện, nhưng hầu như không có một đối thoại thật sự, và những cuộc trò chuyện giữa đôi bên bao giờ cũng chỉ dừng ở một chiều sâu lịch sự, dễ chịu, không thể đi quá một chút nào, và luôn luôn quanh quẩn ở cái nấc thang thứ nhất kia. </p><p><br /></p><p>Dường như thời gian ở chỗ họ từ lâu lắm rồi đã không nhích thêm gang tấc nào, tôi thì đầy sự nôn nóng của tuổi trẻ, mà lại phải rất cẩn thận để không làm tổn thương ai. Luật của chúng ta dường như là vậy. Ðầy đọa, thanh trừng, xoá sổ kẻ khác thì được, nhưng làm mất lòng thì không. Tôi không thể nói thẳng với họ, rằng tôi không nhất thiết phải đọc họ chỉ để biết rằng, nhà văn cần yêu ai cứ nói là yêu, ghét ai cứ nói là ghét, điều đó tôi được học ở nhiều chỗ khác rồi, mà không phải là học qua văn chương. </p><p><br /></p><p>Nói như thế là bạc, là phản bội, là rũ trắng mọi khổ đau đen ngòm của người khác. Nhưng có lẽ tôi đã kỳ vọng ở họ nhiều quá. Khi tuổi trẻ bị bịt đường lên phía trước thì nó ngoảnh lại phía sau mãi như vậy và thành những ông cụ bà cụ non. </p><p><br /></p><p>Tôi đã tìm một lối để thoát khỏi văn học Việt Nam đương đại. Cái văn học đó buồn tẻ, nhưng cuối cùng thì lối thoát của nó không phải là giật lùi về đỉnh cao của những năm 50. Cũng như vậy, văn học đổi mới hiện tại chẳng còn gì đáng nói nhiều nữa, song nó không nên ngoảnh lại tiếc nuối cao trào 1988-1989.</p><p> </p><p>Trong những điểm cốt yếu, văn học của nhóm Nhân Văn Giai Phẩm cùng một bản chất với văn học chính thống sau này. Có thể coi đó là sơ kỳ của văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa. Còn phần lớn các tác phẩm cuối những năm 80 mà trong nước tuy gọi đùa, nhưng có lý của nó, là Nhân Văn 2, ngoài nước gọi là văn học phản kháng, là mạt kỳ của văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa. </p><p><br /></p><p>Thực ra những người làm nhiệm vụ duy trì và bảo vệ văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa có thể yên tâm lâu dài: một mạt kỳ có thể kéo thêm cả thế kỷ, mà theo tôi thì văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa hoặc một cái gì na ná như vậy còn có tương lai vô tận ở Việt Nam.</p><p><br /></p><p> 500 hội viên này của Hội nhà văn Việt Nam có thể được thay bằng 500 hội viên khác, song 50 triệu người đọc thì không bãi đi để bầu mới nhanh như vậy được. Nền văn học này cũng đẻ ra một số tài năng và những tác phẩm có thể xúc động lòng người. Nhưng các tác giả và tác phẩm của nó giống nhau, hoàn toàn không có cá tính, đúng như Trần Dần đã nhận xét, năm 1955, về tập thơ Việt Bắc của Tố Hữu, rằng thậm chí những câu hay của Tố Hữu cũng không có chữ ký riêng, có thể ký ở dưới là Nguyễn Du, Tản Ðà, hay Ca Dao đều được. </p><p><br /></p><p>Những người có tên tuổi ở thời Nhân Văn Giai Phẩm cũng không tránh được điều đó. Một số bài thơ của Lê Ðạt và Phùng Quán thuở ấy có thể ký lộn cho nhau, sau này thì Lê Ðạt tách hẳn ra để có một chữ ký độc đáo cho riêng mình, và lịch sử quả thật thích đùa khi ông bị Trần Mạnh Hảo, một nhà thơ hiện thực xã hội chủ nghĩa mạt kỳ phủ đầu, chính vì đoạn sau này. </p><p><br /></p><p>Bên Kia Sông Ðuống của Hoàng Cầm, hay Màu Tím Hoa Sim của Hữu Loan đi vào lòng người vì những lý do khác, chứ không phải vì đạt tới cái mà Trần Dần đòi hỏi, ngay từ thuở ấy, rằng nhà thơ trước hết phải có được cái chữ ký riêng của mình. Ông cũng chua ngay rằng đương nhiên còn phải xem kỹ cái chữ ký ấy nó như thế nào, nhưng mức tối thiểu là phải đạt được như vậy.</p><p><br /></p><p> Lịch sử văn học Việt Nam nửa thế kỷ qua cho thấy, cái tối thiểu mà Trần Dần yêu cầu ấy đã hầu như không đạt được. Cho nên phần lớn tác phẩm của ông, mỗi dòng là mỗi riêng một cõi, càng lúc càng riêng, riêng tới mức cực đoan, riêng tới mức bí hiểm phải giải mã, phải cần đến một từ điển Trần Dần, không có cách nào khác là làm phận bản-thảo-nằm. </p><p><br /></p><p>Ở ông là một bi kịch văn học lớn mà cái bi kịch chính trị của Nhân Văn Giai Phẩm chỉ là một trong những bè đệm, còn ở một số người khác thì là sân khấu, thậm chí có sự trình diễn của các vai nạn nhân, văn chương chỉ đóng một vai rất phụ. </p><p><br /></p><p>Cho nên, nói về ông bây giờ mà không qua cái nấc thang thứ nhất kia cùng là tí ti minh oan, tí ti phục hồi, tí ti thương cảm, thì khác nào nhổ sơ sơ vài ngọn cỏ cho sạch vài phân vách đá, nhưng đằng sau đó là Ăng-co, để dùng lại một biểu tượng mà ông ưa dùng. </p><p><br /></p><p>Bất hạnh lớn của Trần Dần là Nhân Văn Giai Phẩm , nhưng bất hạnh còn lớn hơn của ông là ông đã quẳng gánh từ lâu lại sau lưng, còn người đời thì vẫn è lưng ra gánh mãi. </p><p><br /></p><p>Sự nghiệp của ông không chấm dứt với năm 1958, mà mở đầu từ đó, và đạt tới cao trào trong khoảng 15 năm, từ giữa những năm 70, nghĩa là liên quan không nhỏ tới việc Sài Gòn thất thủ, đến cuối những năm 80, khi ông ngã bệnh.</p><p> </p><p>Bi kịch của Trần Dần là bi kịch của một nhà cách tân, có lẽ là nhà cách tân lớn nhất và sâu sắc nhất trong văn học miền Bắc Việt Nam nửa thế kỷ qua. Việc ông đi theo cuộc cách mạng của Ðảng cộng sản cho đến Nhân Văn Giai Phẩm là việc dễ hiểu, bởi đôi bên khi ấy cùng chung nhau một chữ cách: cách mạng, cách tân, cùng chung nhau một ý tưởng đổi mới. </p><p><br /></p><p>Việc diễn ra sau đó đối với ông, theo tôi, cũng là một tất yếu. </p><p>Tôi không cho rằng ông bị hiểu nhầm, mà ông bị không hiểu. Không hiểu chứ không phải hiểu nhầm. Hiểu nhầm còn chữa lại được, không hiểu thì khó thay đổi hơn nhiều. Một người như thế sống ở bất kỳ đâu cũng khó. </p><p><br /></p><p>Còn ở một nơi mà tính đại chúng là tiêu chuẩn tối thượng của văn chương nghệ thuật, một nơi mà sự phục tùng tổ chức, quyền uy, thế lực là kim chỉ nam cho mọi hành vi văn chương thì một người như thế phải bị đày đọa, bị tảy chay, hoặc nhẹ nhất là bị bỏ qua. </p><p><br /></p><p>Trong văn học Việt Nam, tôi chưa biết một trường hợp nào mà ham muốn sáng tạo và cách tân quyết liệt như ở Trần Dần. Nghĩa là ham muốn vượt qua, hoặc ít nhất là khác đi với cái cũ, hoặc cái đã trở thành cũ, ở bên ngoài mình đã đành, lại còn liên tục tự mới với chính mình, tự vượt qua mình, mà lại làm điều ấy trong từng chi tiết, cho đến tận nét chữ chẳng hạn. </p><p><br /></p><p>Ông có 4 kiểu chữ hoàn toàn khác cách nhau: cho giai đoạn đến Nhân Văn Giai Phẩm những năm 50 là một, giai đoạn ngắn sau đó, đầu những năm 60 là hai, giai đoạn đến đầu những năm 80 là ba, từ đó đến nay tuy chung một kiểu chữ là bốn, nhưng ngay trong một kiểu này cũng có nhiều phát triển khác nhau, kèm theo một khoa chính tả khác thường và một thư pháp, hay thư họa rất đặc trưng Trần Dần.</p><p><br /></p><p> Chỉ riêng điều có thể coi là nhỏ nhặt trong cái khối khổng lồ là ông- để dùng lại chữ của Dương Tường- đã làm việc đọc ông rất phức tạp, mà lại càng không thể công bố nhiều tác phẩm của ông ở dạng in ấn bằng những con chữ thông thường.</p><p> </p><p>Trần Dần đương nhiên là khó hiểu. Nhưng ông nói về sự khó hiểu một cách hết sức giản dị: “Tất cả mọi giá trị Chân Thiện Mỹ đều là khó hiểu.” </p><p><br /></p><p>Khi ông tuyên bố: “Cái đèm đẹp giết chết cái đẹp”, thì một câu sáng rõ như vậy quả là tối tăm mù mờ với những ai chưa bao giờ nghĩ ngợi về cái “đèm đẹp”. </p><p><br /></p><p>Cái xinh xinh không thể đẹp, ý này có thể của ai khác, có thể từ tư duy trong tiếng nuớc ngoài, song vào tay Trần Dần thì thành cách nói đặc biệt Trần Dần, nhanh, mạnh, lột trần, độc đáo, không lặp lại ai và không tự lặp, rất Việt và rất hiện đại. </p><p><br /></p><p>Ðồng nghiệp của ông yêu cách nói này thì ít, mà sợ thì nhiều. Nguyễn Khải đã tả về hai con mắt “hiếp đáp thiên hạ” của Trần Dần. Không ít người suốt đời hậm hực về một lời phê thường cộc lốc nghiệt ngã của ông. </p><p><br /></p><p>Song một nhận định phát ra từ bóng tối và cõi im lặng của Trần Dần có cái uy dũng mà người ta tuy hãi nhưng thèm.</p><p><br /></p><p> Ai chịu trận được thì mang ơn ông mãi. Tôi được ông ưu ái khi vừa mon men vào nghề, phấn khởi lắm, nhưng những lời đe của ông sau này mới thực cho tôi những bài học càng lâu càng ngấm. </p><p> </p><p>Người ta coi Trần Dần là lập dị. Nhưng trong một môi trường mà chỉ riêng chiếc ba toong của cụ Nguyễn chống trên vỉa hè Hà Nội đã được coi là biểu tượng của khác thường, thì sự lập dị của Trần Dần là vượt ra mọi cách. </p><p><br /></p><p>Chúng ta có thể tôn sùng kẻ đứng đầu một cách, nhưng kẻ vượt ra mọi cách thì không có chỗ đứng. Cho nên Trần Dần nằm. Thơ ông là thơ nằm. Mọi bản thảo của ông là bản thảo nằm. Hàng chục sổ thơ của ông là sổ nằm, ông đặt tên là sổ bụi, và khi hết sổ phải dùng đến vở tự khâu, thì đấy là vở bụi.</p><p><br /></p><p> Vả lại, khí chất của Trần Dần là cái khí chất không thuận với mọi cách, may ra ông gần hơn cả, gần chứ không thuận, với cách thi trung hữu qủy, và tự gọi mình là một thi tặc. </p><p>Tôi chưa thấy ai trong lịch sử thi ca Việt Nam dám như vậy, đường hoàng như vậy: Thi tặc! </p><p><br /></p><p>Thơ ca của chúng ta có hay thì cốt hay-mãi-ngàn-năm theo hướng thánh thi, tiên thi, đạo thi, có đẹp thì đẹp theo cách tròn đầy nhã nhặn mà Trần Dần tuy ghi nhận nhưng không rung động. </p><p><br /></p><p>Nếu ai hoảng sợ trước cái khái niệm thi tặc ấy thì tốt nhất đừng đọc Trần Dần. Còn đã quyết định đến với ông thì xin đừng coi trọng quá những hành trang tinh thần mà mình đương nhiên khuân theo, vì Trần Dần thật lắm bất ngờ.</p><p><br /></p><p> Và nhất là, ông sẽ giới thiệu một thứ ngôn ngữ khác, một thứ tiếng Việt không chỉ cho lỗ tai mà còn cho con mắt, không trói nghĩa vào chữ, không bôi chữ vào chỗ trống của vô nghĩa. </p><p><br /></p><p>Từ 1958 đến nay Trần Dần làm cái việc mà ông gọi là “làm quốc ngữ”, trong bóng tối, cách bức với những phong trào “giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt” cứ thỉnh thoảng lại ồn ào dấy lên bên ngoài. </p><p><br /></p><p>Công trình quốc ngữ của một cá nhân lẻ loi lặng lẽ như Trần Dần hoàn toàn khác. Con chữ nào qua tay ông là mang một cuộc đời mới. Những người xung quanh ông, người nào cũng xin được, có khi trộm được, ít nhất là một vài con chữ từ cái lò luyện chữ của Trần Dần như vậy. Những chữ rất hiện đại và đầy truyền thống.</p><p><br /></p><p> Cách ông đối xử với ca dao chẳng hạn là cách của một người biết yêu sao cho cả phía được yêu lẫn phía mình đều lớn bổng lên, không phải cách “yêu ai thì người đó nhỏ lại” như ông đã từng phê rất đích đáng một nhà thơ nổi tiếng. Là những chữ rất hàn lâm uyên bác mà cực nôm. Cái sướng nôm của ông, nôm hiện đại của “1 bát sẹo 1 lẹo vú 1 bú đít 1 lít nách”, lây mạnh sang những người xung quanh, thành những ca vô cùng đặc sắc, thành một thứ tiếng Việt hiện đại và đầy phiêu lưu kỳ thú. </p><p><br /></p><p>Ông thậm duy mỹ mà sâu xa và có một giác quan không thể đánh lừa cho mọi giá trị thực. Ðiều đó kéo theo sự trân trọng và ngưỡng mộ, rất bất chấp, rất hồn nhiên của ông trước những tài năng và nhân cách thật. Ông đã nâng niu thơ Ðặng Ðình Hưng như thơ ruột, dù quan hệ đôi bên không phải lúc nào cũng êm. Ðồng thời, sự thẳng thắn đến phũ phàng của ông trước những thứ của rởm cũng không chừa bạn bè thân thích.</p><p><br /></p><p> Trước những con chữ, lòng ông khăng khăng trong sạch. Chỉ có điều, tất cả những thứ ấy đóng kín trước một số đông, một số rất đông, không phải của riêng thời Nhân Văn Giai Phẩm , mà cả bây giờ và sẽ rất lâu sau này vẫn thế.</p><p><br /></p><p> Bây giờ, nếu một phần di cảo của ông có được đưa ra nghiên cứu và sử dụng, cũng chỉ đếm được trên đầu ngón tay số người có thể đọc xuyên qua được những trang bản thảo ấy. </p><p><br /></p><p>Sau ba mươi lăm năm, một trong hơn ba chục tác phẩm của Trần Dần mới ra mắt người đọc, tập thơ-tiểu thuyết Cổng Tỉnh, và được nhận giải thưởng của Hội Nhà Văn Việt Nam.</p><p><br /></p><p> Sự công nhận muộn mằn này dừng lại ở mức một cử chỉ thiện chí, với một quá khứ oan khiên, với một nhà thơ lớn khi ấy đã gần đất xa trời. Song nó không mang lại cho Trần Dần nhiều người đọc hơn.</p><p><br /></p><p> Khi cái lưỡi của đám đông đã hoàn toàn thoái hoá thì cao lương mỹ vị bày ra cho ai? Một phần ba thế kỷ văn vần quốc doanh, văn xuôi mậu dịch trên môi và trong lòng người đọc Việt Nam đã khiến ít ai vượt qua chỉ cái tựa đề Cổng Tỉnh. Tôi mở trang đầu, đọc những dòng đầu mạnh mẽ mộc mạc:</p><p><i>Kỷ niệm! Ðưa tôi về chốn cũ!</i></p><p><i>Ðừng ngại mây che từng cây số buồn rầu!</i></p><p><i>Ðừng ngại mở trong lòng vài khung cửa nhớ thương...</i></p><p><i>qua những dòng bồng bột lạ lẫm:</i></p><p><i>Thì hãy lấy mùi soa đêm chùi đôi mắt khổ</i></p><p><i>Hơn là mỏi răng nhai ràu rạu vỉa hè...</i></p><p><i>những dòng ngọt lịm:</i></p><p><i>Có lẽ xa kia là phố tôi sinh</i></p><p><i>Có sương sớm đọng trên đèn muộn...</i></p><p><i>những dòng Trần Dần huyền thoại:</i></p><p><i>Gió thổi kèn ma mưa thui lòng ngõ hẹp</i></p><p><i>ò..ò đêm đi như một cỗ quan tài...</i></p><p><i>những dòng tha thiết:</i></p><p><i>Ở đâu? ở đâu có ngụm đèn xanh</i></p><p><i>Rèm che nhoè cửa sổ?...</i></p><p><i>Nín đi thôi. Nín đi thôi các đại lộ nhiều cây</i></p><p><i>Ðừng sa sút lá</i></p><p><i>Ðể ta còn khuyên gió...gió đừng rung cây...</i></p><p><i>những dòng khinh bạc quay quắt:</i></p><p><i>Tôi ơi! Tôi ơi!... Tôi vẫn rong chơi bên mấy cột đèn mù...</i></p><p><i>Tôi càng đứng bơ vơ đầu cổng tỉnh..</i></p><p><i>Tôi không có đủ đau thương cho mãn hạn sống</i></p><p><i>Tôi không có đủ tình yêu</i></p><p><i>Yêu trái đất lục đục thế này...</i></p><p><i>rồi lại ngọt đắng:</i></p><p><i>Gió ơi đừng vội tủi</i></p><p><i>Khuya rồi! Hãy tới khóc ở hom sông...</i></p><p><i>Có lẽ thu rồi em nhỉ</i></p><p><i>Em chớ khóc nhiều vàng ố ngã tư xưa...</i></p><p><br /></p><p>Chỗ nào ông cũng thổi một sự sống khác thường vào những con chữ, chỗ nào cũng dành cho ta một bất ngờ. Biết bao giờ số đông người đọc Việt Nam mới dọn lòng, dành cho tài năng ghồ ghề jờ joạcx này một chỗ?</p><p> </p><p>Số phận của Trần Dần là số phận hoàn toàn cô đơn và trong bóng tối theo mọi nghĩa của một người dốc hết mình vào thửa ruộng thử nghiệm của văn học, đặc biệt là của thi ca, một người, để dùng lại chữ của Nhân Văn Giai Phẩm mà chắc sau này ông cho là mauvais gout lắm, moi tim moi óc làm thơ, một Tư Mã - như tên ông đặt cho mình và bạn bè - suốt nửa thế kỷ không chịu lùi một ly chữ, để làm cái việc mà ông gọi là thồ thơ tự xứ này lên. </p><p><br /></p><p>Một người đi suốt ván chiêm bao của những cái bị nợ và tự nợ, đánh suốt một ván đời với cái biết và cái chưa biết. Ông nói rằng, cái biết là nghĩa, cái chưa biết là chữ. Làm câu châm ngôn hay như Khổng Tử là chưa phải thơ, nghịch lý như Lão Tử chưa phải thơ. Nhảy qua bóng mình mới là thơ. Mình chưa hiểu thơ vì khó mà nhảy qua bóng mình.</p><p><br /></p><p>Tôi không dám nói ông đã thành công trong bao nhiêu mùa thử nghiệm của mình. Chỉ biết rằng, những ai may mắn đến lấy một hạt giống ở ông, rồi đem về đất của chính mình, đổ sức của chính mình vào đó thì ắt là thành công, trong những trường hợp hiếm hoi như Ðặng Ðình Hưng thì là một thành công lớn. Còn nếu không cũng được một mùa, theo chữ của ông, là mùa sạch.</p><p> </p><p>Trần Dần từng nói, “tôi sốt ruột đợi lớp trẻ lớn lên để chôn chúng tôi, như chúng tôi đã chôn tiền chiến.” </p><p><br /></p><p>Nhưng trong một sổ bụi ông lại tự hỏi: lớp trẻ liệu có còn được một cơ hội mấy chục năm quốc nạn như mình không để làm cái việc ấy? </p><p><br /></p><p>Ông đã ngã bệnh nhiều năm trước khi qua đời, có lẽ cũng linh cảm nhưng không còn đủ thời gian để nhìn thấy những hình dạng mới của quốc nạn. Văn chương bây giờ có vẻ như chưa cần đày đọa đã ngắc ngoải tự hủy, chưa sinh ra đã kề huyệt. Thì chôn ai?</p><p> </p><p>Tôi thuộc lớp trẻ, nợ ở ông một lòng ưu ái, mang theo lời đúc kết rất Trần Dần: nhân cách của nhà văn chính là văn cách của anh ta. Tối thiểu tôi phải có được một văn cách. </p><p>1997</p><p><span style="font-size: x-small;">(Đăng lần đầu trên tạp chí Văn Học, 1997)</span></p><p><br /></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-61937485404447368192023-11-18T14:39:00.002+07:002024-01-15T11:14:54.678+07:00Có phải là thất đức?<p> </p><h2 align="center" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-size: medium;">Xã
hội hiện đại là cả một guồng máy khổng lồ nó cuốn người ta đi và sự thực là nhiều
khi chưa biết rõ việc làm của mình có ý nghĩa gì, nhiều người đã phải lao vào
hành động để đáp ứng sự đòi hỏi của hoàn cảnh cũng như để tạo nên những bước đi
nhịp nhàng với các đồng loại. Đến khi có dịp nhìn lại những lần “nhắm mắt đưa
chân” kiểu ấy, người ta không khỏi bỡ ngỡ, như là ai khác chứ không phải mình
đã làm việc này việc nọ. Song thì giờ dành cho phản tỉnh đâu có nhiều? Và thế
là các kịch bản cũ, nói chung lại được tiếp diễn, kể cả các bi kịch. Và tôi ngờ
rằng dù đã tỉnh táo đến đâu, nhiều khi chúng ta vẫn không hình dung hết quy mô
của tấn bi kịch mà chúng ta đã thể nghiệm. Từ đây, lại dễ sinh ra thói xuê xoa,
lấp liếm, thái độ lảng tránh sự thực, tức là cái bi kịch về sau thường đá thêm
một chút sắc thái hài kịch.<span><a name='more'></a></span></span></span></h2>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">Dưới
đây, tôi thử nêu lên một bi kịch nhỏ, mà một số người quen của tôi đang trải
qua. Tôi thành thật tin rằng các nhân vật của bi kịch không phải không nhìn thấy
tình thế của mình. Có điều, nói như A. Camus, khi đã <i>xuống thuyền</i> rồi
người ta không thể quay trở lại được nữa.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">Ấy
là câu chuyện về một công việc đáng lẽ rất sang trọng. Việc một số giáo sư tham
gia đào tạo lớp người kế tục, các phó tiến sĩ (nay đã đổi là tiến sĩ).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">*<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">Từ
nhiều năm nay, anh Ng. tôi quen thường xuyên phải làm việc đó, bởi trong chuyên
ngành nghiên cứu văn học, anh thuộc loại đầu đàn. Thời gian đầu, mỗi khi gặp
nhau anh rất hay đả động tới chuyện này. Luôn luôn anh nhăn nhó và kể với tôi
là các ông bà phó tiến sĩ tương lai ấy buồn cười lắm. Việc học ở ta, từ lớp dưới,
vốn đã rất yếu nên sau mười mấy năm mài đũng quần trên ghế nhà trường, mang tiếng
là đã xong đại học mà nhiều khi “chẳng hiểu nếp tẻ gì cả” (trong ngôn ngữ hàng
ngày, Ng.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>thường thích thậm xưng một
chút như vậy). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">Nhưng
có lẽ do sự nhạy cảm đặc biệt trước nhu cầu thời đại, một số trong họ lại rất
sính bằng cấp, có thể nói là muốn đạt tới bằng cấp bằng mọi giá. Thế là hình
thành nên một nhu cầu mà những người như Ng. phải lấp đầy. Song làm mà vẫn ngại,
vừa làm vừa chán chường. “Nhiều khi phải tự nhủ là mình đang làm những việc chả
dây dưa gì đến văn chương thì mới dám tiếp tục” -- anh Ng. có lần tâm sự.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">Nhiều
năm đã trôi qua, mọi chuyện hầu như không có gì thay đổi nếu không muốn nói cứ
đuối dần đi nữa. Tôi hiểu như vậy, khi thấy dạo này Ng. ít nói tới chuyện đào tạo.
Trong hoàn cảnh của một người đã đến tuổi về hưu sắp lo làm sổ, anh chỉ còn mải
miết tính nốt những việc đang dở dang và đáng lẽ nên để cho anh yên thì phải
hơn. Thế nhưng trong cuộc đời này, ai dám bảo đảm là đã vắt kiệt cái máu Đông
Ki-sốt trong người? Không hiểu ma đưa lối, quỷ đưa đường thế nào, chính tôi lại
có lần máy mồm trở lại hỏi han về cái chuyện đào tạo của Ng:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">--
Thế sao anh vẫn tiếp tục nhận hướng dẫn?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">--
Đây là việc nhà trường giao cho, từ chối sao tiện? Hàng năm từ trên bộ đã có chỉ
tiêu là phải đào tạo từng này từng kia người.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">--...<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">--
Với lại không mình hướng dẫn thì người khác hướng dẫn. Guồng máy chung nó chạy
theo hướng nó, mình có đi ngược lại cũng vô ích.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">Đến
chỗ này thì tôi hiểu. Và tôi chợt nhớ ra những lời đồn đại của mọi người chung
quanh về khía cạnh chính của vấn đề. Là không vất vả như luyện thi, nhưng công
tác đào tạo trên đại học bây giờ cũng vớ lắm, càng học trò ở các tỉnh xa hoặc
loại kém cỏi không biết gì càng nộp những phong bì nặng cho thầy. Không ai công
bố con số cụ thể bao nhiêu, song người ta vẫn nói giăng giăng với nhau cả chỗ
riêng tư lẫn chỗ đông người. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">Chẳng
cần tinh ý gì lắm cũng có thể nhận ra sự thay đổi rõ rệt của Ng. Từ chỗ chê ỉ
chê eo, anh đã hồn nhiên nhập cuộc. Bao nhiêu tài năng và nghị lực vốn có được
anh đem dồn tất cả cho cái mục đích cụ thể mà người ta đã cột anh vào. Anh mang
lại cho nó những ý nghĩa bất ngờ. Anh say sưa. Anh mê mải. Giờ đây có ai đó
trong đám bạn bè tâm huyết lảng vảng định nói tới công tác hướng dẫn luận án,
anh không bắt lời nữa. Khi nói xa khi nói gần, anh gợi cho người ta cảm tưởng
đây là chuyện mâm cơm nhà anh, và thiên hạ sẽ bất lịch sự, nếu cứ nhìn vào đó một
cách soi mói.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">*<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">Không
phải chỉ riêng anh Ng. kính mến của tôi rơi vào tình thế nói trên. Mà ở ngành
nào, người ta cũng nghe nói tới những ca tương tự và cách xử lý tương tự. Bắt đầu
là kiếm ăn, sau coi đó là sự nghiệp: Không ít người thông minh đã gặp nhau ở
cùng một cách nghĩ! <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">Tiếp
theo nhiều lời eo sèo bị bỏ qua, về phần mình, tôi muốn được phép bàn rộng thêm
ra và bàn theo cái cách hơi cổ một chút. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;">Các
cụ xưa có hai tiếng “thất đức” để chỉ những việc làm để lại di hại cho nhiều đời
sau. Giá bây giờ tôi bảo với những người như anh Ng. rằng công việc các anh làm
có thể phải gọi là thất đức, lập tức sẽ có nhiều lý lẽ phản đối. Các anh là những
giáo sư giỏi. Các anh chỉ đi dạy học, lo truyền thụ kiến thức cho người khác.
Xưa nay, ở xứ ta, nghề dạy học cũng như nghề làm thuốc bao giờ cũng được trọng
vì người làm nghề chỉ lo trồng cây đức cho thêm tốt tươi, chứ sao gọi là thất đức
được?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 20pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Nhưng thử nghĩ, dưới tay anh Ng “mang nhãn hiệu
của anh Ng”, bên cạnh những cán bộ khoa học tạm được, (và có thể có những người
biết đâu còn vượt cả anh Ng. nữa) cũng đã có bao nhiêu tiến sĩ rởm. Mà càng những
người kém chuyên môn càng giỏi xoay xoả, leo trèo. Sau khi có bằng cấp, một số
trong họ sẽ đóng những vai trò trọng yếu trong nghiên cứu khoa học và đào tạo
các lớp người sau. Nói cách khác, lớp người có bằng cấp rởm sẽ đông lên theo cấp
số nhân. Mà truy tìm <i>cú hích</i> đầu tiên, vẫn phải gọi tên của Ng. và những
đồng sự của anh. Tôi rất ngại dùng chữ thất đức, nhưng chưa tìm ra chữ khác
đích đáng hơn.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 6pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;">Đã in Nhân nào quả ấy 2002</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p> </o:p></span></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-2909805727629715872023-11-05T14:45:00.001+07:002023-11-05T14:46:22.577+07:00 Phan Quang "Nguyễn Hiến Lê – hai mươi năm, một trăm cuốn sách" <p> Nguồn <a href="https://dantri.com.vn/xa-hoi/nguyen-hien-le-hai-muoi-nam-mot-tram-cuon-sach-1225593421.htm" style="color: black; font-family: Lato, Arial, Verdana, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 16px; text-align: justify;">https://dantri.com.vn/xa-hoi/nguyen-hien-le-hai-muoi-nam-mot-tram-cuon-sach-1225593421.htm</a></p><div class="wrapper" style="color: #444444; font-family: Lato, Arial, Verdana, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 16px; margin: 0px auto; width: 930px;"><div class="grids" style="margin-left: -30px; zoom: 1;"><div class="grid-8" style="display: inline; float: left; margin-left: 30px; width: 610px;"><div class="single-box clearfix entry-content" style="margin-bottom: 60px; zoom: 1;"><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><b>Từ miền Trung đi thẳng vào Sài Gòn, ngay sau khi thành phố vừa giải phóng, một trong những mong ước đầu tiên của tôi là gặp gỡ một số trí thức và văn nghệ sĩ từng nghe tiếng.</b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Hầu hết, những vị tôi muốn gặp đều tiếp người ngoài Bắc vào với thái độ nhiệt tình, ít nhất cũng lịch sự dù không giấu vẻ lạnh lùng. Duy có hai người khước từ: Thượng toạ Thích Trí Quang và học giả Nguyễn Hiến Lê.<span id="more-42937"></span></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><b></b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><b>“Văn kỳ thanh”</b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi gặp nhà sư Thích Trí Quang chủ yếu vì tò mò. Còn Nguyễn Hiến Lê là người mình thực lòng hâm mộ. Vì vậy, chờ một thời gian lâu cho tình hình thành phố thật ổn định, tôi lại đến gõ cửa ngôi nhà có gốc hoàng lan ở đường Kỳ Đồng.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Dường như đối với học giả nổi tiếng này, tôi có chút duyên. Tôi nghe tên ông đã lâu, tuy chưa được tiếp cận trọn vẹn một tác phẩm nào. Ở Hà Nội thỉnh thoảng vẫn gặp ông trên tạp chí Bách khoa được tiếng đứng đắn xuất bản tại Sài Gòn. Bài nào ông viết cũng toát lên sự tự tin về kiến giải, lời văn mạch lạc, giản dị và trong sáng lạ thường.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><u></u></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tại Đà Nẵng, tôi hay la cà các hiệu sách. Một lần, chị hàng sách thấy khách xem nhiều mua ít, nghĩ chắc anh bộ đội không đủ tiền, liền bê một chồng sách từ trên giá xuống, bảo tôi mang theo mà đọc. Tôi chọn lấy hai cuốn, biết mình còn tiếp tục đi xa về hướng Nam, và cũng không muốn lợi dụng lòng tốt của đồng bào. Hai cuốn sách ấy đều của Nguyễn Hiến Lê. Cuốn <i>Lịch sử văn minh Ấn Độ</i> của nhà sử học Mỹ Will Durant do ông dịch, và bộ <i>Sử ký của Tư Mã Thiên</i> ông cùng làm với Giản Chi.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tờ tạp chí mới duy nhất in trước ngày 30/4 bày bán tại hiệu sách tôi mua được ở Sài Gòn cũng lại là tờ <i>Bách khoa</i> số cuối cùng (426) ra ngày 20/4/1975. Đây gần như là một đặc san mừng cuốn sách thứ 100 của Nguyễn Hiến Lê, xuất bản khớp với ngày phát hành tạp chí. Cuộc triển lãm toàn bộ tác phẩm của nhà văn nghe nói định làm ở nhà sách Khai Trí đã không diễn ra vì thời cuộc.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Đến khi say sưa tìm hiểu đồng bằng sông Cửu Long, sưu tầm tài liệu về vùng đất ấy, tôi lại gặp Nguyễn Hiến Lê. Cuốn du khảo <i>Bảy ngày ở Đống Tháp Mười</i> phần nào mảnh mai về độ dày mà ngồn ngộn thông tin, chứa đựng nhiều tư liệu vững chãi. Một cuốn biên khảo hấp dẫn gần như tiểu thuyết. Tôi nhiều lần trích dẫn nó trong các bài viết cuối những năm 1970 về đồng bằng Nam Bộ.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><b></b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><b>Cuộc gặp đầu tiên</b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Một con người dong dỏng, mái tóc hoa râm, vẻ mặt đăm chiêu, mặc chiếc sơ mi trắng dài tay rộng và chiếc quần Âu cũng rộng thùng thình, hơi khác thường so với thời trang bó sát người thời ấy. Đó là hình ảnh nhà văn Nguyễn Hiến Lê lưu lại trong tôi khi ông thong thả từ gác hai xuống tiếp khách. Trước khi vào phòng, tôi đã dừng lại một phút ở hành lang ngắm cái tủ sách đóng theo lối cổ xếp đầy sách, toàn tác phẩm của Nguyễn Hiến Lê.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi trao tặng ông cuốn sách mới in, Đất nước một dải tập hợp những bút ký viết dọc theo chiều đất nước, từ khi giải phóng Quảng Trị ngày 19/3/1975, qua Huế, Đà Nẵng, Đèo Cả, Cam Ranh, Vũng Tàu, Sài Gòn đến “những cánh đồng thẳng cánh cò bay”, do Nhà xuất bản Thanh Niên vừa ấn hành. Ông nói: “In cũng nhanh nhỉ” trong khi những ngón tay tiếp tục lật các trang và đôi mắt lướt qua các bài viết. Đến trang cuối sách, ông ngẩng đầu hơi lộ vẻ ngạc nhiên: “Mười nghìn bản?”.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><u></u></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Đặt sách xuống bàn, ông nói tiếp: “Ở trong Nam này, sách in lần đầu, chẳng bao giờ lên tới con số ấy”.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Dường như cuốn sách nhỏ giúp đánh tan bầu không khí phần nào lạnh nhạt ban đầu. Thay những lời đối đáp xã giao, ông mặn mà trả lời những câu tôi hỏi. Tôi kể ông nghe chuyện được biếu sách tại Đà Nẵng, và thật thà nhắc lại, ngay sau ngày mới giải phóng tôi có đến thăm ông, tiếc là gặp lúc ông không được khoẻ. Ông nói: “Tôi mắc bệnh đau bao tử từ lâu, thỉnh thoảng nó lại hành cho một trận”. Tôi đáp: “Bệnh của người lao động trí óc. Chắc bác biết, tại bác làm việc quá miệt mài, ngồi tại chỗ, ít đi lại…”. Ông cười: “Tôi biết tất cả. Biết mà không sao làm khác. Cái nghiệp của mình là đọc và viết mà…”.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><b></b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><b>Tấm gương sáng về tự học</b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Đời văn của Nguyễn Hiến Lê là một hiện tượng hiếm thấy ở nước ta. Nghiên cứu, biên khảo, cảo luận, tiểu phẩm, dịch thuật, bình chú…, trong khoảng thời gian hai mươi năm (1955 – 1975), cho ra đời một trăm tác phẩm – trong đó nhiều cuốn ba, bốn tập và rất có giá trị.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Giáo sư Đào Duy Anh đánh giá bộ Đại cương văn học sử Trung Quốc của Nguyễn Hiến Lê là “tác phẩm trội nhất từ trước tới nay trong loại của nó”. Bộ Đại cương Triết học Trung Quốc viết chung với Giản Chi là một tác phẩm đồ sộ (1.700 trang). Ba tập Lịch sử văn minh Ấn Độ, A Rập, Trung Quốc, dịch của Will Durant, có chú giải và bình luận dày hơn hai ngàn trang.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><u></u></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Bảy, tám năm cuối đời (1975-1984), trở về sống tại đồng bằng sông Cửu Long nơi ba mươi năm trước ông giã từ để “lên Sài Gòn sống bằng cây bút”, nhà văn còn viết và dịch thêm hơn hai mươi cuốn nữa. Có những cuốn đòi hỏi sự nghiên cứu công phu, như khảo luận triết học Trung Hoa trước đời Tần. Chỉ tính riêng về số lượng, đã là một kỳ tích.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Nguyễn Hiến Lê là một tấm gương sáng về tự học. Ra đời làm một kỹ sư công chính, vốn Tây học của ông khá dày dặn. Tuy nhiên, cho dù xuất thân gia đình Nho học, thuở nhỏ có theo đòi đôi ba chữ Hán, và về sau, những kỳ nghỉ hè cũng có về quê học với ông bác, vốn Nho học của ông “trước sau có bốn tháng, mỗi ngày học hai giờ!. Thuộc bốn ngàn từ, quên mất một nửa”.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Sau khi đỗ kỹ sư, thời gian chờ việc, ông học chữ Hán. Chiều chiều đến Thư viện Trung ương đường Trường Thi (nay là Thư viện Quốc gia) mượn bộ Hán Việt từ điển của Đào Duy Anh. Rồi “bắt đầu từ chữ A, tìm những từ và ngữ nào đoán thường dùng mà chưa biết thì chép lại trong một tập vở, mỗi ngày độ ba, bốn chục từ”. Tối hôm đó và sáng hôm sau học thuộc những gì sáng đã ghi chép, chiều lại đến thư viện.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><u></u></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Ông còn mượn cuốn Ngữ pháp tiếng Trung của một tác giả viết bằng tiếng Pháp để học và ghi những điều quan trọng. Với cái vốn ấy, bắt đầu đọc nguyên bản truyện Tàu (Tam quốc chí), lúc đầu chậm sau nhanh, càng quen càng thích…</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><b></b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><b>Đừng cầu danh, danh sẽ tới</b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Thời học sinh, ông cũng có học tiếng Anh, vừa đủ để vượt qua cửa ải môn ngoại ngữ kỳ thi tú tài. Chính sách của nhà cầm quyền Pháp thời trước, dù không nói ra, không muốn học sinh Việt Nam biết thêm một thứ gì khác ngoài ngôn ngữ và văn chương Pháp. Để có thể làm việc nghiên cứu, biên dịch, trước tác, Nguyễn Hiến Lê tự học thêm Anh ngữ, khá tới mức được một trường tư thục mời dạy Anh văn. Ông quả quyết: “Muốn kiểm soát sự hiểu biết của mình (về ngoại ngữ), muốn hiểu cho rõ thì phải dịch ra tiếng Việt”.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Trau dồi ngoại ngữ, ông không coi đó chỉ là phương tiện làm việc mà còn là một cửa ngõ đi tiếp vào biển học không bờ. Cuối đời, sau khi đã tạo lập nên một sự nghiệp đáng nể vì, Nguyễn Hiến Lê khẳng định: “Đời tôi có thể tóm tắt trong hai chữ Học và Viết… Chép về đời văn của tôi, phải nhắc trước hết đến việc tự học”.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Ông có lời khuyên các bạn trẻ, thoạt nghe như nghịch lý mà rất nghiêm trang: “Khi muốn học về một vấn đề nào thì cứ viết sách về vấn đề ấy… Viết sách tức là tự ra bài cho mình làm. Học mà không làm bài thì chỉ mới đọc qua chứ không phải học”. Một thái độ như vậy có phần nào chưa thật trang nghiêm đối với công việc trước tác chăng? Dường như thấy trước phản xạ của độc giả, ông trấn an ngay: “Khi viết nên nhớ mục đích của ta là để tìm hiểu chứ không phải để cầu danh. Đừng cầu danh thì danh sẽ tới. Cầu nó, nó sẽ trốn…”.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><b>Đọc – ghi và viết</b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Đọc và viết là nếp sống hằng ngày của Nguyễn Hiến Lê. Buổi sáng, sau điểm tâm, công việc mở đầu ngày làm việc là đọc chứ chưa phải viết. Đọc hết nửa buổi, mới ngồi vào bàn. Chiều cũng vậy. Còn cả buổi tối chỉ dành cho sự đọc. Sách nào mua về cũng đọc, dù chán cũng ráng mà đọc, để biết qua nội dung “trừ loại chưởng của Kim Dung”.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Những nơi đọc sách luôn để sẵn cây bút chì và cục gôm (tẩy). Đọc thấy chỗ nào đáng chú ý, cần xem lại hoặc ghi chép thì đánh dấu vào trang. Đọc xong chương nào, giở lại xem những đoạn có đánh dấu, ghi ngay những điều cần nhớ hoặc suy nghĩ, bình luận của mình.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><u></u></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Về mặt này, ông có điểm giống văn hào Ernest Hemingway: “Điều lớn lao nhất là sống, là làm công việc của mình – Hemingway nói – là nhìn, học và hiểu. Rồi lúc ấy mới viết, sau khi đã biết được một điều gì đấy, sau chứ không phải trước”.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Những người cầm bút đều biết, viết không phải lúc nào cũng là một thú vui. Đối với Nguyễn Hiến Lê, “dù không có hứng cũng đúng giờ ngồi vào bàn viết, viết bừa vài câu, nửa trang, rồi hứng tự nhiên tới”. Có thấy cách làm việc của ông, mới hiểu tại sao ông trước tác được nhiều như vậy. Nhà thơ Quách Tấn uyên thâm cổ văn từng ngạc nhiên: Riêng việc Nguyễn Hiến Lê đọc sách cũng đã khó có người bì kịp, chứ đừng nói đọc rồi còn viết.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Một đặc điểm nổi bật trong phương pháp làm việc của Nguyễn Hiến Lê là ghi chép. Ông ghi cẩn thận, không mệt mỏi, thường là tại chỗ qua mỗi chuyến công vụ khi còn làm công chức (mà ông gọi là “đi kinh lý”) hoặc những lần chuyển dịch vì việc riêng. Từ khi bắt đầu cầm bút, ông đã có thiên hướng viết du ký, đi đến đâu ông cũng chịu khó ghi chép cảnh đẹp, tục lạ, cổ tích… Trở về nhà, ghi ngay lại cảm tưởng cả chuyến đi. Văn phong của ông lưu loát.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Hãy đọc lại một đoạn ông viết bảy mươi năm trước về cái ga xép Lăng Cô, nay là điểm du lịch khởi sắc ở miền Trung, nhất là từ khi hoàn thành đường hầm Hải Vân: “… Từ trên cao nhìn xuống, nó y hệt một bức tranh thuỷ mặc của Trung Hoa. Một cù lao nhỏ ở gần bờ, bằng phẳng, trồng toàn dương, có chùa có nhà, có ghe đánh cá và lưới đánh cá phất phơ dưới gió. Một cây cầu dài nối với bờ. Những buổi chiều mây ngũ sắc in trên mặt nước, những chiếc ghe giương buồm ra khơi, hay những đêm trăng sóng bạc nhấp nhô vạch một đường sáng tới một đảo nào ở chân trời mù mịt, ngồi ở góc đường đầu cầu này mà ngắm trời nước…”.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Sách đã in ra, ông vẫn kiếm tiếp tài liệu để bổ sung khi tái bản. Như cuốn <i>Đông kinh nghĩa thục</i> (xuất bản lần đầu 1956), lần tái bản bổ sung ba mươi trang (1968), in lần thứ ba thêm hai mươi trang nữa (1974).</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><br /></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><br /></p></div></div></div></div>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-25572619223202568072023-06-24T04:04:00.000+07:002023-06-24T04:04:23.090+07:00 Hiểu thêm về người Việt và sử Việt qua một khía cạnh tâm lý chi phối cuộc nội chiến Trịnh Nguyễn thế kỷ xvII<p> </p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">“Bối cảnh lịch sử VN
giai đoạn 1558 đến 1802-- phân tranh và thống nhất“ là tên bài viết công phu và
đồ sộ của nhà nghiên cứu Nguyễn Hữu Châu Phan trên tập san NGHIÊN CỨU HUẾ tập
bảy - in ra từ đầu 2000.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Ở trang 97 của số tập san trên, tôi bất ngờ
tìm thấy một đoạn trong lá thư của Chúa Trịnh gửi Công ty Đông Ấn Hà Lan tại
Batavia vào năm 1637:<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; margin-left: 1.0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">“Một số thú vật mang
hình người đã thiết lập một nước ly khai ở biên giới phía nam của chúng tôi và
đang dựa vào vị trí phòng thủ vững chắc để chống lại triều đình của nhà Lê ở
Thăng Long.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; margin-left: 1.0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Chúng tôi chưa làm gì
với họ vì chúng tôi ngại điều bất ngờ có thể xảy ra ở phía biển.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; margin-left: 1.0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Vì các ông có ý định
thân thiện với chúng tôi, các ông có thể cho chúng tôi 2 hoặc 3 chiếc tàu, hoặc
200 lính thiện xạ, xem như chứng cứ cho thiện ý của các ông.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; margin-left: 1.0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Những người lính này
có thể giúp chúng tôi sử dụng các khẩu đại bác. Thêm vào đó xin vui lòng gửi
cho chúng tôi 50 chiến thuyền cùng với số lính tuyển chọn, và những khẩu súng
mạnh, và chúng tôi sẽ cử một số lính tin cậy của chúng tôi tới hướng dẫn các
chiến thuyền của các ông tới Quảng Nam, xem đó như là sự hỗ trợ từ phía chúng
tôi.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; margin-left: 1.0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Đồng thời đạo quân
của chúng tôi sẽ tấn công Thuận Hóa.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; margin-left: 1.0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">(…) Sau khi chiến
thắng, chúng tôi sẽ ban tặng cho binh lính của các ông 20.000 tới 30.000 lạng
bạc.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; margin-left: 1.0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Còn về phần mà các
ông được hưởng—chúng tôi sẽ trao xứ Quảng Nam cho các ông cai trị.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; margin-left: 1.0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Các ông có thể chọn
một số lính để xây dựng và canh gác thành và chúng tôi sẽ truyền lệnh để người
dân ở đó làm lao dịch cho các ông. Các ông có thể thu hoạch các sản phẩm trong
vùng và gửi một phần cho triều đình chúng tôi, như thế cả hai bên đều được
hưởng lợi.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; margin-left: 1.0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Trời sẽ phạt chúng
tôi nếu những kiến nghị trên đây có gì gian dối.”<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; margin-left: 1.0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">---<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Tài liệu trên là một
gợi ý để hiểu về đời sống xã hội VN và tâm lý người Việt trong mấy thế kỷ gần
đây<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">-- Khi nói về các
cuộc chiến tranh trong lịch sử, các bộ chính sử thời nay thường chỉ nhấn mạnh
đó là lịch sử chống ngoại xâm. Nhưng xét kỹ thì hóa ra số tháng năm chống ngoại
xâm ở<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ta có lẽ là không bao nhiêu so với
những năm tháng xảy ra nội chiến giữa các tập đoàn thống trị. Lại có những cuộc
chống ngoại xâm được châm ngòi từ nội chiến.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">-- Những cuộc đấu
tranh này hết sức tàn khốc. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Chúng ta đều biết ha
ví dụ “kinh điển”<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Trong truyện cổ tích
Thạch Sanh, sau khi Thạch Sanh chém đầu Mãng xà vương, Lý Thông lấp hang giết
Thạch Sanh chứ không thể có chuyện dẫn Thạch Sanh về về báo công với nhà vua để
cùng hướng vinh hoa. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Hoặc trong Tấm Cám mẹ
con Cám nhất định phải giết Tấm bằng cách cách chặt cây cau mà Tâm đang trèo,
cũng như sau này Tấm phải giết Cảm bằng cách xui Cám lấy nước sôi mà tắm.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Tình hình cũng tương
tự giữa các tập đoàn quân sự khi tranh giành vai trò thống trị.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Sở dĩ người ta làm
thế, vì ở ta, tính chính danh của các tập đoàn thống trị quốc gia thường được
xác nhận sau khi đánh thắng giặc ngoại xâm mặc dù các tập đoàn ấy tiến tới ngôi
Vương bằng con đường vô đạo như nhà Trần diệt nhà Lý chẳng hạn.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Lâu dần rồi quen đi,
khi giữa các tập đoàn phong kiến có sự tranh đấu sống còn, thì quy luật vẫn là
“được làm vua thua làm giặc” <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">-- Cũng bởi các lý do
trên, trong cuộc nội chiến, mọi thủ đoạn đều được vận dụng.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Để lôi ngoại bang vào cuộc, do đó mà tăng thêm
sức mạnh diệt kẻ đối kháng, người ta sẵn sàng dành cho ngoại bang mọi ưu đãi,
kể cả những việc suy cho cùng phải coi là bán nước. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Tức không việc gì mà
họ không dám làm, không thủ đoạn nào bị chê là dơ bẩn.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Nền độc lập của quốc
gia không có gì là thiêng liêng như họ vẫn tuyên bố. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Theo ngôn ngữ hiện
đại, cũng có thể bảo có vẻ như lúc ấy đã sớm có một cuộc chiến tranh chính trị,
các bên tham chiến đều tự nhận là mình có chính nghĩa và phía bên kia là phi
nghĩa và áp đặt cho kẻ thù đủ mọi thứ danh hiệu xấu xa nhất. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Người ta coi kẻ thù
không còn là người nữa. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Người ta “đặt kẻ thù
ra ngoài vòng pháp luật” <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Bằng chứng là mở đầu
thư nói trên Chúa Trịnh đã gọi Chúa Nguyễn là “những thú vật mang hình người”
mặc dù trước kia Nguyễn Hoàng và Trịnh Kiểm là anh em trong nhà.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 3.75pt;"><span style="font-family: "inherit", serif;"><span style="font-size: large;">Nếu bảo rằng lối suy
nghĩ này còn chi phối chúng ta trong lịch sử hiện đại tức là nói trong ba thế
kỷ từ XVII tới XX ý thức của người Việt về dân tộc vẫn đứng nguyên. Và đâu đã
thoát khi bước sang thế kỷ XXI?<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; margin-left: 9.0pt; margin-right: 0in; margin-top: 0in;"><span style="border: 1.5pt solid windowtext; font-family: "inherit", serif; padding: 0in;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; margin-left: 9.0pt; margin-right: 0in; margin-top: 0in;"><span style="border: 1.5pt solid windowtext; font-family: "inherit", serif; padding: 0in;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="color: #2e2e2e; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">-------------------<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; mso-outline-level: 1;"><u><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Phụ Lục <o:p></o:p></span></span></u></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; mso-outline-level: 1;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">LUÔN LUÔN TỒN TẠI <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; mso-outline-level: 1;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">NHỮNG DÒNG NƯỚC NGƯỢC <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; mso-outline-level: 1;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">CHỐNG LẠI XU THẾ THÙ GHÉT
NHAU KHI CÓ NỘI CHIẾN<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; mso-outline-level: 1;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">*<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; mso-outline-level: 1;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Trích
bài của <span style="color: #2e2e2e; mso-bidi-font-weight: bold;">Lê Bình Ngô</span></span><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; mso-outline-level: 1;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Nội chiến
Việt Nam - Trịnh - Nguyễn phân tranh và mưu đồ dòng họ. <o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #2e2e2e; font-family: "Times New Roman", serif;">trên trang mạng Yêu sử Việt </span><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">http://www.yeusuviet.com/2019/04/noi-chien-viet-nam-trinh-nguyen-phan.html<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Trở
lại với cuộc nội chiến </span><a href="http://www.yeusuviet.com/search/label/trinh-nguyen-phan-tranh?&max-results=6" target="_blank"><span style="color: windowtext; font-family: "Times New Roman", serif;">Trịnh - Nguyễn phân tranh</span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">,
trong tác phẩm </span><a href="http://www.yeusuviet.com/2017/08/nam-trieu-cong-nghiep-dien-chi-1719.html" target="_blank"><span style="color: windowtext; font-family: "Times New Roman", serif;">"Nam triều công nghiệp diễn chí"</span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> của Bảng trung hầu Nguyễn Khoa Chiêm, tác giả đã mô tả
và diễn lại theo lối tiểu thuyết lịch sử một cách công tâm. Điều đáng nói,
Nguyễn Khoa Chiêm là bầy tôi nhà Nguyễn, nhưng đã viết đầy đủ những mặt trái,
sai lầm của họ Nguyễn ở phương Nam.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Cả
bao nhiêu năm trời đất trời Đại Việt loạn lạc, tang thương bằng những mưu đồ
của các tập đoàn phong kiến, đã đẩy dân tộc ta đến bến bờ tự diệt lẫn nhau. May
rằng lúc đó dù là nội chiến, nhưng quân lực và tiềm lực nước ta vẫn còn mạnh,
nên Nhà Minh chỉ dám mượn thế </span><a href="http://www.yeusuviet.com/search/label/nha-mac?&max-results=6" target="_blank"><span style="color: windowtext; font-family: "Times New Roman", serif;">Nhà Mạc</span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> để bức ép mà không dám dấy binh
sang đánh nước ta.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Nhưng may mắn gấp trăm lần hơn khi hận thù
dòng tộc đã không kết thúc bằng một cuộc tàn sát đẫm máu khi hoàng đế </span><a href="http://www.yeusuviet.com/search/label/gia-long?&max-results=6" target="_blank"><span style="color: windowtext; font-family: "Times New Roman", serif;">Gia Long</span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> - hậu duệ đầu tiên của chúa
Tiên Nguyễn Hoàng, trở về Thăng Long. Dù rằng sự trả thù tàn bạo nhà </span><a href="http://www.yeusuviet.com/search/label/nha-tay-son?&max-results=6" target="_blank"><span style="color: windowtext; font-family: "Times New Roman", serif;">Tây Sơn</span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> là việc làm không thể chối
cãi, nhưng trong việc đối đãi với kẻ thù không đội trời chung của cả một dòng
họ, </span><a href="http://www.yeusuviet.com/search/label/gia-long?&max-results=6" target="_blank"><span style="color: windowtext; font-family: "Times New Roman", serif;">Gia Long</span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> đã làm một việc rất chính đáng
và cần được ghi nhận<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span class="msoIns"><ins><span style="font-size: large;"><br style="mso-special-character: line-break;" />
<!--[if !supportLineBreakNewLine]--><br style="mso-special-character: line-break;" />
<!--[endif]--><o:p></o:p></span></ins></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Kết
thúc những bài viết về các cuộc </span><a href="http://www.yeusuviet.com/search/label/cac-cuoc-noi-chien?&max-results=6" target="_blank"><span style="color: windowtext; font-family: "Times New Roman", serif;">nội chiến Việt Nam</span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> thời
phong kiến, </span><a href="http://www.yeusuviet.com/search/label/yeu-su-viet?&max-results=6" target="_blank"><span style="color: windowtext; font-family: "Times New Roman", serif;">YÊU SỬ VIỆT</span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> xin mượn câu nói của người
lính Bắc Trịnh nói với người lính Nam Nguyễn:<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"> Chúng
tôi với anh em đều là người với nhau cả, sao nỡ tàn giết nhau thế này. Chỉ vì
nhà Chúa đối nghịch, mà anh em ta mới phải giết nhau. Vậy chúng tôi nói anh em,
nếu trái phá rơi vào trong thành, ai ở gần thì năm sát xuống đất, ai ở xa mau
tìm chỗ trốn cho nhanh, như thế thì không bị sao cả.<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Khi
Tổ quốc phải bước đến bờ vực nội chiến, đó là sự kiện không một người dân nào
mong muốn. Nhưng như những cuộc chiến chống ngoại xâm khác, kể cả những cuộc nội
chiến có xảy ra, người dân Việt vẫn sẽ chọn đất nước lên trên hết lợi ích của
bất kỳ một dòng họ nào. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Sự
thắng thế của một dòng họ, một tập đoàn quyền lực chỉ mang yếu tố thời kỳ, chỉ
trong một giai đoạn lịch sử nhất định. Khi tính chính danh không còn và những
thủ đoạn chính trị được phơi bày ra hết, cũng như sự vững mạnh của sức mạnh
nhân dân đã đến một giai đoạn nhất định, thì những vị anh hùng như Bình Tây đại
Nguyên soái Trương Định sẽ xuất hiện và nhận lãnh trọng trích của người nói lên
và thi hành ý chí của nhân dân:<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"> Triều
đình Huế không thừa nhận chúng ta, nhưng chúng ta cứ bảo vệ Tổ quốc của chúng
ta.<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-size: large;"><a href="http://www.yeusuviet.com/search/label/cac-cuoc-noi-chien?&max-results=6" target="_blank"><span style="color: windowtext; font-family: "Times New Roman", serif;">Nội chiến</span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> sẽ dẫn đến cơ hội cho những
cuộc xâm lược ngoại bang. Nội chiến sẽ dẫn đến nỗi đau đất nước chia cắt, anh
em cùng một nhà lại tàn sát lẫn nhau. </span><a href="http://www.yeusuviet.com/search/label/cac-cuoc-noi-chien?&max-results=6" target="_blank"><span style="color: windowtext; font-family: "Times New Roman", serif;">Nội chiến</span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> sẽ đẩy lùi sự phát triển của
dân tộc, sẽ thiêu rụi tiềm lực quốc gia và chỉ mang lại những mất mát, đau
thương, thống khổ cho người dân. Những cuộc </span><a href="http://www.yeusuviet.com/search/label/cac-cuoc-noi-chien?&max-results=6" target="_blank"><span style="color: windowtext; font-family: "Times New Roman", serif;">nội chiến</span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"> trong quá khứ chính là những
bài học lớn nhất, đau đớn nhưng sâu sắc nhất cho thế hệ hôm nay và tương lai,
rằng không có bất cứ điều gì có thể lớn hơn </span><a href="http://www.yeusuviet.com/search/label/yeu-su-viet?&max-results=6" target="_blank"><span style="color: windowtext; font-family: "Times New Roman", serif;">Tổ quốc - Dân tộc và Nhân dân</span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">,
lợi ích của Quốc gia và Dân tộc phải đặt lên trên lợi ích của dòng tộc đang nắm
quyền, phải lấy Dân làm gốc và bất kỳ triều đại nào đi ngược lại những điều ấy,
đều sẽ sớm chuốc lấy sự thất bại, sụp đổ và thời điểm xảy ra việc đó, chỉ mang
tính thời gian.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Sau
tất cả những cuộc nội chiến, chỉ có Dân tộc là đau thương nhất, tang thương
nhất và cũng khi nội chiến kết thúc, chỉ có Dân tộc là vui mừng nhất, hạnh phúc
nhất. Nhưng đừng để nỗi đau chia cắt dân tộc còn kéo dài từ thời kỳ nội chiến
đến cả trong thời kỳ hòa bình, đó là điều mà </span><a href="http://www.yeusuviet.com/search/label/gia-long?&max-results=6" target="_blank"><span style="color: windowtext; font-family: "Times New Roman", serif;">Gia Long</span></a></span><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"> đã làm với họ Trịnh.</span><span style="font-size: 22pt;"><o:p></o:p></span></span></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-82512695150999180672023-06-13T03:07:00.003+07:002023-06-20T11:32:17.876+07:00Một dòng sử "chệch hướng" rất nên tìm đọc<p> </p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 16pt;">Trên
trang mạng </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 16pt;">Nghiên cứu lịch sử </i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 16pt;">năm năm về trước</span><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 16pt;">, tôi từng đọc được bài viết mang tên
“Nguyễn Trãi: bề tôi của bốn dòng vua” của Lê Tư</span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt;">
<!--[if !supportLineBreakNewLine]--><br style="mso-special-character: line-break;" />
<!--[endif]--><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt;">https://nghiencuulichsu.com/2018/01/18/nguyen-trai-be-toi-cua-bon-dong-vua/</span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Bài viết khiến tôi sửng sốt, vì cái
thiên hướng tôi muốn tạm gọi là đảo chiều lịch sử, mà thiên hướng này lại không
cưỡng nổi do nơi khả năng bao quát tư liệu và sự định hướng mới mẻ của nhà nghiên cứu. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> <span></span></o:p></span></p><a name='more'></a><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Có lẽ do sự đọc VIỆT SỬ ở tôi còn
quá ít nên bài viết về Nguyễn Trãi sinh bất ngờ chăng.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nhưng hóa ra không phải. Càng ngày
tôi càng bắt gặp cái xu thể xem xét này bộc lộ ở những tài liệu dịch gồm cả
những cuốn sử Việt tiếng Hán viết từ thời cổ lẫn những nghiên cứu Âu Mỹ mới ra
đời gần đây…<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Ví dụ nổi bật nhất là </span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">cuốn <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Cuộc nổi dậy của Tây Sơn</i> (George Dutton:
Tây Sơn uprising <i style="mso-bidi-font-style: normal;">)</i>Lê Nguyễn dịch </span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Tôi tự đăt câu hỏi “chẳng nhẽ giữa
thực tế lịch sử và “những gì mà ở trong nước chúng
ta gọi là sử và lăm lăm tính chuyện truyền lại cho các thế hệ sau” lại cách biệt đến
thế này ư”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Tôi chỉ thấy loạt bài của Lê Tư hồi
ấy đầy sức thuyết phục mà dư luận thì lại quá thờ ơ<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Dù vậy, tôi đã giới thiệu thành tựu
nghiên cứu này trong bài viết ngắn trên blog cá nhân </span><span class="entry-time"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt;">03
tháng 3, 2018</span></span><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">vuongtrinhan.blogspot.com/2018/03/lam-sao-e-kiem-chung-cac-thong-tin-lich.html<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Còn bài viết sau đây thì của nhà
nghiên cứu trẻ Quang Phan đưa trên Fb của tác giả ngày 6-6-2023. Cũng kể lại
một chuyện động trời là Quang Trung Nguyễn Huệ đã hàng phục Càn Long như thế
nào.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Xin giới thiệu để các bạn cùng đọc.</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">********* <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">TẠI NHIỆT HÀ, QUANG
TRUNG MÒN GỐI SẮT. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">TRỌ BẮC KINH CHIÊU
THỐNG GỬI LÒNG SON <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Giữa thế kỷ 20, một
vài nhà sử học Việt Nam tiêu biểu như Trần Huy Liệu và Văn Tân đã xem xét các
sự kiện của thời đại Tây Sơn và tìm thấy ở đó yếu tố Cách Mạng. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Họ cố gắng mô tả cuộc
nổi dậy của Tây Sơn như là: <u>tiến bộ xã hội, lật đổ các thế lực chính trị thủ
cựu, tham nhũng, chấm dứt sự chia rẽ đất nước và bảo vệ quốc gia trước các mối
đe dọa bên ngoài và phát huy tinh thần bản địa. <o:p></o:p></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Cách diễn giải này đã
che đậy những phức tạp thật sự của thời kỳ Tây Sơn nhưng không sao hết, nó phù
hợp với yêu cầu chính trị của nhà nước tại miền Bắc Việt Nam sau 1954 (1)<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Khi Tây Sơn ra Bắc,
cung đàn trong Đại Nội vang lên thì có cái khung cảnh như thế này đây:<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Các quan Tây Sơn trong tiệc đều say mê
điên đảo<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Mãi vui suốt đêm không biết chán<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Bên tả bên hữu tranh nhau vãi thưởng<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Tiền bạc coi rẻ như đất bùn<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Ý khí hào hoa át cả các bậc vương hầu<o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Ðám thiếu niên đất Ngũ Lăng không đáng
kể</span></i><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">
(2)<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Bên cái cảnh tướng sĩ
Tây Sơn đãi tiền con hát, coi tiền bạc rẻ như đất bùn, vui chơi thâu đêm thì ở
còn một Bắc Hà khác. Nạn đói đến độ có người phải bán vợ cho viên tướng Tây Sơn
đổi lấy trăm lạng bạc đem về nhà cứu mẹ cứu con (3).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Kinh tế khó khăn,
thành thị - thương cảng tiêu điều. Trong nam ngoài bắc không còn gì để mà cướp
cho ra tiền, lại phải đối đầu với kẻ địch mạnh và rất nhiều cựu thù đang lăm le
quật khởi, Quang Trung đã sớm tính tới việc nghị hòa với nhà Thanh.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><u><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p><span style="text-decoration: none;"> </span></o:p></span></u></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><u><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Đường tới Nhiệt Hà<o:p></o:p></span></u></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Thật lòng thì có vẻ
Càn Long không muốn sa lầy tại Annam. Ông ta nhân danh <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Hưng diệt kế tuyệt</i> đem Chiêu Thống về lại thành Thăng Long, sắc
phong Annam Quốc Vương. Cận tết Kỷ Dậu, ông hối thống đốc họ Tôn nhanh chóng
rút quân về. Việc Càn Long giao cho Tôn Sĩ Nghị chỉ có vậy.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Tôn
S</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ĩ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> Ngh</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ị</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> sau khi </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ã</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> s</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ắ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">p x</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ế</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">p y</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ổ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n cho L</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> Duy K</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ỳ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> r</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ồ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i h</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ã</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y th</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ừ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">a th</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ế</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> cho qu</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n t</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ỉ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">nh </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">Đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ề</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n [c</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">nh qu</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n V</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n Qu</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">í</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">] r</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ú</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t v</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ề</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> theo l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ố</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i Vi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t T</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y [Qu</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ả</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng T</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y] r</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ồ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i sau khi ti</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ế</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n kh</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ẩ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ạ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i theo </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đườ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng Vi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t T</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y v</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ề</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> t</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ỉ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">nh </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">Đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ề</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n nh</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ư</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đừ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng qu</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> nhi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ề</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">để</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> nh</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ữ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng n</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ơ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i nh</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ư</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> Tuy</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n Quang, H</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ư</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng Ho</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> thu ph</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ụ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c r</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ồ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i m</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> qu</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ó</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng ch</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ơ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> v</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ơ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ở</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ó</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">để</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> c</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ó</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> th</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ể</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m cho to</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n c</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ụ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đổ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> v</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ỡ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng ho</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n th</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">nh.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Tr</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ẫ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m ngh</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ĩ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> h</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ọ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> L</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ậ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">p qu</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ố</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ã</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u, kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">í</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> v</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ậ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n suy d</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ầ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n g</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ầ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y nhi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ề</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u phen lo</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ạ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ạ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c m</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> L</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> Duy K</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ỳ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ạ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> ng</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ườ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i nh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ú</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t nh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t b</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ấ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t t</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i, chung quanh kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng c</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ó</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> ai ph</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ò</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> t</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">. Xem t</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ì</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">nh h</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ì</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">nh </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ó</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> ch</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ắ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ò</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng tr</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ờ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ã</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> ch</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n gh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">é</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t h</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ọ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> L</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, n</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ế</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u nh</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ư</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> c</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ó</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> th</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ể</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> b</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ắ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đượ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c b</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ọ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n Nguy</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ễ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n Hu</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">em ra ch</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">í</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">nh ph</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">p m</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> L</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> Duy K</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ỳ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng th</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ể</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> t</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ự</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> mình ch</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ấ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n t</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m cho </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đượ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c vi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c, v</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">í</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> th</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ử</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> c</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ó</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> m</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ộ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t Nguy</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ễ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n Hu</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ạ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i n</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ổ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m lo</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ạ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n th</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ì</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ẽ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> n</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">o l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ạ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m phi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ề</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n binh l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ự</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c thi</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n tri</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ề</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u th</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m m</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ấ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ầ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Tr</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ẫ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m bi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ý</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> c</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng vi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đề</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u thu</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ậ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n theo tr</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ờ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i m</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m, nay tr</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ờ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ã</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> gh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">é</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t h</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ọ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> L</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> m</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> tr</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ẫ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ạ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i mu</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ố</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n n</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đỡ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> th</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ì</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng ph</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ả</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i là tôn kính lòng tr</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ờ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i, l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đạ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">o ph</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ủ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> ng</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ự</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> thu</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ộ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c qu</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ố</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c v</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ậ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y. Vi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c ti</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ế</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n ti</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ễ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u Qu</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ả</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng Nam l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ú</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c n</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y ch</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ư</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">a thu</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ậ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n ti</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">để</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m, v</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ậ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y h</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ã</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y tu</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n ch</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ỉ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> t</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ứ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c t</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ố</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c quay v</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ề</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng n</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ở</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ạ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i n</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ơ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ó</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> th</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m n</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ữ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">a (4).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Chỉ dụ này còn chưa
tới nơi, Tôn Sĩ Nghị đã bại binh tháo chạy, Càn Long càng cho rằng Annam không
dễ bình định. Giả sử có dốc ½ quốc khố (30 triệu trong số 60 triệu lạng) thì
đánh được mà không chắc giữ được. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Vậy thì Lê Duy Kỳ hay
Nguyễn Quang Bình (Nguyễn Huệ) chẳng quan trọng. <u>Quan trọng là Annam mãi là
Annam, bất chiến tự nhiên thành</u>. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Thêm việc chả bằng
bớt việc, soi gương lịch sử, Càn Long cho rằng: “</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Hu</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ố</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng chi An Nam d</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n t</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ì</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">nh ph</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ả</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n ph</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ú</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c, tr</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ướ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y nh</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ữ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng n</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ướ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c th</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ắ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đượ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c h</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ọ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> [t</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ứ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> c</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c tri</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ề</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đạ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i H</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n, Minh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">…</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">] l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ấ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m qu</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ậ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n huy</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n, ch</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ẳ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng bao l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u c</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ũ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng sinh bi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ế</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n c</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ố</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, trong l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ị</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ch s</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ử</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ã</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> c</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ó</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> g</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ươ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng xe </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đổ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> r</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ồ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i” [nên bây gi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ờ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> ch</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ẳ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng n</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i theo v</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ế</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t c</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ũ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">].</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trong chỉ dụ cho Phúc
Khang An, Càn Long nhắn nhủ: </span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nguy</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ễ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n Hu</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> b</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ấ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t qu</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> t</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n th</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ổ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> m</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ụ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c n</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ướ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c Annam, ng</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y nay n</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ướ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c ta l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ạ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i to</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n th</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ị</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">nh, n</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ế</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u t</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ậ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">p trung binh l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ự</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c cho h</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ù</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng h</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ậ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u b</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ố</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đườ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng c</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ù</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng ti</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ễ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u tr</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ừ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> vi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">nh th</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ẳ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng v</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">o s</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">o huy</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t c</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ủ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">a y c</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ó</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> g</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ì</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ó</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u. Th</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ế</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> nh</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ư</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng n</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ướ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c n</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y x</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ư</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">a nay nhi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ề</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u ch</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ướ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c g</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ì</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> Mi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ế</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">Đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n. C</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ó</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ấ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đượ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đấ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t c</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ũ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng b</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">õ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> c</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng gi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ữ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, c</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ó</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ấ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đượ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c d</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n c</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ũ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng b</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">õ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> c</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng cai tr</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ị</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, vi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c g</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ì</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> ph</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ả</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">em binh m</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ã</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, ti</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ề</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n b</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ạ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ươ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng th</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ự</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c c</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ủ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">a Trung Qu</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ố</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c tiêu phí vào ch</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ỗ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> n</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ó</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng n</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ự</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c, hoang li</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u v</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> d</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ụ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng nh</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ư</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> th</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ế</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">? (5)</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Phía Annam thì sao?
Chiến loạn liên miên, tiền của hoang phí, sức nước suy kiệt, vị thế chính trị
bấp bênh, Quang Trung lại phải đối diện với với kẻ thù lớn hơn gấp bội ấy là
Đại Thanh đế quốc. Cho nên ngay nhà vua tính kế hòa với Thanh, chủ trương “lấy
bạch ngọc thay can qua, chuyển binh xa thành hội áo xiêm” (6).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Phúc Khang An huy
động quân 4 lộ dọa nạt thảo phạt Tây Sơn. Bốn lộ quân ấy gồm lục đạo: Vân Nam,
Quảng Tây. Thủy đạo chia hai đường một từ Khâm Châu hiệp lực với lục quân, đánh
vào khu vực Bắc Bộ, lại một đạo thủy quân nữa từ Phúc Kiến đánh thẳng vào Thuận
Hóa.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Dậm dọa thế, nhưng Phúc lại biên thư cho vua
Quang Trung mách bảo cách nói năng khi tấu thư lên Càn Long. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Đại khái Phúc khuyến
Quang Trung thế này: Nhà Lê thất ngôi, dân chúng bơ vơ, không theo, tôi phải
đưa quân ra chẳng ngờ gặp phải quân nhà vua (Càn Long), tình thế dữ dội, nếu bó
tay thế nào cũng bị giết hết, nên phải chống lại. Phúc còn để ngỏ khả năng thế
này: Nếu mà lời lẽ cung thuận như thế thì chắc Đại Hoàng Đế thương tình cho chủ
trì việc nước. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Phía Tây Sơn vẫn cứng
giọng. Đại Nam Thực Lục quyển 30 Ngụy Tây Liệt truyện chép lại cái lời tấu biểu
của vua Quang Trung hạch tội Tôn Sĩ Nghị, ví quân Thanh như chuột trong bình,
đụng phải “dân binh ba ấp cùng theo” mà tan vỡ chạy bốn phía (xem chú thích 6).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Tờ biểu ấy bị quan chức nhà Thanh trả lại kèm
câu hỏi: muốn binh đao hay muốn cầu phong? Quang Trung bèn ủy nhiệm cho Ngô Thì
Nhậm chuyên tâm soạn thảo thư từ bang giao. Quả nhiên lời thư hiền hòa nhũn
nhặn không khác khuyến dụ của Phúc Khang An (7).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Có cứng có mềm, chung
quy vẫn là “Hai bên cùng liếc hai lòng cùng ưa”. Cuộc hòa đàm mở ra. Muốn thế
thì phải có người để mà hắt tội. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Người được chọn chính
là Lê Chiêu Thống. Tội bại binh được Thanh đình (từ Tôn Sĩ Nghị, Phúc Khang An,
đến cả các đại thần và Hoàng đế Càn Long) nhất tề đổ lên đầu Lê Chiêu Thống.
Rằng ông ta thấy giặc (Tây Sơn) kéo ra thì chạy trước, khiến lòng quân hoang
mang hậu quả là thất bại: “Lần này Nguyễn Huệ quay trở lại quấy nhiễu, Lê Duy
Kỳ nghe tin chạy trốn trước khiến cho dân trong nước Annam hoảng loạn, tình thế
khẩn trương làm cho quan binh bị cắt đứt. Các đề đốc tổng binh tướng lãnh hầu
hết đều tổn thất” (8.)<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Cái tội này nghe đã
thấy vô lý rồi! Nghị theo lời Càn Long đưa quân rước Chiêu Thống về lại Thăng
Long, quyền nghi quân đội đều ở tay Nghị, làm gì có chuyện Chiêu Thống hoảng sợ
chạy trước khiến binh Thanh bại như núi đổ. Nhưng chẳng sao cả!<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><u>Lê Chiêu Thống - Tốt</u> đi đến nước cuối
cùng của một đời chìm nổi long đong.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nhắc nhở quần thần
đang lo việc biên cương phía Nam, quyết ý rũ bỏ Chiêu Thống, Càn Long viện tới Thiên
Mệnh: “</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Tr</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ướ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c nay tr</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ẫ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ã</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> bi</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ế</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t L</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> Duy K</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ỳ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">à</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> ng</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ườ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i h</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">è</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n y</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ế</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">u, kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đủ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> n</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ă</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ự</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c, kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng th</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ể</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> nào d</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ấ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">y l</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đượ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c. Xem ch</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ừ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng Tr</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ờ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ã</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> gh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">é</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t b</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ỏ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> h</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ọ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> L</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> r</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ồ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i, kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng c</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ò</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n ph</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ù</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> h</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ộ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> n</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ữ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">a. [L</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ạ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">i th</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m] <u>D</u></span><u><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">â</span></u><u><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n t</span></u><u><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ì</span></u><u><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">nh Annam ph</span></u><u><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ả</span></u><u><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n ph</span></u><u><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ú</span></u><u><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c kh</span></u><u><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span></u><u><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng tin </span></u><u><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đượ</span></u><u><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c</span></u><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> n</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ê</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n ta </span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">đ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ã</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> s</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ớ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">m d</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">á</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng d</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ụ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> ch</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ỉ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> ra l</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">nh T</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n S</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ĩ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> Ngh</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ị</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> t</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ứ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c t</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ố</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">c tri</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ệ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">t binh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">…”</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> (9).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Để cuộc hòa đàm xuôi
chèo mát mái, thì cả hai bên Việt (Tây Sơn), Thanh đình đều có những bước đi
làm đẹp lòng nhau. Phía Tây Sơn trao trả tù binh (800 người), trị tội những
người đã giết hại quan chức nhà Thanh trong đại chiến ở Thăng long (một cách
giả vờ hoặc ta nghĩ là giả vờ?), cho lập miếu thờ những Tướng sĩ nhà Thanh tử
trận, dâng thư xin quy phục… Nhưng cũng khéo léo từ chối các yêu cầu cống voi,
nạp đất… <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Để Quang Trung yên
tâm quy hàng, Phúc Khang An lừa ép Chiêu Thống và đoàn tòng vong cắt tóc, thay
đổi trang phục. Công phu hơn, họ Phúc còn cho người tìm tới tận nơi mà Lê Quýnh
đang lẩn quất để triệu hồi sang Lưỡng Quảng, lừa ép cắt tóc đổi trang phục
(10). Lê Chiêu Thống ngây thơ tin lời Phúc Khang An, nhưng Lê Quýnh thì không.
Ông trợn mắt nói với Phúc Khang An thế này đây: Lũ chúng tao đây đầu có thể
cắt, tóc không thể cạo. Da có có thể lột, y phục không thể đổi. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Phúc Khang An mách
nước cho Tây Sơn đã đành, nhưng Càn Long mới là cao thủ trong nghề… nịnh. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Khi Nguyễn Quang Hiền
thay mặt vua chú (Quang Trung) sang nhà Thanh cầu phong vương, Càn Long đã gửi
cho Quang Hiền thịt nai do chính mình dùng súng điểu thương bắn được. Thịt nào
chả là thịt, nhưng nai do Đại Hoàng Đế bắn được thì chắc ngon gấp trăm ngàn
lần. Quang Hiền xúc động không lời nào tả hết: “Chúng tôi lại được ân thưởng
thịt nai tươi do chính tay hoàng đế dùng súng điểu thương săn được, là món chưa
từng nếm, chưa từng thấy bao giờ. Nhân dịp đó, đại hoàng đế lại ban cho quốc
vương đồ quí, chúng tôi cũng mỗi người được ân thưởng, tự hỏi có phúc chừng nào
mới được vinh dự như vậy” (11).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nhà Thanh đãi đằng
Nguyễn Quang Hiển. Khi Hiển đến Quảng Tây, Phúc Khang An thúc ép Hiển theo tình
thực mà viết thư về báo với Quang Trung mọi lẽ về việc sang dự lễ Bát tuần. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trong tấu biểu về
kinh, họ Phúc viết: “Trước đây bọn thần có tâu lên rằng Nguyễn Huệ tình nguyện
đến kinh đô, trong biểu văn và bẩm thiếp tuy không có những lời ấy nhưng hôm
trước khi Nguyễn Quang Hiển tiến quan thì bọn thần cũng đã giảng giải tường tận
cho y biết đại nghĩa thì y có nói rằng chủ y là Nguyễn Quang Bình đợi cho việc
nước tạm yên thì sẽ nhập kinh để triều cận thiên nhan. Bọn thần xem sắc mặt y
và lời nói cực kỳ cung kính hẳn là do lòng chí thành của Nguyễn Huệ, không phải
là Nguyễn Quang Hiển đến lúc đó mới nói như thế. Cũng vì lời nói đó do khi khẩn
yếu e rằng thông sự dịch lại có khi không đúng nên đã lấy giấy bút bảo y viết
ra thì cũng giống như lời nói, bọn thần liền đem tờ giấy đó trình lên (12).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Khi Quang Hiển (cháu
cả của Quang Trung) đi sứ cầu phong được đãi như Phó Vương, dự hàng Vương công
thai các, yến ẩm linh đình suốt đường Quảng Tây -Nhiệt Hà (so với Tào Tháo đãi
Quan Vũ thật chỉ có hơn không có kém). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Đối thủ chính trị của
Quang Trung là Lê Chiêu Thống bị lừa ép cạo đầu đổi y phục rồi đưa đi gặp phái
đoàn của Nguyễn Quang Hiển. Nhóm quật cường là Lê Quý bị tống giam… Quang Trung
nhận phong Annam Quốc Vương (tại Thăng Long thành) (13), tiếp đó là ấn Lạc Đà…
Tất cả đã đủ để cho Nguyễn Quang Bình yên tâm mà thân tới Nhiệt Hà mừng thọ Càn
Long chưa?<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Mà Quang Trung không
sang bệ kiến Càn Long không được. Đây là điều kiện tiên quyết, ông phải hứa
sang thì mới được phong Vương. Võ công đánh thắng 11 ngàn lục doanh quân (sử
Thanh nói có 8700 người) chưa kể Miêu binh, nghĩa dõng, tình nguyện không đủ
khoả lấp vị thế chính trị quá yếu kém và bấp bênh của Quang Trung.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><u><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 18pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p><span style="text-decoration: none;"> </span></o:p></span></u></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><u><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Khi Quang Trung <o:p></o:p></span></u></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><u><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">vận Mãn phục bệ kiến Càn Long<o:p></o:p></span></u></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><u><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 18pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p><span style="text-decoration: none;"> </span></o:p></span></u></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Khi mà Quang Hiển
đang trên đường về nước, thì Phúc Khang An đã liên tục phát hịch thư kêu Quốc
trưởng Annam sang chầu dự lễ Bát Tuần đại thọ của Càn Long đế. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trong một bức thư,
Phúc Khang An chẳng những kể rõ hành trình của Quang Hiển, nói rõ tâm can của
vua Quang Trung rằng “Quốc trưởng bắt đầu dựng nước, muốn tâu với thánh thượng
ban thưởng cho phong hiệu là để vỗ yên nhân dân” mà còn nói rõ việc an trí Lê
Duy Kỳ (Chiêu Thống) cùng đám bề tôi, vạch rõ thời gian xuất phát đến Bắc Kinh
cho vua Quang Trung.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Hịch văn liên tiếp mấy đạo được họ Phúc phát
đi, hối thúc Quang Trung lên đường. Trong một hịch văn, họ Phúc lại nói rõ tước
phong của Càn Long cho Quốc Trưởng (Quang Trung) lên tới hàng Thân vương (14).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Những tin tức từ Phúc
Khang An, từ động thái của Thanh triều, và đặc biệt nguồn tin từ Nguyễn Quang
Hiển đã khiến Quang Trung thật sự yên tâm: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">“người Annam đã thể
hiện sự nghiêm túc của mình. Nguyễn Quang Bình không chỉ hứa dẫn đầu một phái
đoàn lên tới hàng trăm người bao gồm con trai ông là Nguyễn Quang Thùy, tháp
tùng quan là Ngô Văn Sở. Ông yêu cầu cả viên quan văn là Phan Huy Ích đi tháp
tùng”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Phía Annam còn chuẩn
bị những món quà xa hoa, lại soạn ra 10 khúc nhạc ca ngợi sự trường thọ của
hoàng đế Càn Long, những lá thư bằng vàng, cùng nhiều sản vật thể hiện lòng
trung thành với Đại Thanh. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Quang Bình (Quang
Trung) mong muốn được bệ kiến Càn Long với tư cách là bệ kiến chủ nhân, người
cha và bày tỏ quyết tâm thực hiện tâm nguyện ấy. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Càn Long (được tin)
vui mừng nói: </span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">“V</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ươ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng (tr</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ỏ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> Quang Trung) coi ta
nh</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ư</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> cha, sao ta kh</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Agency FB"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ô</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">ng coi h</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ắ</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">n nh</span><span style="font-size: 20pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Calibri;">ư</span><span face=""Agency FB",sans-serif" style="font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> con</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">?” (15)<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Tháng 1 năm 1790,
phái đoàn ngoại giao của Annam lên đường. Tháng 7 cùng năm tới Nhiệt Hà. Tại
đây có các sứ đoàn Triều Tiên, Lưu Cầu, Xiêm La, các thân vương Mãn Châu, đại
diện của giới quý tộc Mông Cổ. Thật là bốn phương tụ hội cùng dự lễ mừng thọ
Càn Long 80. Lễ này kéo dài trong suốt một tháng trời.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Tại Nhiệt Hà, phái
đoàn Annam gặp phái đoàn Triều Tiên. Thấy Annam Quốc Vương thân sang chúc thọ
Càn Long, phía Triều Tiên ngỡ ngàng, ngơ ngác. Sứ Triều Tiên, Từ Hạo Tu nói
rằng: Đông quốc của chúng tôi chẳng bao giờ có lệ quốc vương thân sang cống!
Annam Quốc vương đáp đại ý rằng: Annam cũng chẳng có lệ này nhưng ơn thánh
thượng (Càn Long) như giời bể nên quả nhân mới phải vượt đường xa vạn dặm sang
bệ kiến. Đó là dùng việc phi thường để báo đáp ân phi thường vậy. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nhưng báo đáp ân phi
thường bằng việc phi thường ấy còn chả thỏa, Annam Quốc Vương đã vận Mãn phục
vào triều kiến Càn Long. Ngày 16 tháng 7, vua Annam cùng quần thần đến thăm Ngũ
Phúc Đài. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Chính trong ngày này,
họ đã yêu cầu hoàng đế Đại Thanh cho phép họ mặc Mãn phục để tỏ lòng thành
kính. Điều này khiến hoàng đế đặc biệt hài lòng, ban chỉ dụ rằng: “chấp thuận
cho Annam quốc vương Nguyễn Quang Bình mặc triều phục vào chầu”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Càn Long còn ban cho
vua tôi Annam một bài thơ. Vua tôi Annam bèn vận Mãn Phục không búi tóc vào bệ
kiến Càn Long kính cẩn trình bày ý kiến của mình. Phan Huy Ích, Võ Huy Tân lại
theo bài thơ của Càn Long mà họa lại để tỏ lòng ngưỡng mộ (16).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nguyên trước đó, vua
Annam đã được Càn Long ban cho một chiếc mũ có chóp mầu hồng ngọc, với lông
công ba lỗ, mũ mùa hè, áo khoác hoàng gia, cùng những đồ Mãn phục khác. Các
quan đi cùng cũng được tặng áo mũ và các phụ kiện Mãn Châu. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Bắt gặp cảnh vua tôi
Annam vận Mãn Phục vào chầu, sứ Triều Tiên Từ Hạo Tu chất vấn như sau: “Từng
nghe An Nam sứ thần búi tóc thả ra phía sau, đội mũ sa đen, mặc hồng bào áo
thụng, cài trâm đồi mồi vàng, chân đi giày da đen giống như quan phục chúng
tôi. Nay thấy quý quốc lại mặc y phục Mãn Châu, lại không bịt đầu, vậy là thế
nào? Quan phục quý quốc vốn giống Mãn Châu hay sao?’”<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Câu trả lời của Phan Huy Ích, theo họ Từ: “Lời
nói có chừng lúng túng, vẻ mặt ngượng ngập”. Lại chối rằng khi về Quê hương,
chúng tôi sẽ mặc lại đồ cũ. Sau này Từ Hạo Tu có làm thơ chế nhạo vua tôi Annam
về việc mặc Mãn Phục, việc giao tình với Phan Huy Ích cũng sơ sài vì lẽ Triều
Tiên khinh rằng Annam chối quốc phục mà vận Mãn Phục tỏ lòng quỵ lụy Mãn Thanh
quá cỡ vậy.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Việc vận triều phục
như Từ Hạo Tu mô tả, đó là giữ lại bản sắc, khẳng định quyền tự trị của mình
trước thiên triều. Sứ ta, sứ Triều Tiên, sứ Xiêm La sang hội từ xưa tới nay đều
giữ nguyên cái bản sắc ấy. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Việc phái đoàn Annam
Quốc Vương tình nguyện vận Mãn phục, không bịt đầu vào triệu kiến Càn Long.
Không khỏi khiến cho sứ Triều Tiên cảm thấy ngán ngẩm. Lại ngẫm tới việc Chiêu
Thống bị Phúc Khang An lừa ép mà cạo đầu đổi y phục, Lê Quýnh tuyên thệ Thà
chặt đầu lột da không chịu mặc đồ Mãn. Thật khiến người ta xót xa, ngậm ngùi.
Sự anh hùng chung quy cũng chỉ có bấy nhiêu thôi.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Cũng tại Nhiệt Hà,
một lần nữa ta thấy quyền lực mềm của Càn Long phủ bóng lên vinh quang của đấng
Attila phương Đông. Vinh quang của chiến thắng Đống Đa đã lui bước nhường chỗ
cho lòng xúc động, sự thành tâm của Annam Quốc vương trước Đại hoàng đế Trung
Hoa. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Tấu biểu của Quang
Trung tạ ơn Càn Long (17) đã xác tín những món y phục mà vua Quang Trung được
Càn Long tặng: "Được mong đức Hoàng thượng thi ân với mực thường thưởng
cho tôi mũ bảo thạch đính tam nhãn hồng thước hoa linh lương và bảo đới hoàng
mã quải" (18). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Vua Quang Trung nhận
áo mà "tưởng như được ân khắp cả thân thể, cử động thêm vinh". Quang
Trung còn được Càn Long Đế "ân thưởng": "Bảo thạch đính tam nhãn
khổng thước linh vĩ, tứ đoàn long bổ phục kim hoàng mãng bào san hô triều
châu" (19). Những y phục trên chỉ có tước Vương họ Vua (Ái Tân Giác La)
mới được dùng. Gần sự kiện Quang Trung tới Nhiệt Hà) thì Hoàng tử mới được
dùng. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Vậy thì còn một vấn
đề đó là Annam Quốc Vương tại Nhiệt Hà ấy có thật là vua Quang Trung hay không.
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nhiều nguồn sử liệu
của ta nói là Giả Vương nhập cận. Thanh Sử Cảo chép như sau: “Tháng 7 vào bệ
kiến ở Nhiệt Hà, cho đứng dưới các thân vương mà trên các quận vương, ban cho
thơ ngự chế, cho đội mão mang đai trở về. Thật ra Quang Bình sai em mạo danh tới,
chứ Quang Bình chưa dám đích thân tới, quỷ quyệt như thế đấy”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Sử ta nhiều bộ cũng
cho rằng đó là Giả Vương mà thôi. Đối chiếu các sử liệu, đặc biệt các sử liệu
do nhà nghiên cứu Nguyễn Duy Chính cung cấp, người viết cho rằng khó có khả
năng Người dẫn quan lại vận Mãn phục bệ kiến Càn Long tại Nhiệt Hà là Quang
Trung giả. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Học giả Zhaoguang Ge
cũng cho rằng đó là những việc kỳ quái không đáng tin. Nguyên văn tiếng Anh:
“Yet, this odd story is not credible”.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Như vậy chúng ta đã
khảo từ chỗ Đàng Trong – Đàng Ngoài vốn một quốc chia hai. Phong trào Tây Sơn
nổi dậy và những khó khăn chất ngất mà vua Quang Trung gặp phải ngay sau chiến
thắng Kỷ Dậu. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Tại kỳ này chúng ta
cũng đã trình bày rõ ngọn ngành cuộc hòa đàm hai phía Việt – Thanh. Nhưng bước
“giải phóng mặt bằng” cho Quang Trung sang Nhiệt Hà khá rõ. Kỳ sau sẽ nói tới
việc Quang Trung thu được những thành quả nào sau chuyến đi muôn một tới Nhiệt
Hà nhận Càn Long làm cha, mặc Mãn phục vào bệ kiến. Vua Lê Chiêu Thống ấy có
thực sự cõng rắn cắn gà nhà ra sao? Nhân phẩm năng lực chính trị của ông ấy thế
nào. Bài cũng sẽ đề cập đến những căn nguyên khiến nhà vương triều Quang Trung
sụp đổ chỉ sau 14 năm tồn tại.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 18pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Chú thích<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">1. George Dutton:
Tây Sơn uprising (Cuộc nổi dậy của Tây Sơn). Nguyên văn tiếng Anh: “Some
mid-twentieth-century Vietnamese historians, notably Trần Huy Liệu and Văn
Tân, looked at the political events of this period and saw a revolution (cách
ma ˙ ng).1 They characterized the Tây Sơn uprising as a focused effort to
overthrow corrupt political forces, to reunify the country, to defend the
nation against external threats, and to promote indigenous cultural elements.
This interpretation of the movement conveniently re- flected the political agenda
of the post-1954 state in North Việt Nam, even as it glossed over the true
complexities of the Tây Sơn era”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Dịch Việt văn Sông
Hàn. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Lời người dịch: Ở đây
George Dutton đã lấy yêu cầu chính trị tại miền Bắc Việt Nam làm hệ tham chiếu.
Ông ít chú ý đến những trình bày của học giới tại Nam Việt Nam (VNCH về Tây
Sơn) chẳng hạn Tạ Chí Đại Trường khi trình bày về phong trào Tây Sơn trong Tập
san Sử Địa số 13 cũng đầy hào hứng, thi vị và cách mạng hóa cuộc nổi dậy này.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">2. Nguyễn Du: <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Long Thành cầm giả ca</i>. Nguyên văn chữ
Hán<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">盡是中和大</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: SimSun;">內音</span><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">。</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">西山諸臣滿座盡傾倒,</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">徹夜追歡不知曉。</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">左</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: SimSun;">拋右擲爭纏頭</span><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">,</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">泥土金錢殊草草。</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">豪華意氣凌公侯,</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">五陵年少不足道。</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">3. Vô danh thị: <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tây Sơn Lược Thuật</i> – Bản dịch của Tạ
Quang Phát Phủ Quốc Vụ Khanh đặc trách Văn hóa xuất bản trang 11, 12.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">4. Dẫn theo Nguyễn
Duy Chính: Tiến trình Thanh Việt nghị hòa, nhà Thanh công nhận triều đại Quang
Trung.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">5. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Khâm định Annam kỷ lược</i> quyển 13, người
dịch Nguyễn Duy Chính.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">6. Đại Nam Thực Lục
tại link –<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Nguyên văn chữ Hán: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">以帛玉代干戈,轉兵馬爲衣裳之會</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">〈表言:「臣本西山布衣,乘辰舉事。丙午,興師滅鄭,還國於黎。前黎王謝世,又擁立嗣孫維祁襲。維祁爲人淫暴,國</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: SimSun;">內之臣若民奔愬於臣,請爲出兵除亂。丁未,臣遣一小將,以兵問其左右之助桀者。而維祁望風宵遁,自貽伊戚。戊申,臣進至都城,復委前黎王之子維監國,經遣行價叩關,備以國情題奏。而維祁之母先赴斗奧隘,委身乞援。孫士毅以封疆大臣,卻爲財色之故,將臣之表章裂擲於地,淩辱行價,意欲動眾興戎。不知此事果出大皇帝差遣,抑或士毅爲一婦人所倖邊功,以邀大利也。夫以海瀕一帶,人士甲兵不當中朝之萬一。而深澗在前,猛虎在後,眾情怕死</span><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">,咸思奮勵。臣不避投鼠之謗,遂以三五邑丁相從。今年正月初五日,進至都城,冀與士毅一見,或得以玉帛代干戈,轉兵車爲衣裳之會。乃士毅之兵先來迎戰,纔一交鋒,奔潰四散。其走</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: SimSun;">躲城外村莊,又爲環城民殲殺殆盡。臣入城之日,立即禁止,不得妄殺,一切送到都城。該八百餘口,臣已給之廩食。竊念本國自丁、黎、李、陳以來,世代遷革,不是一姓。有能爲南郊屏翰栽者培之,惟至公至仁而已。伏惟體天行化,順其自然,恕臣迎敵孫士毅之罪,諒臣數番款關陳奏之誠,錫臣爲安南國王,俾有統攝。臣謹當遣使詣闕,奉藩修貢,幷將見存人口回納,以表至誠。夫以堂</span><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">堂天朝,較勝負於小夷,必欲窮兵黷武,以快貪殘,諒聖心之所不忍。萬一兵連不止,勢到那裏。誠非臣之所願,而亦不敢知也。」</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Tờ biểu nói: Thần vốn
là người dân thường ở Tây Sơn, nhân thời làm việc. Năm Bính Ngọ đem quân diệt
họ Trịnh, trả lại nước cho nhà Lê, vua Lê trước chết đi, lại dựng Tự tôn là Duy
Kỳ nối ngôi. Duy Kỳ là người dâm bạo, các quan và nhân dân trong nước chạy đến
nói với thần, xin ra quân trừ loạn. Năm Đinh Mùi, thần sai một tiểu tướng đem
quân đến hỏi tội những kẻ ở bê bên hữu giúp Duy Kỳ làm việc bạo ngược ấy nhưng
Duy Kỳ trông thấy bóng gió đang đêm trốn đi, là tự mình rước lấy sự tai vạ ấy.
Năm Mậu Thân, thần tiến đến đô thành, lại uỷ cho con cháu nhà Lê trước là Duy
Cận coi việc nước, thần đã từng sai người đến gõ cửa quan, đem hết tình nước để
tâu lên, nhưng vì mẹ Duy Kỳ đi trước đến ải Đẩu Áo, tự mình đi xin cứu viện,
Tôn Sĩ Nghị là đại thần ở chốn bờ cõi, lại vì có của và sắc đẹp, đem tờ biểu
của thần xé ra ném xuống đất lăng mạ làm nhục người sứ giả của thần, ý muốn
động chúng dấy quân. Thần không biết việc ấy quả là tự Đại hoàng đế sai khiến
chăng hay là hoặc ở Sĩ Nghị vì một người đàn bà sai khiến, cầu may nên công ở
chốn biên cương để cầu lợi lớn chăng? Kể ra, lấy một dải đất ở nơi bãi biển,
nhân sĩ giáp binh không địch được một phần trong muôn phần của Trung triều, mà
suối sâu ở phía trước, hổ dữ ở phía sau, tình mọi người sợ chết, đều tự hăng hái
lên, thần không tránh khỏi lời chê ném chuột, mới lấy dân đinh năm ba ấp cùng
đi theo. Ngày mồng 5 tháng giêng năm nay tiến đến đô thành mong được ra mắt Sĩ
Nghị, hoặc có thể lấy ngọc lụa thay cho giáo mác, chuyển binh xe làm hội áo
xiêm chăng? Thế mà quân của Sĩ Nghị đã chạy tan vỡ ra bốn phía, những kẻ chạy
trốn ở thôn tráng ngoại thành lại bị dân hoàng thành giết chết. Ngày thần vào
thành, lập tức cấm chỉ không được giết càn, hết thảy phải đưa đến đô thành,
cộng hơn 800 người, thần đã cấp cho lương ăn. Trộm nghĩ: nước thần tự đời Đinh,
Lê, Lý, Trần đến nay thời đại có đổi đời, không phải là một họ, họ nào có thể
làm phên che ở nước Nam được thì trồng cây nào vun xới cho cây ấy chỉ là rất
công rất nhân mà thôi. Thần cúi nghĩ rằng: Thể lòng Trời làm mệnh lệnh thuận về
lẽ tự nhiên mà thôi, xin tha cho thần về tội đối địch với Tôn Sĩ Nghị, thương
cho thần về lòng thành mấy phen gõ cửa tâu bày, cho thần làm vua nước An Nam,
để có thống quản. Thần kính cẩn sai sứ đến cửa khuyết xin làm phiên thần, sửa
lễ cống và đem cả nhân khẩu hiện còn nộpả lại, để tỏ lòng rất thành. Kể ra, lấy
đường đường Thiên triều so được thua với nước mọi rợ nhỏ mọn, hà tất phải đánh
cho đến cùng, làm nhàm việc vũ, để thỏa lòng tham tàn, chắc lòng Thánh đế không
nỡ thế. Lỡ ra quân đánh triền miên mãi không thôi, thế đến như vậy thật không
phải là lòng thần mong muốn, mà cũng không dám biết đến. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trích Đại Nam Chính
Biên Liệt Truyện<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Quốc Sử Quán Triều
Nguyễn<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nhà Xuất Bản Thuận
Hóa, Huế, 2006<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">7. Về điều này nhà
NNC Nguyễn Duy Chính trong <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Đi tìm một
mảnh khuyết sử trong Khâm định Annam Kỷ lược</i> cho rằng: Từ chiến sang hòa,
phương lược đấu tranh của nhà Tây Sơn chuyển sang một mặt trận mới. Công tác
ngoại giao vốn dĩ không phải là sở trường của Nguyễn Huệ, nay với sự giúp sức
của một số nho sĩ, quan lại cũ của Bắc Hà nên đã đạt được nhiều thành quả tốt
đẹp.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">8. Khâm định Annnam
Kỷ lược, quyền XIII, người dịch Nguyễn Duy Chính.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">9. Khâm định Annam kỷ
lược, đã dẫn.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">10. Trong <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Bắc Hành tùng ký</i> Lê Quýnh viết như sau:
Trong khi tôi đang tập hợp các đồng chí để đợi lệnh nhà vua khôi phục thì:
Tháng 5 năm Kỷ Dậu (1789) thấy biểu huynh Nguyễn Trình vâng mệnh Tổng đốc Quảng
Tây Phúc Khang An sai về đòi Lê Quýnh đến trước cửa quan để hỏi chuyện. Bấy giờ
bệnh Quýnh đã khỏi. Tháng 7, Quýnh đi Nam Quan đợi lệnh. Bản dịch của Hoàng
Xuân Hãn.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Khi đến Quảng Tây,
ông nghe nói Tây Sơn đã hàng lòng vẫn còn ảo vọng, ngợi khen nhà Thanh bất
chiến tự nhiên thành. Mãi sau này khi bị Phúc Khang An ép cạo đầu, thay áo mới
nội giận mắng Khang An như vậy.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">11. Dẫn theo Nguyễn
Duy Chính: <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Lê Chiêu Thống đáng thương hay
đáng trách.<o:p></o:p></i></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">12. Dẫn theo Nguyễn
Duy Chính: Thanh Việt Nghị Hòa, phần IV – Đại lễ phong vương <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">13. Thanh sử cảo chép
lại Chiếu phong vương của Càn Long cho Quang Trung nguyên văn thế này: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">朕惟王者遐覃伐罪因而舍服候封恪守事大所以畏天鑒誠於荒陬貰其</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: SimSun;">旣</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">往沛恩膏於屬國嘉以維新賁茲寵命之頒勗以訓行之率惟安南地居炎徼開十三道</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">之封疆而黎氏臣事天朝修百餘年之職貢每趨王會舊附方與遭難以流離遂式微</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">而控愬方謂興師復國字小堪與圖存何期棄印委城積弱仍歸失守殆天心厭其薄德</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">致世祚訖於終淪爾阮光平起自西山界斯南服向匪君臣之分寖成婚媾之仇釁</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: SimSun;">啟交</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">訌情殊負固抗顏行於倉卒雖無心而難俺前愆悔罪咎已前除願革面而自深痛艾表</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">箋籲請使先猶子以抒忱琛獻憬來躬與明年之祝嘏自非仰邀封爵榮藉龍光曷由下</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">蒞民氓妥茲鳩集况王者無分民詎在版章其土宇而生民有司牧是宜</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: SimSun;">辑寧爾邦家爰</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">布寵綏俾憑鎮撫今封爾為安南國王錫之新印於戲有興有廢天子惟順天而行無貳</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">無虞國王咸舉國以聽王其懋將丹款肅矢冰競固以長其子孫勿使逼滋他悉心</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "MS Gothic"; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "MS Gothic";">以勤於夙夜罔令逸欲有邦益敬奉夫明威庶永承夫渥典欽哉毋替朕命</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">14. Xem thêm <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Đại Việt Quốc thư,</i> dịch giả Hoàng Văn
Hòe Trung tâm học liệu Bộ Giáo Dục (VNCH).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">15. Nguyên văn tiếng
Anh từ Zhaoguang Ge: Costume, Ceremonial, and the East Asian Order: What the
Annamese King Wore When Congratulating the Emperor Qianlong in Jehol in1790: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">“As the saying goes,
“courtesy calls for reciprocity.” The Annamese demonstrated enormous
seriousness. NguyễnQuangBình not only had promised to lead a mission of
hundreds including his son NguyễnQuangThùy and an accompanying official
NgôVănSở to Chengde, but also prepared extravagant gifts. Moreover, he asked
PhanHuyÍch, another accompanying official, to compose “Ten Melodies of lyrics
and music to honor His Majesty’s Longevity.” “Letters written in gold were sent
along with memorials to the throne” to repeatedly demonstrate loyalty to the
Great Qing. The king aspired to treat Emperor Qianlong as “the master and the
father” and expected that the emperor would fulfill his wishes. Emperor
Qianlong, who was extremely delighted, said, “Since the king treats me as his
father, how could I not treat him as my son?” - Người dịch Sông Hàn. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Đây là bài giảng được
Zhaoguang Ge trình bày tại Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc - John Fairbank, tại
Đại học Harvard ngày 19/04/2011</span><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">16. Nguyên văn tiếng
Anh: Annamese king and his officials paid a visit to the Hall of Five Fortunes
and Five Generations. It was during this day that they requested of the Great
Qing emperorth at they be allowed to wear Manchu clothing to pay tribute, which
particularly pleased the emperor. The emperor thus wrote: “Approving the
request of NguyễnQuangBình , the Annamese king, to wear attire of the celestial
dynasty and granting him a poem.” The Annamese ruler and officials “followed
the edict by wearing hats and clothing of the celestial dynasty and
respectfully conveying their thoughts.” PhanHuyÍch and VõHuyTấn wrote poems
based on Emperor Qianlong’s rhymes to express their admiration. Zhaoguang Ge đã
dẫn. Người dịch Sông Hàn.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">17. Tờ biểu tạ ân của
vua Quang Trung khi được Càn Long ban cho các đồ phục sắc Đại Việt Quốc Thư
trang 324 - 325. Trung tâm học liệu Bộ Giáo Dục VNCH, bản in 1973. Dịch Việt
Văn từ Hoàng Văn Hòe.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">18. Mũ Bảo thạch đính
Tam nhãn hồng... là mũ của Thân Vương nhà Thanh. Bảo đới hoàng mã quải Áo, đai
và đệm trên mình ngựa.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 3.75pt;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 3.75pt;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">19. Mũ của thân vương
nhà Thanh. Mãng bào là loại áo thêu hình rồng 3, hoặc 4 móng (con rồng không đủ
5 móng thì gọi là con mãng, tức to hơn con rắn). Loại mãng bào mà vua Quang
Trung được tặng là mãng bào có đính thêm san hô.</span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 3.75pt;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 20pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">************ </span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 3.75pt;"><a href="https://www.facebook.com/photo/?fbid=6283931405019999&set=pcb.6283933491686457&__cft__%5b0%5d=AZWpBaxMGE6wnJ5U_Wnbs8YaL6tB754biRAqjGbkW-mEe8Ac6Ycis-z7EAf3KmsO4L8hH_843_ryV2o7KWh4dXMIRvPbJY3pR1CS-RvndSNzAbA-o9mco34vifeaSOydGIF2j71TAhXbq7pkoacIM4MJEZ7mEsroi07c6fn_-2b5h4eH6Mde_uebUYydokjwTxo&__tn__=*bH-R" style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"><span color="windowtext" style="text-decoration-line: none; text-underline: none;"><o:p> </o:p></span></a><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">PHỤ LỤC ĐÍNH THÊM ngày 20-6-2023 </span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trích từ trang Fb QuangPhan ngày 15-6 2023 </span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Khi đọc xin các bạn hiểu cho tất cả câu chữ dấu chấm dấu phẩy là đúng nguyên như văn bản gốc đã đưa trên Fb QP </span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: "inherit",serif; font-size: 12pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span><span style="background-color: white; color: #050505; font-family: inherit; white-space-collapse: preserve;"><span style="font-size: large;">Càn Long và những pha nịnh đi vào lòng đất!</span></span></p><div class="x11i5rnm xat24cr x1mh8g0r x1vvkbs xtlvy1s x126k92a" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; white-space-collapse: preserve;"><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Trong cái sự vụ Annam Quốc Vương đến Nhiệt Hà bái Càn Long có nhiều chuyện rất vui.</div></div><div class="x11i5rnm xat24cr x1mh8g0r x1vvkbs xtlvy1s x126k92a" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; white-space-collapse: preserve;"><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Đấy là cụ Huệ thỉnh thoảng lại dỗi, bảo: hay thôi đéo đi nữa, báo hại Phúc Khang An phải biên thư thiếu nước năn nỉ. Lại vì nhà Thanh thích ngọc với vàng như ý, mà trong đồ cống thiếu mất món này nên Phúc Khang An phải bỏ tiền túi ra đúc mấy thanh vàng như ý đem gộp vào đồ cống của phái đoàn Annam.</div></div><div class="x11i5rnm xat24cr x1mh8g0r x1vvkbs xtlvy1s x126k92a" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; white-space-collapse: preserve;"><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Từ <span style="font-family: inherit;"><a style="color: #385898; cursor: pointer; font-family: inherit;" tabindex="-1"></a></span>khi mà Nguyễn Quang Bình (tức cụ Huệ) đc phong Quốc Vương, lại được hưởng rất nhiều ân sủng của Càn Long, thì Phúc Khang An không dám gọi là Quốc Trưởng nữa, biên thư cho vua Quang Trung phải đổi thành gửi Quốc Vương.</div></div><div class="x11i5rnm xat24cr x1mh8g0r x1vvkbs xtlvy1s x126k92a" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; white-space-collapse: preserve;"><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Annam Quốc Vương dỗi, thì Càn Long rất khéo nịnh. Việc biếu thịt nai do chính tay Hoàng Đế săn được cho Nguyễn Quang Hiền còn là việc nhỏ. Ta hãy xem, Càn Long đế 'nịnh" ông con hờ Nguyễn Quang Bình thế nào:</div></div><div class="x11i5rnm xat24cr x1mh8g0r x1vvkbs xtlvy1s x126k92a" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; white-space-collapse: preserve;"><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Nhân việc Quang Trung sai sứ bộ tìm mua nhân sâm để cho mẹ mình bồi bổ, Càn Long liền xuất kho một cân để vua Annam làm tròn chữ Hiếu. Phúc Khang An nói: Tôi lấy nhân sâm thường dùng, 4 lượng biếu mẹ Quốc Vương nhưng đấy chỉ là thứ thường thường bậc trung, không sao bằng nhân sâm nội điện, ngàn cân mới chọn được một. </div></div><div class="x11i5rnm xat24cr x1mh8g0r x1vvkbs xtlvy1s x126k92a" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; white-space-collapse: preserve;"><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Annam Quốc Vương tìm mua áo, tức khắc Càn Long ra chỉ dụ đặt may áo cho nhà vua. Lại tặng thêm đai đỏ.</div></div><div class="x11i5rnm xat24cr x1mh8g0r x1vvkbs xtlvy1s x126k92a" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; white-space-collapse: preserve;"><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Đoàn đến Trực Lệ, Càn Long đế cho chạy ngựa trạm biếu cả đoàn 5 quả vải. Phân chia như sau: Phúc Khang An (đi hộ tống) 2 quả, Annam Quốc Vương 2 quả, bồi thần Ngô Văn Sở 1 quả. Vì nỗi kinh thành đều phải trông vào vải Mân tiến cống, nên thứ đó cực kỳ quý giá.</div></div><div class="x11i5rnm xat24cr x1mh8g0r x1vvkbs xtlvy1s x126k92a" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; white-space-collapse: preserve;"><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Mặc Mãn phục ngồi hàng Thân Vương, vị thế ngang với các Hoàng tử được Càn Long sủng ái, những việc này khiến Annam Quốc Vương vô cùng cảm kích. Nhà vua hứa: mười năm sau thần lại sang tiếp chúc bệ hạ Đại thọ 90.</div></div><div class="x11i5rnm xat24cr x1mh8g0r x1vvkbs xtlvy1s x126k92a" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; white-space-collapse: preserve;"><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Tiếc là khi vào Nhiệt Hà bệ kiến Càn Long thụ lễ Bão kiến thỉnh an, nhà vua lại có vẻ xum xoe, nịnh bợ hơi quá đáng, thành ra để sứ Triều Tiên ghi lại thành cái việc không hay.</div></div><div class="x11i5rnm xat24cr x1mh8g0r x1vvkbs xtlvy1s x126k92a" style="background-color: white; color: #050505; font-family: "Segoe UI Historic", "Segoe UI", Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; white-space-collapse: preserve;"><div dir="auto" style="font-family: inherit;">Nhân cái việc Annam Quốc Vương và bồi thần vận Mãn Phục, thắt tóc đuôi sam vào chầu Càn Long, người sau thể tất được lẽ nào không thể tất được cho Chiêu Thống lúc đường cùng!</div></div>
<p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-6854518937928304452023-05-23T09:36:00.001+07:002023-05-25T18:29:32.349+07:00Nỗi đau, nỗi sợ (hai phiếm luận ngắn)<p> </p><h1 style="line-height: 45pt; margin-top: 0in;"><span style="background-color: white; color: #212529; font-family: Roboto, serif;"><span style="font-size: large;">1/ Những nỗi đau của thời nay</span></span></h1>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #212529; font-family: Roboto, serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-size: large;"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">Nghề nghiệp buộc tôi luôn luôn
phải trở lại với văn chương quá khứ. Qua các trang sách đã đọc, tôi hiểu con
người thời nào cũng có những nỗi đau khổ lớn lao. Song, nếu được so sánh, tôi
vẫn cảm thấy so với họ, con người thời nay đau đớn gấp bội.<span></span></span></i></span></p><a name='more'></a><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Đau đớn không phải do “trời xanh” hay “con tạo” gây ra, mà
đơn giản do cái xu thế chi phối cả xã hội lôi cuốn người ta, đau khổ do người
nọ gây ra cho người kia, hoặc suy đến cùng là do chính mỗi người tự chuốc lấy.
Cuộc sống trần trần trong ánh ngày đấy mà như trong cơn mê, và thỉnh thoảng
người ta tỉnh ra thì cũng lập tức biết rằng tất cả đã muộn, tình thế vô phương
cứu chữa.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Trong mục <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Trà dư tửu</i>
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">hậu</i> trên <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Thời báo kinh tế Sài Gòn </i>số 10-2008, tôi đã kể về một cô giáo trẻ
chạy trốn khỏi nghề dạy học. Cô không đương nổi nỗi đau mà nhiều thầy giáo có
lương tâm bây giờ phải gánh chịu: không có được lớp học trò tử tế để có thể yêu
thương tin tưởng, cống hiến hết mình cho nghề.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Những nỗi đau tương tự như thế diễn ra hàng ngày đến mức
người ta đâm ra dạn dày không muốn nghĩ tới. Lớp người năm nay sáu mươi, bảy
mươi tuổi chúng tôi thỉnh thoảng lại có những buổi họp lớp.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Một kết luận khiến nhiều người sững sờ: kẻ thành công trong
đường đời (giàu hơn và có địa vị xã hội cao hơn) nhiều khi không phải là người
giỏi giang mà đơn giản chỉ là những kẻ liều lĩnh hơn, dám làm... láo hơn.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Trở thành công chức nhà nước, chúng tôi thèm được làm việc
trong những cơ quan mà người đứng đầu thạo việc hơn mình, để rồi khốn khổ thay,
đó là ao ước không mấy người đạt được. Nhưng thôi, những nỗi đau đó xem ra còn
có vẻ “sang trọng” quá. Có nhiều nỗi đau cụ thể hơn, đời thường hơn. Chẳng hạn
bạn hãy tìm đến một gia đình nào đó có đứa con bị nghiện hút.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Bây giờ cuộc mưu sinh quá lôi cuốn, đến mức nhiều người nhắm
mắt bỏ qua, con hư mặc kệ, hàng ngày nhẫn nại mở tủ cung cấp cho con tiền bạc
tiêu xài. Bản thân thì lấy sự chi tiêu tốn kém cho con làm cái cớ để bước sâu
thêm vào vòng tham nhũng hoặc buôn gian bán lận, cốt bòn rút được của cải của
thiên hạ và lấy đó làm điều hãnh diện.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Song, bên cạnh những người mê muội vẫn còn những người tỉnh
táo hơn và tấn bi kịch tinh thần của họ bắt đầu từ sự tỉnh táo đó.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Sau những cố gắng tuyệt vọng để cứu vớt đứa con hư và tìm
cách đưa nó về con đường chính đáng, nhiều gia đình rơi vào bất lực và tuyệt
vọng. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Đến nước ấy, người ta chỉ có cách từ con, rồi lo chạy chọt
để tống con vào trại cai nghiện và thầm mong mỏi một điều ngược đời: mong cho
đứa con rứt ruột của mình chết đi càng sớm càng tốt. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Vâng, đúng thế vậy! <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Hãy hình dung cái cảnh những bậc cha mẹ mặt lạnh như tiền
đến đón đứa con mang đi mai táng, xem như thoát được một gánh nặng và một nỗi
nhục nhã. Chẳng phải đó là tình cảnh phi nhân văn nhân đạo, tức trái với tính
bản thiện của con người, những tình thế xưa nay chưa từng có mà chỉ ngày nay
mới có?<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Hàng ngày báo chí loan tin bao nhiêu kiểu giết người mà tôi
không muốn kể ra ở đây vì thấy quá kinh dị. Chỉ nói một ca nhẹ hơn, một cháu bé
trong cơn điên thèm chơi game, bóp cổ bà già hàng xóm lấy tiền. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Tôi ngờ là trong số những người thân của cháu nhỏ này, một
lúc nào đó, trong đầu óc sẽ quẩn lên câu hỏi, con mình hay cháu mình có còn là
người nữa không. Nỗi đau của những người đó - khi mơ hồ dự đoán tương lai của
đứa trẻ - chắc chắn là một nỗi đau vô bờ.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Một người mẹ có hai con có mặt trong chiến tranh. Đứa lớn
không trở về, nhưng tấm bằng liệt sĩ mang lại cho bà sự kính trọng của họ hàng
và xóm giềng.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Đứa em thì ngược lại, trở về với một tâm hồn lạnh giá. Gã tự
dành cho mình cái quyền hư hỏng phá phách làm càn để bù lại bao nhiêu gian khổ
đã hủy hoại gã trong những năm tuổi trẻ. Không nghiện hút, chỉ cần rượu chè, cờ
bạc đề đóm thôi, gã cũng đã thành một hiện thân của bệ rạc và tha hóa. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Trong cơn buồn bã bất lực, có lúc bà mẹ chép miệng: “Thà nó
cứ chết đi như thằng anh, tôi nghĩ lại thấy đỡ vô phúc hơn là quay trở về hành
hạ tôi như thế này”!<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Trong cái câu than thở bồng bột cất lên ấy, tôi nghe ra một
tiếng khóc thống thiết. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Hạnh phúc cuối cùng của con người xưa nay là tình yêu cuộc
sống, thấy rằng cuộc sống có ý nghĩa. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Chỉ nhờ có được điều hy vọng tự nhiên đó mà con người vượt
lên được bao nhiêu thách thức gặp phải trên đường đời. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Nay cái ý nghĩa lớn lao đó nhiều người không tìm thấy. Tương
lai trở nên vô vọng. Cuộc sống chỉ còn chuồi đi theo thói quen. Tự mình chứng
kiến sự hư hỏng của mình và những người thân của mình - hỏi có nỗi đau khổ nào
hơn, và về mặt này, những lớp người tiền bối làm sao có thể so sánh với nhiều
người chúng tôi hôm nay được!<o:p></o:p></span></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: normal; mso-margin-bottom-alt: auto;"><span style="color: #444444; text-align: center;"><span style="font-size: large;">***</span></span></p>
<h1 style="line-height: 45pt; margin-top: 0in;"><span style="font-size: large;"><span style="background: white; color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">2/</span><span style="background: white; color: black; font-family: "Times New Roman", serif;">Những nỗi sợ thông thường<o:p></o:p></span></span></h1>
<p class="MsoNormal"><span style="line-height: 107%;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Với một người già như tôi,
những ngày nghỉ kéo dài do lễ lạt thường lại gây ra sự lúng túng, chẳng biết
làm gì, chẳng biết đi đâu, mà quan trọng hơn là nếp sống thường ngày bị xâm
hại. Nhìn ra chung quanh, tôi thấy trừ một số có điều kiện và biết tổ chức, còn
với phần lớn những người còn nghèo – là đa số trong xã hội –, sau những ngày
nghỉ được sử dụng bừa bãi con người lại sống khó khăn hơn. Nhìn rộng ra, tôi
muốn nói tới những nỗi sợ nho nhỏ, kín đáo, ít ai để ý, nhưng nó là chuyện
hàng ngày chứ không chỉ trong những ngày nghỉ.<o:p></o:p></span></span></p>
<p align="center" style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt; text-align: center;"><span style="font-size: large;"><br /></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Ở mục <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Thời sự và suy nghĩ</i> trong một số báo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tuổi Trẻ</i> 1/2012 tôi đọc ra một lời nhắn nhủ “Đừng để lễ hội thành
nỗi sợ”. Mấy năm đã qua, vẫn cứ nhớ mãi.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Lâu nay báo chí thường chỉ
nói tới những nỗi sợ có liên quan đến bạo lực. Còn lễ hội ư, một sinh hoạt văn
hóa cơ mà, sao lại có nỗi sợ len vào đây? Nhưng chỉ cần nhớ lại mấy lần đi hội
thấy cảnh xô đẩy nhau cầu cúng, chen chúc mua bán nham nhở hưởng thụ, thấy nhà
báo nói cũng có lý.…<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Báo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Nông Thôn Ngày Nay</i> một số cuối 2011 dẫn một ý kiến phát biểu trong
Quốc hội: “Đừng để người dân ra đường là sợ”. Chắc không chỉ muốn nói tới các
tai nạn giao thông đang rình rập, mà còn là chuyện cướp giật, chuyện móc túi.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Trên đà liên tưởng, tôi chợt
nhận ra trong đời sống còn vô số nỗi sợ thông thường khác, những nỗi sợ này có
sắc thái trung tính nên có vẻ như rất phổ biến.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Buổi sáng sợ đi làm vì không
dễ gì vượt qua đám đông chen chúc trên đường.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Đến sở sợ gặp không khí chơi
bời xả láng đến mức thấy mọi cố gắng bản thân thành vô nghĩa.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Có việc gặp cơ quan công
quyền, sợ mọi sự hạch sách vô lý. Hồi 19 tuổi, trong một lần đến làm giấy tờ để
chuyển hộ khẩu từ Hà Nội vào trường Đại học Sư phạm Vinh, tôi bị một người cậy
quyền cậy thế quát thét, ức đến mức phải ra ngoài khóc một hồi, rồi mới quay
vào nhẫn nhục chờ ông ta giải quyết tiếp.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Đang ngồi trong căn phòng
khách sạn chợt thấy tiếng loa phường mắc trên cột điện chõ ngay vào cửa sổ,
nghĩ có lẽ đến chết không cách gì thoát nổi những tiếng loa này.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Đi họp phụ huynh cho con chợt
phát hiện cô giáo là người kém cỏi lại ham thành tích, sợ không biết cô giáo –
và nền giáo dục này nói chung – còn dẫn con mình tới chỗ nào.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Một người bạn già của tôi bảo
rằng tuy ốm đau luôn đấy nhưng rất sợ phải đi khám bệnh.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Không chỉ vì sợ lối làm việc
quan liêu, mà đơn giản sợ lại chạm mặt mấy ông cùng cảnh về hưu, rỗi rãi tháng
nào cũng vào khám cốt lấy ít thuốc hạng bét, về bán đi thêm tiền tiêu vặt.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Sợ hãi len ngay cả vào trong
những chuyện tình cảm riêng tư. Đây là hai câu thơ của Nguyễn Duy, tả nỗi khổ
thời bao cấp nghèo đói:<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Vợ chồng ngủ với nhau như vụng trộm<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Không nỗi sợ nào bằng nỗi sợ có con<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Lại có những nỗi sợ mà thực
ra không đáng sợ một chút nào cả, chỉ vì chúng ta “thần hồn nát thần tính” nên
sinh ra một chút hoảng loạn.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #444444;">Đoạn cuối </span><em><span style="color: #444444;">Chuyện kể năm hai ngàn</span></em><span style="color: #444444;"> của Bùi Ngọc Tấn có một chi tiết
lạ. Nhân vật chính ở tù ra đến xin đi làm. Ông cán bộ nhà máy biết rằng anh này
xưa nay vốn rất tốt, nên vui vẻ ký nhận ngay. Nhưng vừa ký xong thì một nỗi sợ
mơ hồ cứ bám riết lấy ông.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Ông cứ phải la lên thật to
rằng ta không làm điều gì xấu cả.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">La không phải cho ai nghe mà
là để chính ông nghe.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Người mãn hạn tù trở về tức
là có mọi quyền công dân bình thường, ấy thế mà sao lớp người chúng tôi vẫn gờn
gợn thế nào mỗi khi tiếp xúc với họ. Tại sao lại có nỗi sợ kỳ cục vậy? Cái này
ai đã sống ở miền Bắc trước 1975 mới hiểu được.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Đó là chuyện miền Bắc. Còn
đây là chuyện miền Nam, đúng hơn là chuyện người Bắc khi vào Nam.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Một ông anh họ tôi trước 1975
là chuyên viên dân sự. Sau 1975, bị gọi đi cải tạo, vài tháng được về. Ông chỉ
kể thấy thương những người quản giáo, do hai ấn tượng chính.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Một là, mấy người này sống
quá đạm bạc, nhưng không biết cách thay đổi cuộc sống của mình. Có trong tay cả
một đội ngũ chuyên viên khoa học tài năng mà chẳng biết tổ chức lại, dùng họ
làm ra sản phẩm để cải thiện cuộc sống của mình.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Hai là, lúc nào cũng sợ mình
sai.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Mỗi khi lên lớp chính trị cho
các học viên, có người lắp ba lắp lắp, có người nói như đồng thuộc, nhưng họ đều
giống nhau ở chỗ cố nói cho đúng những gì cấp trên bảo phải nói, chỉ sợ buột
miệng ra những lời không đúng chính sách mà chung quanh phát hiện ra thì sẽ vạ
to.<o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444;"><span style="font-size: large;">Người có quyền mà lại sợ vì
không biết cái quyền đó có thực không và đâu là giới hạn của mình. </span><span style="font-size: 22pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p style="margin-bottom: 13.5pt; margin-left: 0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 13.5pt;"><span style="color: #444444; font-size: 28pt;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-size: 22pt; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-56498627319522404322023-05-11T09:54:00.002+07:002023-05-25T18:29:57.524+07:00Ninh Dương - Người nước ngoài nghĩ gì về tiểu thuyết “Chốn vắng”?<p> <span style="background-color: white; color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Nguồn</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><a href="https://diendankhaiphong.org/duong-thu-huong-nguoi-nuoc-ngoai-nghi-gi-ve-tieu-thuyet-chon-vang/"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">https://diendankhaiphong.org/duong-thu-huong-nguoi-nuoc-ngoai-nghi-gi-ve-tieu-thuyet-chon-vang/</span></i></a><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></i></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">hoặc <o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><a href="http://vanviet.info/nghien-cuu-phe-binh/duong-thu-huong-nguoi-nuoc-ngoi-nghi-g-ve-tieu-thuyet-chon-vang/"><i><span style="font-family: "Times New Roman", serif;">http://vanviet.info/nghien-cuu-phe-binh/duong-thu-huong-nguoi-nuoc-ngoi-nghi-g-ve-tieu-thuyet-chon-vang/</span></i></a><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></i></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Để giúp bạn đọc tiện
theo dõi chúng tôi có mạn phép tác giả thay đổi một chút trong cách trình bày văn bản, rất mong được
lượng thứ</span><span style="font-size: 24pt;"><o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 24pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt; margin-left: 1.0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 7.5pt 1in; text-align: justify;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: 24pt;">----------------</span><o:p></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt; margin-left: 1.0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 7.5pt 1in; text-align: justify;"><span style="font-size: medium;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #333333;">„Mười bốn năm sau
chiến tranh, một người đàn ông trở về ngôi làng của mình ở Việt Nam, nơi
mà từ lâu anh đã được báo là đã chết. Vợ anh rời bỏ cuộc sống tái hôn đang hạnh
phúc</span><span face="Arial, sans-serif" style="color: #333333;"> <span style="mso-bidi-font-style: italic;">để đi với anh lần nữa. Ba số phận giằng xé
nhau, cùng cam chịu nỗi bất hạnh, mắc kẹt trong một xã hội cổ xưa, mỗi người
đều chìm lắng trong ký ức hạnh phúc của quá khứ. Tác giả, người Việt Nam,
đã kết hợp các yếu tố của bi kịch Hy Lạp với chủ nghĩa lãng mạn nóng bỏng,
triển khai ngôn ngữ đầy gợi cảm trong một cuốn tiểu thuyết có cấu trúc đặc
biệt. Một mê hoặc văn học, một tác phẩm kinh điển tương lai.“<o:p></o:p></span></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt; margin-left: 1.0in; margin-right: 0in; margin-top: 0in; margin: 0in 0in 7.5pt 1in; text-align: justify;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #333333;"><span style="font-size: medium;">K.
P. (1)<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> <span></span></span></o:p></span></b></p><a name='more'></a><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Giới thiệu</span></b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Ngày 21 tháng 4 năm
2023, trong khuôn khổ Lễ Hội Sách Paris, ông Daniel Rondeau, Viện Hàn Lâm Pháp
(Académie française) đã công bố tên người đoạt giải „Prix mondial Cino Del
Duca“: Nhà văn Dương Thu Hương.</span><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"> <i>(2)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Prix mondial Cino Del
Duca là một giải thưởng văn học lớn do bà Simone Del Duca (1912–2004) sáng
lập tại Pháp vào năm 1969. Giải thưởng mang tên người chồng quá cố
của bà, giám đốc nhà xuất bản Cino Del Duca (1899–1967). Sau khi bà qua
đời năm 2004, Học viện Pháp (Institut de France) tiếp tục công việc điều hành
giải này. Với 200,000 €, Prix mondial Cino del Duca là giải thưởng văn học có
số tiền thưởng lớn thứ nhì trên thế giới sau giải Văn Chương Nobel.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">„Prix Mondial Cino Del
Duca“ – Giải thưởng thế giới Cino Del Duca, dành để vinh danh những nhà văn có
tác phẩm văn học hoặc khoa học góp phần truyền bá thông điệp về chủ nghĩa nhân
văn hiện đại.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"> <span style="mso-bidi-font-style: italic;">Daniel Rondeau,
Viện Hàn Lâm Pháp, thành viên Ban giám khảo:</span></span></u></i><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></u></i></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>„<span style="mso-bidi-font-style: italic;">Ta
bắt gặp những con người yêu cái tuyệt đối, những trái tim thuần khiết vấp ngã,
những ý chí cam chịu, những anh hùng đôi khi lỡ cơ, và dù gì đi chăng nữa,
vị ngọt của cuộc đời. Bởi vì tất cả các tiểu thuyết của bà là một thiền định về
sức mạnh của cuộc sống. »<o:p></o:p></span></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">.</span></i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: medium;">Sách của nhà văn Dương
Thu Hương được dịch sang nhiều thứ tiếng: Pháp, Anh, Đức,Ý, Tây Ban Nha, Bồ Đào
Nha, Hòa Lan và Thụy Điển. Trong số các tác phẩm đã phát hành, „Chốn vắng“ (No
Man’s Land 2005 , Terre des oublis 2006, …) là cuốn sách có số lượng độc giả
cao nhất. Tiểu thuyết này cũng đã từng đoạt Giải thưởng lớn Độc
giả của tạp chí Elle (Grand prix des lectrices de Elle) vào năm 2007.</span><span style="font-size: 20pt;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 24pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">--<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Biên tập viên và nhà phê bình Donna Seaman, American Library
Association viết trong Booklist:</span></u></i><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"> </span></i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">„</span></i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Một cuốn tiểu
thuyết đẹp mê hồn phân tích một cách sắc sảo bản chất của chiến tranh và hòa
bình, sự nghèo nàn và giàu có về vật chất và tinh thần, bản thân và cộng đồng,
sự ép buộc và tình yêu.“ (3)<i><o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></span></i><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Kirkus review: </span></span></u></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“</span></i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Một bước đột phá hấp dẫn vào địa hạt
ít được biết đến: chấn thương do chiến tranh Việt Nam gây ra cho ‘những người
chiến thắng’<i> (4)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">David Smyth, Gale, 2009<span style="mso-bidi-font-style: italic;">:<o:p></o:p></span></span></span></u></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"> </span></b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">„Cuốn tiểu thuyết
được đánh giá cao nhất và cũng đầy kịch tính nhất của Hương cho đến
nay. Truyện lấy bối cảnh ngay sau khi chiến tranh kết thúc năm 1975. Miên,
ngoài 30 tuổi, có cuộc hôn nhân hạnh phúc với Hoan, một chủ đồn điền thành
công. Ở đoạn mở đầu truyện, cô trở về khu xóm của mình ở miền Trung
Việt Nam và thấy dân làng tụ tập trước cổng nhà. Cô được cho biết là người
chồng đầu của mình, Bôn, người được coi là đã chết như một anh hùng thời chiến,
vẫn còn sống và nay quay về để đòi lại cô. Trước sức ép dữ dội của dân
làng và của Đảng, Miên đồng ý bỏ người chồng thứ hai và đứa con trai của mình
để sống cảnh nghèo khó với Bôn.“ (5)<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> -- </span></o:p></span><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif; font-size: x-large;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Dịch giả Nina McPherson trong Encyclopedia on Southeast Asian
Literature<span style="mso-bidi-font-style: italic;">:</span></span></u></i><b><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></i></b></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“: <span style="mso-bidi-font-style: italic;">„No
Man’s Land có thể hiểu theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng như bản cáo trạng khốc
liệt nhất của Dương đối với một chế độ mà bà và thế hệ của bà đã hy sinh tuổi
trẻ của mình để đưa nó lên đỉnh cao quyền lực<i>. (6)</i></span><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">**************<o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">NGƯỜI NƯỚC NGOÀI <o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">NGHĨ GÌ VỀ „CHỐN
VẮNG“?</span></b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #333333;"><span style="font-size: large;">-- <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span face="Arial, sans-serif" style="color: #333333;"><span style="font-size: large;">Đạo lý và Nghĩa vụ xã hội? Sự Hy sinh và Chủ
nghĩa anh hùng? Đầu hàng số phận? Miên, Nàng Kiều trong bối cảnh hiện
đại? Bất lực và Trốn chạy, Từ bỏ và Lối thoát ? Đây là những nhận định,
lời phê bình, đánh giá, những cảm nghĩ của độc giả, các cơ quan ngôn luận, giới
báo chí, các nhà văn dành cho tác phẩm „Chốn Vắng“. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><span face="Arial, sans-serif" style="color: #333333;">( Các tiểu tựa là do
người dịch đặt)</span></i><span face="Arial, sans-serif" style="color: #333333;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Giông bão và <o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Cơn mưa phùn cuối mùa
xuân</span></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></b></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Brendan Wolfe, <o:p></o:p></span></span></u></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">writer and editor: </span></u></i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Khi trời đổ mưa ở
trang thứ nhất trong „No Man’s Land“ của Dương Thu Hương, bạn biết là sẽ có
chuyện sắp xảy ra. Trong tiểu thuyết Việt Nam, ông trời luôn (cố gắng) can
thiệp vào các sự việc, dội nước ngập hoặc thiêu đốt nhân vật, để chứng tỏ rằng
sự nguy hiểm sẽ xảy ra đã được biết trước hoặc đâu là nguyên nhân phát
sinh.“ <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"> „Ở trang một,
trời mưa, <i>„một cơn mưa lạ lùng qua đỗi”</i>, <i>“nước lạnh và hơi
nóng giao hòa”,</i> <i>„tất thảy tan lẫn vào làn nước tưới xuống.”</i> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"> Ngay cả sau khi
mặt trời ló dạng, kịch tính vẫn tiếp tục tuôn trào: <span style="mso-bidi-font-style: italic;">“Dường như sau khoảnh khắc cách biệt, tình
yêu mù dại với đất với rừng càng sôi sục, lửa ghen tuông thiêu đốt vạn vật như
cơn ái ân cào cấu.”</span> <i><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(7)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Brian Walsh</span></u></i><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">:<u><o:p></o:p></u></span></i></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Người ta có thể nói
ngay từ đầu rằng câu chuyện này sẽ không có một kết thúc có hậu cho tất cả mọi
người, và điều này xảy ra không chỉ vì nó bắt đầu với <span style="mso-bidi-font-style: italic;">“một cơn mưa lạ lùng quá đỗi”</span> –
rất gần với “một đêm tối và giông tố.” <i> (8)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Brendan Wolfe: <o:p></o:p></span></span></u></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Không tiết lộ nhiều,
nhưng ở cuối truyện, trời cũng mưa, và đây dường như là cách Hương nói rằng,
ngay cả sau 27 chương đầy ẩn dụ về thủy triều và dòng chảy, về những cơn gió cả
kết thúc thời niên thiếu và tình yêu nảy sinh từ một lần suýt chết đuối, về những
linh hồn trôi dạt ra biển và bơi trở về bến, điều tốt đẹp nhất chúng ta có thể
hy vọng là một cơn mưa phùn cuối mùa xuân ẩm ướt.“ <i> (7)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">***<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Đạo lý và Nghĩa vụ xã
hội, <o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Sự hy sinh và Chủ
nghĩa anh hùng<o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">-</span><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Susana
Lea Associates :<o:p></o:p></span></span></u></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Vòng xoay bi thảm của
những số phận này tạo tiền đề cho câu chuyện đầy mê hoặc của Dương Thu Hương về
ba con người định mệnh đã gắn chặt với nhau và bị biến đổi không hoán chuyển
được bởi sự phi lý của chiến tranh. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Khi câu chuyện ngoạn
mục mở ra, mỗi người trong mối tình tay ba tiền định này phải đấu tranh để dung
hòa hạnh phúc cá nhân với các giá trị truyền thống về nghĩa vụ và lòng vị
tha. Bên nhau, những nhân vật này tạo nên một bức chân dung tàn khốc về
một dân tộc đã hy sinh trên bàn thờ chiến tranh cho chủ nghĩa sùng bái anh
hùng.“ <i> (9)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><u>Dan Hess: </u></span></i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Và không lẽ ta yêu Bôn đến độ phải làm những điều ngu xuẩn ấy? Ta
không yêu Bôn, cuộc trở về này là một phận sự, cái phận sự đã được quy ước từ
thời xửa thời xưa dù chẳng ghi rõ trên giấy trắng mực đen nhưng đã thành luật lệ.
Nếu ta chống lại luật lệ ấy dù bỏ làng ra đi cũng chẳng được sống bình
yên…“ <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Trong vòng vài chương
đầu tiên của cuốn tiểu thuyết, người ta làm quen một chút với chủ nghĩa giai
cấp và sự tôn thờ anh hùng ở Việt Nam. Hệ thống phân cấp ở đây tựa như có
tầng lớp trên và dưới và đặt các cựu chiến binh vào trong một tầng lớp của
riêng họ…<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif; font-size: x-large;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Khi Bôn trở về nhà lần
đầu tiên, tất cả người dân thị trấn tập hợp lại và nói rõ ý của họ với
Miên: „<i>Thế nào, chị đã hiểu phận sự của mình rồi chứ? Hay cuộc sống giàu
sang đã khiến chị tối tăm mắt mũi, khiến chị quay lưng lại với người chồng thuở
hàn vi? Ðừng quên rằng tất thảy mọi gia đình trên dải đất Việt Nam đều có người
ra trận, số phận của Bôn cũng là số phận chung của những người trai đã hy sinh
tuổi trẻ nơi trận mạc, đã lãnh phần thua thiệt cho kẻ khác an hưởng thanh bình.
Trong nỗi mất mát của anh ấy có một phần đau khổ của thân nhân chúng tôi. Chúng
tôi đứng về phía Bôn“<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Sự tôn thờ anh hùng
dành cho Bôn này đặt anh ta lên một bục đài.“ <i> (10)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Will Kirkland : </span></u></i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„… thế giới này thuộc
về cả một tiểu đoàn gồm những người lính liên kết nhau tiến về phía cô, hết lớp
này đến lớp khác, trong y phục ngụy trang. Sau đó, đến tổ tiên xa xôi của
cô, họ mặc quần áo bằng sợi gai thô, vải bạt hay lụa, bọc trong vỏ cây sồi hay
lụa tussah màu nâu, hoặc che đầu bằng những chiếc lọng vương giả hay quấn những
chiếc khăn xếp màu đen đơn giản. Và cuối cùng, giữa hai đám đông này –
những cựu chiến binh và tổ tiên của họ, cô đối mặt với những người cùng thời:
người chủ tịch trong chiếc áo sơ mi trắng hồ cứng, bí thư Đảng trong bộ quân
phục màu xanh bạc màu với chiếc áo rách rưới lòi ra ngoài quần; những
thanh thiếu niên ăn mặc lịch sự trong những chiếc áo phông có hoa đính kim
loại; những người phụ nữ trong làng trong bộ đồ ngủ buồn tẻ hàng ngày của
họ. Tất cả bọn họ đều nhìn cô chằm chằm với ánh mắt buộc tội“ <i>(11)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Dan Hess :</span></u></i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Trách nhiệm của đàn
ông và phụ nữ rất rõ ràng trong „No Man’s Land“. Nhiều trách nhiệm trong
số này kết chặt với Nho giáo truyền thống. Một số trách nhiệm khác có
liên đới với Đảng Cộng sản Việt Nam. Dương Thu Hương đã xoay chuyển những
trách nhiệm này trong nhân vật Miên của mình. Trách nhiệm của người phụ nữ
Miên được thể hiện qua bổn phận của một người vợ Việt Nam và niềm tin vào Nho
giáo… <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"> … Theo
truyền thống ở Việt Nam với tín ngưỡng Khổng giáo, người phụ nữ phải trung
thành với chồng và gia đình. Tuy nhiên, ở đây tác giả thách thức niềm tin
đạo Khổng bởi vì trách nhiệm của Miên đối với gia đình đã trở nên rất phức tạp
qua sự trở về của người chồng đầu tiên, Bôn, một cựu chiến binh từng phục vụ
Đảng Cộng sản Việt Nam. Miên bị buộc phải đi đến một quyết định chống lại
niềm tin Nho giáo hoặc quay lưng lại với Đảng“ <i> (10)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Dan Hess</span></u></i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"> <i>:</i><o:p></o:p></span></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Hy sinh là chủ đề
trong nhiều tiểu thuyết của Dương Thu Hương. Dương đã làm một công việc
tuyệt vời trong việc miêu tả những hy sinh mà nhiều người phải đối mặt ở Việt Nam. Những
hy sinh này bao gồm cả hy sinh cho Đảng Cộng sản Việt Nam và cho gia
đình. Sự hy sinh rõ ràng nhất trong No Man’s Land là hy
sinh của Miên. Cô từ bỏ đời sống xa hoa và gia đình để đến với cuộc
sống nghèo khó với Bôn. Miên tiếp tục hy sinh cho Bôn, khi ở đoạn sau
trong tiểu thuyết, cô mời Bôn đến sống cùng cô và Hoan. Làm như vậy, một
lần nữa, cô hy sinh cuộc hôn nhân truyền thống của mình với Hoan để chăm sóc
cho Bôn.“ <i> (10)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Publishers weekly</span></u></i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"> <i>:</i><o:p></o:p></span></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Mặc dù rất yêu người
chồng hiện tại của mình, Hoan, và con trai của hai người, nhưng cô cảm thấy áp
lực bởi sự nghiêm ngặt của cộng đồng cộng sản, nên phải quay về với người chồng
đầu tiên của mình, Bôn, nhằm tôn vinh sự hy sinh của anh ấy cho đất nước.“ <i>
(12)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Brendan Wolfe : </span></u></i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Độc giả Mỹ, ngay cả
những người cùng than vãn với Robinson về sự thiếu trung thành đáng buồn của
chúng ta với nhau, khó có thể đổ lỗi cho việc chần chừ khi Miên đầu hàng
Bôn. Đối với họ, đối với chúng tôi, đây là một sự bất công man rợ và “No
Man’s Land“ là một chiến dịch kéo dài và không hoàn toàn đúng mực để giải quyết
vấn đề. Tuy nhiên, No Man’s Land không được viết cho chúng tôi. Nó
được viết cho người Việt Nam, những người tiếp cận vấn đề từ một phối cảnh hoàn
toàn ngược lại: Rắc rối nào sẽ xảy ra khi chúng ta quá trung thành, thay vì
không trung thành đủ?“ <i> (7)</i>.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">***<b><o:p></o:p></b></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Đầu hàng số phận<o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Will Kirkland: </span></u></i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Miên trở về lán của
Bôn, nơi vẽ lên sự nghèo khó cùng cực, thấy bất hạnh ngay từ những giây phút
đầu tiên. Họ đang chia sẻ khoảng không gian với bà chị gái dị hợm của anh
ta, người mà ‘trời phú cho … một ham muốn tình dục điên cuồng, gần như dã thú.’
Những đứa con của bà ta là loài quỷ sứ đói khát. Những điều này, trái
ngược với cuộc sống an nhàn của cô với Hoan, thành đạt, có gia nhân, và họ yêu
nhau sâu đậm. Chủ đề thường có về ‘số phận’ xuất hiện ở đây và hòa quyện suốt
cuốn tiểu thuyết. Miên tự hỏi: „<i>Vì sao, vì sao số phận du đẩy ta đến
cảnh trớ trêu này? … Có lẽ kiếp trước ta có nợ với Bôn, và kiếp này chưa trả
hết…“</i><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Hoặc khi nhận ra là
mình sẽ ở lại với Bôn, bất chấp tất cả những gì trái tim và khối óc mách bảo, Miên
nói: “<i>Em đã chấp nhận số phận, giọng nói của em không còn là giọng nói của
một người tỉnh táo mà là những âm thanh vô chủ, là mệnh lệnh của thầy mo kí
thác nơi cửa miệng hồn ma“ </i> <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Có lẽ đây là sự miêu
tả chính xác về những người tin rằng số phận là thứ mạnh mẽ nhất trong cuộc đời
họ. Tất cả những gì họ có thể làm là điều chỉnh để thích nghi với nó, thay
vì quyết định nó sẽ như thế nào. Trong mọi trường hợp, nó khiến tôi sẵn
sàng tát tai một vài nhân vật xung quanh và nói, ‘Hãy làm gì đó!’ <i>
(11)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Bredan Wolfe <span style="mso-bidi-font-style: italic;">:</span><o:p></o:p></span></span></u></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Hương đã khéo léo và
mỉa mai soi gương so hai người đàn ông này – tình yêu của họ dành cho Miên,
những mưu cầu ngoài học đường, sự bất tài trong khả năng chinh phục xác thịt
của họ – để quy ra rằng tất cả chúng ta đều là nạn nhân của số phận. Trong
tiếng Việt, từ ngữ dành cho những nạn nhân như vậy là oan, hay “bất công”, có
nghĩa là ông trời điên rồ và thật là tùy tiện.“<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Theo sự miêu tả của
tác gỉả, Miên sẽ phải rời bỏ thế giới êm ả của cuộc đời mình ở đây, ngược dòng
thời gian để sống với một bóng hình xa lạ giữa đống tro tàn của một mối tình đã
mọc bên gốc cây đa cổ thụ mười bốn năm trước. Cô biết mình có thể
chết đuối ở đó lần thứ hai. Nhưng cô không có lựa chọn nào khác; cô
biết rằng mình phải nhảy, phải chấp nhận bánh xe số phận đã sắp đặt sẵn cho cô. <i>
(7)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">***<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Một biến thể của Truyện
Kiều“<o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<u><o:p></o:p></u></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Bredan Wolfe <span style="mso-bidi-font-style: italic;">:</span><o:p></o:p></span></span></u></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Thật thú vị khi xem
„Chốn Vắng“ như một biến thể đầy khiêu khích đối với kiệt tác thơ ca Việt Nam
của Nguyễn Du: Truyện Kiều. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Được viết vào đầu thế
kỷ 19 bởi một vị quan không yên lòng khi vị hoàng đế yêu kính vừa bị lật đổ,
truyện kể câu chuyện về Kiều, một thiếu nữ phải lòng chàng trai nhà
bên. Khi chàng vắng mặt trong một chuyến đi xa, cha và em trai của
Kiều bị xử ngồi tù. Nàng Kiều xinh đẹp và tài năng phải từ bỏ tình yêu của
mình (được viên mãn đúng lúc) để lo gia đình, điều mà vào thời đó đồng nghĩa
với việc phải làm gái lầu xanh, ả đào và người hầu trong một thời gian
dài. <o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Trong „No Man’s Land“,
có những trận chiến bạo lực, tình yêu đan xen và rất nhiều tình dục. Tuy
nhiên, cuối cùng thì sự kiên nhẫn và lòng trung thành cũng được đền đáp. Sau
15 năm vắng bóng (dài hơn một năm so với thời gian Bôn ra trận), Kiều và chàng
Kim đoàn tụ trong một lễ cưới huy hoàng, ngọt ngào chen lẫn đắng cay. Trong
phòng riêng, họ ngại ngùng nâng ly chúc nhau trong mối quan hệ mới, run rẫy nhớ
lại tình xưa. Vì từ lúc chàng, một mầm hoa sen, lần đầu tiên gặp nàng, một nụ
đào tươi, mười lăm năm tròn đã trôi qua. Yêu đương, chia tay, đoàn tụ – cả hai
đều cảm thấy vui buồn lẫn lộn dưới ánh trăng.“<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Hãy so sánh với cuộc
hội ngộ ít ngọt ngào, nhiều cay đắng của Miên với Bôn, người mà cô gặp lần đầu
khi anh cứu cô khỏi chết đuối. <i>„Miên rên rỉ. Biết rằng chẳng ai trả lời
chị. Chị sắp phải từ bỏ cuộc sống ấm nồng này để bơi ngược dòng sông, tìm lại
một bóng hình mờ ảo, tìm tro tàn của mối tình cũ, tìm gốc đa già trên bến nước
mười bốn năm xưa. Chị biết chị sẽ chìm nghỉm dưới dòng sông ấy, nhưng vẫn phải
liều thân nhảy xuống, phải cam chịu điều số phận đã đặt bày:</i> <i>Có lẽ
kiếp trước ta có nợ với Bôn, và kiếp này chưa trả hết..“.</i><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Đột nhiên không còn
tinh thần tự chủ và dưới áp lực phải chịu thể hiện tình yêu với chế độ mới,
Nguyễn Du đã sử dụng Truyện Kiều để đưa ra quan điểm chính trị rộng lớn hơn
rằng ngay cả trong thời kỳ biến động, các nguyên tắc chung thủy và trong sạch
phải được bảo vệ bằng mọi giá.“<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Ngược lại, Hương nói
với chúng ta rằng mối quan hệ gia đình – cuống não của tư tưởng Nho giáo – đã
trở nên “giống như một vết hằn trên mặt nô lệ hoặc tù nhân thời sơ khai.”. Việt
Nam thời nay, băn khoăn giữa hai ngã rẽ Đông Tây, chủ nghĩa cộng sản và chủ
nghĩa tư bản, đây vừa là một ý tưởng chính trị sâu sắc và cũng là một sự lăng
mạ bất kỳ mà bà có thể ném vào các Cơ quan Kiểm soát “ <i> (7)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">***</span></i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Bất lực và Trốn chạy, <o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Từ bỏ và Lối thoát <o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">--</span></b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Dan Hess :</span></u></i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Dương Thu Hương mô tả
nhân vật Bôn của bà như một sự ám chỉ trực tiếp đến cuộc sống của nhiều người ở
Việt Nam. Theo bà <i>“Anh ấy là một ẩn dụ cho người Việt Nam. Anh ấy đại
diện cho cả một thế hệ, toàn thể dân tộc của chúng ta, đã ra trận, đã hy sinh
và trở nên bất lực, cả về tinh thần lẫn thể chất.”</i> <i> (10)</i><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Treasa Bane, Librarian
at University of Wisconsin-Baraboo / Sauk County : </span></u></i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Chúng ta đấu tranh
như khi anh ấy đấu tranh để hiểu thế giới đã thay đổi, và anh ấy đơn thuần chỉ
là một hồn ma – giống như hồn ma của người đàn ông mà anh ấy giết đã
đến thăm anh trong rừng nhiều năm trước. Trong khi cuốn sách này, theo cách nói
của chính Hương, nhắc đến lòng dũng cảm để chết chứ không phải để sống, thì nó
cũng đề cập một cách tinh tế hơn về những hoang tưởng, về những người đang yêu
và những người được yêu. Tại một số nơi trong truyện, mỗi nhân vật đều cố
gắng hiểu những điều khó hiểu. Tại sao tôi không được yêu? Tại sao
điều này xảy ra với tôi?“ <i> (13)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Dan Hess: </span></u></i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Khi trở về sống với
Bôn, Miên sử dụng nhiều hình thức trốn chạy để giải tỏa tâm trí và cơ thể của
cô ấy trong cuộc sống mới. Miên liên tục lấp đầy thời gian của mình
với tất cả các trách nhiệm mà cô ấy có thể tìm ra. Bị ám ảnh bởi sự sạch sẽ,
Miên tận dụng thời gian dành cho việc dọn dẹp nhà cửa như một lối thoát khỏi
phải dành thời gian cho Bôn. Khoảng thì giờ cô có cho Bôn là vào ban đêm khi
anh ấy thực hiện những nỗ lực yếu ớt để quan hệ tình dục với cô. Mỗi tối sau
khi Bôn xuất quân, Miên lui về tắm rửa bằng thứ “Cỏ trinh nữ” <i>(chú
thích của người dịch: trong truyện ghi là „thạch trinh hương“)</i> mà
Hoan, chồng nàng đã cho. “Cỏ trinh nữ“ được dùng trong các nghi lễ thanh tẩy, và
hương thơm của nó được dành riêng cho những người chọn cuộc sống độc thân,
những người đã từ bỏ đám đông và những tiêu khiển của họ cho một cuộc sống xa
cách.” (Hương, 2005). Bằng cách tắm mình trong thứ cỏ trinh nữ này, Miên đang
cố gột rửa Bôn, không chỉ mồ hôi hay mùi của anh ấy, mà ngay cả những suy nghĩ
về anh ta. Đây là lối thoát của Miên để cô quay lại cuộc sống mà cô từng sống
với Hoan.“ <i> (10)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">--<o:p></o:p></span></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Treasa Bane : </span></u></i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"> <o:p></o:p></span></u></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Điều dễ dàng để đổ
lỗi là sức hấp dẫn của các giá trị và truyền thống gần như vô nghĩa của Việt
Nam. Cộng đồng xã hội cảm thấy vô cùng tự hào và đắm mình trong đó cùng
các nghi thức mà nó đem đến – ngay cả khi nó mang lại bất hạnh cho họ. Đó
là lý do tại sao Miên tìm sự giải thoát khi cuối cùng đã chọn cách
từ bỏ nó. Rời khỏi Bôn để về lại với Hoan, cô đã chuẩn bị sẵn một <i>“dòng
thác ngôn từ không phải thứ ngôn ngữ của những kẻ uyên bác”</i> – sẵn sàng
để bảo vệ quyền được sống theo ý muốn của mình. Nhưng thật là lý thú,
trong một phần của cuộc nổi loạn này vẫn có sự quan tâm đến Bôn, ngay cả khi
điều đó có nghĩa là bị Hoan từ chối.“ <i> (13)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><i><u><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">David Smyth: <o:p></o:p></span></span></u></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Bôn, giống như tác
giả, đã cống hiến tuổi thanh xuân của mình để bảo vệ đất nước, bị bỏ lại sau
lưng bằng cái chết không người thừa kế, là cha của một con quái vật chết non,
không đầu. Thai nhi, bị biến dạng bởi chất độc màu da cam, là biểu tượng tối hậu
của những lời hứa không được tuân thủ của Đảng và sự lừa đảo, sùng bái chủ
nghĩa anh hùng đã giúp nó nắm giữ quyền lực. Trong khi cuốn tiểu thuyết chứa
đầy bi kịch đen tối, Miên, nhân vật nữ anh hùng của Dương cuối cùng đã chiến
thắng trong sự lựa chọn hạnh phúc cá nhân của mình bằng quyết định trở về với
Hoan. Và dân làng, cũng như Miên, chọn mẫu người “anh hùng” mới của thời đại
trong con người Hoan, một người có tầm nhìn về tương lai, khước từ hy sinh cá
nhân cho một giấc mơ hoang tưởng.“ <i> (5)</i>.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="font-size: large;"><a href="https://diendankhaiphong.files.wordpress.com/2023/05/nd05-photo-4-ban-tieng-viet.png"><span style="color: #0c5390; font-family: "Times New Roman", serif; text-decoration: none;"><v:shapetype coordsize="21600,21600" filled="f" id="_x0000_t75" o:preferrelative="t" o:spt="75" path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe" stroked="f">
<v:stroke joinstyle="miter">
<v:formulas>
<v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0">
<v:f eqn="sum @0 1 0">
<v:f eqn="sum 0 0 @1">
<v:f eqn="prod @2 1 2">
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth">
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight">
<v:f eqn="sum @0 0 1">
<v:f eqn="prod @6 1 2">
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth">
<v:f eqn="sum @8 21600 0">
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight">
<v:f eqn="sum @10 21600 0">
</v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:f></v:formulas>
<v:path gradientshapeok="t" o:connecttype="rect" o:extrusionok="f">
<o:lock aspectratio="t" v:ext="edit">
</o:lock></v:path></v:stroke></v:shapetype><v:shape alt="https://diendankhaiphong.files.wordpress.com/2023/05/nd05-photo-4-ban-tieng-viet.png?w=315" href="https://diendankhaiphong.files.wordpress.com/2023/05/nd05-photo-4-ban-tieng-viet.png" id="Picture_x0020_1" o:button="t" o:spid="_x0000_i1025" style="height: 322.2pt; mso-wrap-style: square; visibility: visible; width: 440.4pt;" type="#_x0000_t75">
<v:fill o:detectmouseclick="t">
<v:imagedata o:title="nd05-photo-4-ban-tieng-viet" src="file:///C:/Users/PC/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001.png">
</v:imagedata></v:fill></v:shape></span></a><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">---------------<o:p></o:p></span></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: large;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Thay lời kết</span></b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Xin được chấm dứt bài
tóm lược điểm sách này bằng trích đoạn lời bình luận của Will Kirkland và Dan
Hess:<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Trong một sự đối xứng
gần như hoàn hảo, tác giả Dương Thu Hương đang nói về cuộc đời của bà – không
phải với hai người chồng riêng lẻ, mà là với biểu tượng của họ trên thế gian –
mối tình đầu của bà, Đảng thời trẻ, tham gia cuộc đấu tranh giải phóng, mối tình
thứ hai là khi bà bắt đầu viết, nhận rõ mình là một cá nhân hành động tự do,
một nhà văn với tình yêu thứ hai, sự cởi mở và không kiểm duyệt trong một thế
giới rộng lớn hơn. Đảng đã khai trừ bà. Bà ngày càng nhập vai
‘người vợ’ của cuộc đời mới của mình, nhưng cảm giác tội lỗi tấn công
bà; bà đã sống với và hiểu tiếng gọi của Đảng cho nghĩa vụ cách mạng nhưng
ngày nay không còn yêu nó nữa. Bà yêu sự độc lập của mình, yêu ngôi nhà mới ít
nhơ bẩn hơn, sáng sủa hơn, sung túc hơn – không phải về mặt vật chất mà là ngôi
nhà tinh thần của con người. [Và thực vậy, thế giới; hiện nay bà đang
sống ở Paris.] Cuốn sách là kết quả, là một câu chuyện về cuộc đấu tranh giữa
nghĩa vụ và tình yêu, nó được viết bằng ‘ngôn từ không phải thứ ngôn ngữ của
những kẻ uyên bác’ mà là dung nham nóng bỏng của một người phụ nữ phẫn nộ<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="background: yellow; mso-highlight: yellow;">.“ <span style="mso-bidi-font-style: italic;">W</span></span><span style="mso-bidi-font-style: italic;">ill Kirkland (11)</span><span style="background: yellow; mso-highlight: yellow;"><o:p></o:p></span></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p><span style="font-size: large;"> </span></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">„Người Việt Nam đang
chật vật tìm kiếm một cuộc sống tử tế sau cuộc chiến Việt Nam. Bản thân
Dương Thu Hương đã trải qua những giai đoạn khó khăn này. Bà đã nỗ lực
trong “No Man’s Land“ để khắc họa chuẩn xác những cuộc đấu tranh mà người Việt
Nam đã phải đối mặt. Bà làm điều này bằng cách nêu lên các chủ đề cụ
thể. Các chủ đề về phân biệt giai cấp, tôn giáo, hy sinh, chạy trốn, thực
phẩm và nghèo đói đều diễn đạt những gì mà những người sống ở Việt Nam phải
chịu đựng. Việc kiểm duyệt tiểu thuyết này được thực thi chủ yếu là vì
những tham khảo xã hội mà Dương Thu Hương đã thực hiện…<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Tuy nhiên, giá trị văn
học trong “No Man’s Land“ nói riêng được đánh giá cao và cá nhân tôi cảm thấy
rằng qua sự kiểm duyệt cuốn sách, các nhà kiểm duyệt ở Việt Nam đang tước bỏ
những tác phẩm văn học tuyệt vời của người Việt Nam.“ <i>Dan
Hess (10)<o:p></o:p></i></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">***<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">Ninh Dương tóm lược từ
các nguồn:</span></b><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">(1) </span><a href="https://www.20minutes.fr/culture/78477-20060403-culture-terre-des-oublis-de-duong-thu-huong-imparfait-triangle-amoureux" target="_blank"><span style="color: #0c5390; font-family: "Times New Roman", serif;">https://www.20minutes.fr/culture/78477-20060403-culture-terre-des-oublis-de-duong-thu-huong-imparfait-triangle-amoureux</span></a><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">(2) </span><a href="https://www.institutdefrance.fr/actualites/le-prix-mondial-cino-del-duca-2023-remis-a-duong-thu-huong/" target="_blank"><span style="color: #0c5390; font-family: "Times New Roman", serif;">https://www.institutdefrance.fr/actualites/le-prix-mondial-cino-del-duca-2023-remis-a-duong-thu-huong/</span></a><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">(3) </span><a href="https://www.amazon.com/Mans-Land-Duong-Thu-Huong/dp/1401366643" target="_blank"><span style="color: #0c5390; font-family: "Times New Roman", serif;">https://www.amazon.com/Mans-Land-Duong-Thu-Huong/dp/1401366643</span></a><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">(4) </span><a href="https://www.kirkusreviews.com/book-reviews/duong-thu-huong/no-mans-land-4/" target="_blank"><span style="color: #0c5390; font-family: "Times New Roman", serif;">https://www.kirkusreviews.com/book-reviews/duong-thu-huong/no-mans-land-4/</span></a><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">(5) </span><a href="https://www.gale.com/intl/databases-explored/literature/duong-thu-huong" target="_blank"><span style="color: #0c5390; font-family: "Times New Roman", serif;">https://www.gale.com/intl/databases-explored/literature/duong-thu-huong</span></a><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">(6) </span><a href="https://vietnamlit.org/wiki/index.php?title=Duong_Thu_Huong" target="_blank"><span style="color: #0c5390; font-family: "Times New Roman", serif;">https://vietnamlit.org/wiki/index.php?title=Duong_Thu_Huong</span></a><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">(7) </span><a href="https://www.januarymagazine.com/fiction/nomansland.html" target="_blank"><span style="color: #0c5390; font-family: "Times New Roman", serif;">https://www.januarymagazine.com/fiction/nomansland.html</span></a><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">(8) </span><a href="http://amvc.free.fr/Damvc/GioiThieu/DuongThuHuong/NoManLand.htm" target="_blank"><span style="color: #0c5390; font-family: "Times New Roman", serif;">http://amvc.free.fr/Damvc/GioiThieu/DuongThuHuong/NoManLand.htm</span></a><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">(9) </span><a href="https://www.susannalea.com/sla-title/no-mans-land/" target="_blank"><span style="color: #0c5390; font-family: "Times New Roman", serif;">https://www.susannalea.com/sla-title/no-mans-land/</span></a><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">(10) </span><a href="https://niucensorshipinliterature.wordpress.com/2013/05/11/critical-review-no-mans-land-2/" target="_blank"><span style="color: #0c5390; font-family: "Times New Roman", serif;">https://niucensorshipinliterature.wordpress.com/2013/05/11/critical-review-no-mans-land-2/</span></a><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">(11) </span><a href="https://www.allinoneboat.org/no-mans-land-a-novel-from-vietnam-by-duong-thu-huong" target="_blank"><span style="color: #0c5390; font-family: "Times New Roman", serif;">https://www.allinoneboat.org/no-mans-land-a-novel-from-vietnam-by-duong-thu-huong</span></a><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">(12) </span><a href="https://publishersweekly.com/" target="_blank"><span style="color: #0c5390; font-family: "Times New Roman", serif;">https://publishersweekly.com</span></a><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 7.5pt;"><span style="font-size: medium;"><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;">(13) </span><a href="https://glli-us.org/2018/02/22/international-banned-book-no-mans-land-by-duong-thu-huong/" target="_blank"><span style="color: #0c5390; font-family: "Times New Roman", serif;">https://glli-us.org/2018/02/22/international-banned-book-no-mans-land-by-duong-thu-huong/</span></a><span style="color: #333333; font-family: "Times New Roman", serif;"><o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><o:p><span style="font-size: medium;"> </span></o:p></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-16783079967485608672023-05-07T12:50:00.004+07:002023-05-25T18:30:24.607+07:00Mạnh Kim -- Vài lát cắt bi kịch trong ‘Vietnam: An Epic Tragedy, 1945-1975’<p><u> Nguồn</u></p><p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 12pt;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span><a href="https://www.voatiengviet.com/a/max-hastings-vietnam-an-epic-tragedy/4627768.html"><span style="color: #888888; font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 16pt; text-decoration-line: none;">https://www.voatiengviet.com/a/max-hastings-vietnam-an-epic-tragedy/4627768.html</span></a></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p>*** </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Không có câu chữ mượt
mà và hình ảnh đậm chất văn học như <i>A Bright Shining Lie </i>(1989)
của Neil Sheehan; không làm nhức đầu với khối lượng tư liệu ngồn ngộn như <i>Death
of a Generation: How the Assassinations of Diem and JFK Prolonged the Vietnam
War </i>(2003) của Howard Jones, và cũng không nhiều chi tiết đến mức thừa
thãi như <i>Hue 1968</i> (2017) của Mark Bowden, quyển sách dày cộm
gần 1.000 trang - <i>Vietnam: An Epic Tragedy, 1945-1975 - </i>của
nhà báo-sử gia người Anh Max Hastings (NXB Harper Collins phát hành ngày
16-10-2018) là những câu chuyện “rất người” và “rất đời”, được thuật từ nhiều
phía, ở cự ly rất gần…<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> <span></span></o:p></span></p><a name='more'></a><p></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Không mắc vào “tư duy
phản chiến thiên tả” như trong nhiều quyển sách hoặc phim tài liệu về cuộc
chiến Việt Nam của giới nghiên cứu Mỹ, <i>Vietnam: An Epic Tragedy</i> ghi
lại những câu chuyện sống động nhưng bi thảm với sự biến dạng nhân tính của một
cuộc chiến khủng khiếp như vốn dĩ bản chất chiến tranh. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Với tư cách phóng viên
chiến trường (và là một trong những người nước ngoài cuối cùng rời Sài Gòn trên
chiếc trực thăng vào những ngày di tản tháng 4-1975), Max Hastings có cái nhìn
nhiều chiều đặt trong tầm quan sát với không gian rộng. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Gần như chẳng sự kiện
nào được miêu tả một phía. Cái gọi là chiến thắng “lừng lẫy năm châu, chấn động
địa cầu” Điện Biên Phủ, dưới ngòi bút Max Hastings, cũng đầy tổn thất cùng
những xói lở tinh thần của lính Bắc Việt. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Ghi lại lịch sử một
cuộc chiến một cách khá “cân bằng”, Max Hastings đã “bắn” vào mọi mục tiêu. Ông
cho thấy Pháp bám víu trong thế thua như thế nào; ông nhắc lại chính sách và
chiến lược sai lầm của Mỹ, ông thuật lại tình trạng tham nhũng của VNCH và ông
kể lại sự tàn bạo của du kích Việt Cộng lẫn binh lính Bắc Việt…<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Vietnam: An Epic
Tragedy </span></i><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">không đi theo motif
“lời nguyền cuộc chiến” mà nhiều quyển sách trước đó mắc phải. Max Hastings
không mất thời giờ cho những “tự vấn” quen thuộc: tại sao và như thế nào. <b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Thay vào đó, ông lột tả diện mạo man rợ của
chiến tranh</b>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Gần như không kể lại những cảnh gào thét phản
chiến chấn động nước Mỹ, Max Hastings đưa ra hình ảnh “một phụ nữ bị chém chết
bởi bà có hai con đi lính VNCH”, hoặc “một người đàn ông bị (du kích) chôn
sống, mồm gào lên liên tục “Tôi sắp chết! Tôi sắp chết!”, trước khi tiếng la
thét của ông chìm mất bên dưới gò đất”. Max Hastings cũng miêu tả “một người
khác bị (du kích) giết chỉ bởi ông nhậu với một cảnh sát địa phương”…<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Cuộc chiến không chỉ
có các chiến dịch tìm diệt của lính Mỹ mà còn có những cuộc khủng bố khiếp đảm
của Việt Cộng. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Từ 1957 đến 1960, có
đến 1.700 viên chức Sài Gòn và các tỉnh đã bị giết. Thêm 1.300 người nữa bị
giết trong năm 1961. Con số khủng bố ám sát viên chức chính quyền miền Nam tăng
vọt lên 2.000 người vào năm 1963 (trang 151)… <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Và trong khi hàng ngũ
lính tráng VNCH được miêu tả là thiếu tinh thần kỷ luật thì quân lính Việt Cộng
cũng xảy ra không ít rối ren. Nam Kinh, một chỉ huy địa phương ở miền Tây Nam
bộ, nổi tiếng có tài nhưng nghiêm khắc, đã bị bắn vào lưng bởi một trong những
người lính của mình do tức giận khi bị ngăn cản kết hôn với một góa phụ xinh
đẹp. Thanh Hải, một chỉ huy khét tiếng của Việt Cộng, cũng “vang danh thiên hạ”
với tật nhậu nhẹt và gái gú (có lần mò vào mùng của vợ một người khác) (trang
151)…<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Không chỉ thuật lại
mâu thuẫn trong giới chính trị Mỹ về chính sách đối với cuộc chiến, Max
Hastings còn miêu tả chi tiết bức tranh khốn khó của xã hội miền Bắc, mà như
đại tá quân đội Liên Xô Yury Kislitsyn miêu tả: “Người (Bắc) Việt ăn mọi thứ
biết di chuyển trừ xe tăng; mọi thứ biết bơi trừ hàng không mẫu hạm, mọi thứ
biết bay trừ B-52” (trang 368). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Có nhiều chi tiết liên
quan xã hội miền Bắc trước nay ít được kể trong những quyển sách về cuộc chiến
Việt Nam. Mùa hè 1961, miền Bắc lâm vào tình trạng đói nghiêm trọng, đến mức
xảy ra biểu tình và dẫn đến một vụ đốt kho thóc; rồi người dân đụng độ với quân
đội; và tháng 8 thì xảy ra vụ đốt một nhà máy sản xuất xe đạp. Thậm chí có một
vụ đặt bom ở Đông Anh hoặc một vụ nổi loạn của quân đội địa phương (trang 148)…<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Vietnam: An Epic
Tragedy</span></i><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> cũng kể lại
chiến dịch viện trợ vũ khí lẫn người của Liên Xô, cũng như chính sách “đu dây”
giữa Trung Cộng và Liên Xô của Bắc Việt, khiến Sứ quán Liên Xô phải “cay đắng
báo cáo về Moscow vào tháng 3-1967”, rằng “chuyên gia quân sự của chúng ta làm việc
trong một môi trường cực kỳ khó khăn, thường bị làm tồi tệ hơn bởi các đồng chí
Việt Nam…”. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Trong nhiều trường
hợp, Bắc Việt thường cố tình báo cáo chậm các vụ bắn rơi máy bay Mỹ và khi
chuyên gia Liên Xô đến hiện trường thì mọi thứ có giá trị đã bị dọn đi mất cùng
với các chuyên gia Trung Quốc. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Sự trở mặt của Bắc
Việt với Liên Xô trở nên công khai hơn vào tháng 3-1968, khi Hà Nội tung ra
luật cấm đi lại đối với viên chức ngoại giao Liên Xô cũng như cấm giao tiếp với
dân địa phương (trang 370)… <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Quan hệ nam nữ giữa
chuyên gia Liên Xô với các cô gái địa phương bị cấm gần như tuyệt đối. Có lần,
khi thấy một nhóm cô gái khuân đá tại một công trường dưới sự canh gác của bảo
vệ, trung úy Valery Miroshnichenko đã được phiên dịch giải thích: “Bọn chúng là
những kẻ phạm tội quan hệ với người nước ngoài” (trang 368).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Đói là nỗi ám ảnh kinh
niên của người dân lẫn lính Bắc Việt. Đại tá Nguyễn Hữu An kể, có lần khi nghe
tin săn được một con voi, mọi người chạy ào đến. Tới nơi đã thấy bụng voi được
“mổ” bằng thuốc nổ. Một người bò ra khỏi bụng nó, cầm mảng thịt to; và những
người khác thì lao vào xẻ thịt. Phần ngon nhất, cái vòi và bốn chân, đã bị cắt
đi mất. Chỉ sau vài giờ, tất cả những gì còn lại là đống xương bầy nhầy (trang
423). <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Lần khác, khi nghe tin
bắn được con tinh tinh, một nhóm lính Bắc Việt cũng vội chạy đến. Tuy nhiên,
sau khi lột da, con vật trông hệt như một phụ nữ mập ú với làn da loét lở trong
khi cặp mắt nửa trắng nửa xám vẫn còn trợn ngang trợn dọc. Cả nhóm kinh sợ bỏ
chạy. Cuối cùng, thay vì ăn con vật, họ chôn nó dưới một tảng đá (trang 424).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Không chỉ chuyện đói,
xã hội Bắc Việt còn ngột ngạt bởi không khí chính trị hóa. Phạm Phương đã không
thể vào đại học chỉ bởi cha cô là một trí thức đọc thông viết thạo tiếng Anh,
Pháp và Nga. Tương tự trường hợp Nguyễn Đình Kiên. Khi Kiên nhận được giấy báo
nghĩa vụ quân sự, bố mẹ cậu làm đơn xin hoãn vì cậu là con trai duy nhất, sau
khi người anh của cậu tử trận ở Lào. Bố cậu từng làm nhân viên bảo vệ cho Pháp.
Thế là thuộc “thành phần không tốt” rồi. Đơn xin vào Đảng của Kiên, dĩ nhiên,
bị từ chối. Dù học giỏi nhưng Kiên vẫn không được chọn đi du học. Tình nguyện
xin học lái máy bay và thi đậu tất cả các cuộc kiểm tra, Kiên vẫn không được
vào quân đội (trang 362)…<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><i><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Vietnam: An Epic
Tragedy</span></i><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> là một trong
quyển sách chiến tranh Việt Nam hiếm hoi đề cập không chỉ những ngày cuối cùng
của tháng 4-1975 mà còn nhắc lại những bi kịch hậu chiến. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Câu chuyện nhân vật
“Hai Thuan” là một ví dụ. Từng chiến đấu dưới hàng ngũ Việt Minh và sống ở miền
Bắc suốt cuộc chiến, Hai Thuan trở về “tiếp quản” Sài Gòn sau 30-4. Dù làm cho
Bộ Tư pháp dưới chế độ mới nhưng ông vẫn không “cứu” được người con ruột bị bắt
đi “học tập cải tạo” vì là sĩ quan VNCH. Sự phản đối và kêu nài của ông bị Bộ
chính trị khước từ. Một buổi sáng, ông nhảy lầu tự tử từ nóc một building ở
đường Lê Lợi, để lại hai bức thư tuyệt mệnh – một cho Đảng; và một cho vợ con,
xin tha thứ cho ông (trang 734).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Câu chuyện của bà Lê
Thị Thu Vân là một bi kịch kiểu khác. Ngày 23-4-1975, người phụ nữ 45 tuổi Thu
Vân, vợ góa của giáo sư Nguyễn Văn Bông, tìm cách di tản. Khi lên chiếc C-130,
bà và các con được xếp ngồi trên bốn chiếc ghế. Một người Mỹ trẻ cao to chen đám
đông đến, ra hiệu cho bà Thu Vân nhường ghế. Khi bà từ chối, người thanh niên
Mỹ giận dữ ném chiếc vali nặng xuống chân bà. “Này bà kia” – người thanh niên
Mỹ nói – “bà có biết bà sẽ làm gì ở đất nước chúng tôi không? Bà làm ở phòng
giặt đồ!”. Sau này, bà Thu Vân viết: “Tôi đã rời đất nước mình với con tim nặng
trĩu và đôi chân bị nghiền nát” (trang 712).<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 0in;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal;"><span style="color: #222222; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Cuộc chiến đã “kết thúc” bằng những bi kịch
như vậy, với những con tim trĩu nặng và bàn chân bị nghiền nát, để lại những di
chứng kinh khủng, đến mức không ít người, cho đến nay, sau hơn 40 năm, vẫn chưa
một lần trở về quê hương…<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 22pt; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-434398051354695655.post-37614202492723730752023-04-26T10:24:00.003+07:002023-05-25T18:30:59.308+07:00Mấy lời bộc bạch của Dương Thu Hương<p> <i style="color: #444444; font-family: Lato, Arial, Verdana, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 16px; text-align: justify;">Những ghi chép dưới đây được tôi ghi vội sau những cuộc “chuyện vặt” với tác giả trước 1990. Riêng phần CUỘC PHỎNG VẤN 40 PHÚT thì là một buổi trò chuyện có chuẩn bị trước tại một phòng làm việc ở 65 Nguyễn Du. </i></p><p><i style="color: #444444; font-family: Lato, Arial, Verdana, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 16px; text-align: justify;">Bài từng được đưa trên blog này của tôi ngày 18 tháng 1, 2016 với nhan đề </i><span face="Lato, Arial, Verdana, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif" style="color: #444444; font-size: 16px; text-align: justify;">Ghi chép về Dương Thu Hương 1990.</span></p><p><i style="color: #444444; font-family: Lato, Arial, Verdana, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 16px; text-align: justify;">*************</i></p><p><span></span></p><a name='more'></a><i style="color: #444444; font-family: Lato, Arial, Verdana, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 16px; text-align: justify;"><br /></i><p></p><section class="clearfix animated" id="content" role="main" style="animation-delay: 0.8s; animation-duration: 1.2s; animation-fill-mode: both; animation-name: fadeIn; color: #444444; font-family: Lato, Arial, Verdana, "Helvetica Neue", Helvetica, sans-serif; font-size: 16px; margin-bottom: 30px; min-height: 300px; transform: translate3d(0px, 0px, 0px); zoom: 1;"><article class="post-72530 post type-post status-publish format-standard hentry category-gap-go-va-tro-chuyen tag-duong-thu-huong tag-vuong-tri-nhan" id="post-72530"><div class="wrapper" style="margin: 0px auto; width: 930px;"><div class="grids" style="margin-left: -30px; zoom: 1;"><div class="grid-8" style="display: inline; float: left; margin-left: 30px; width: 610px;"><div class="single-box clearfix entry-content" style="margin-bottom: 60px; zoom: 1;"><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<b>Quan hệ với các đồng nghiệp</b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Có lần ông Tuân đưa cho tôi cái các–vi–dít và bảo thêm 12 giờ trưa bao giờ cũng độc ẩm. Hương có thể đến chơi bất cứ ngày nào.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi nhận, cám ơn, nhưng không đến.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Lúc bé, gia đình tôi với gia đình Đỗ Chu gần nhau, nó chuyên môn đến choẹ ông bố tôi. Bao nhiêu khách khứa của nó, ông bố tôi phải tiếp cả. Trong <i>Các vĩ nhân tỉnh lẻ</i>, viết về Đỗ Chu thế là còn hiền đấy chứ!</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">NHÀN: Tôi là người hay bị lừa lắm.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">HƯƠNG: Tôi cũng thế. Thằng Bách nó vẫn bảo nó cho tôi ăn quả lừa luôn đấy chứ.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><i>Dương Thu Hương nói hồi gặp ở Moskva 1987:</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Tôi là phụ nữ, cho nên tôi mê hai cái. Một là ở nhà, tôi phải lo làm món ăn. Hai là, đi một đại hội festival như thế này, thế nào tôi cũng tìm được một vài kiểu quần áo đẹp, và trở về, tôi sẽ may giống vậy.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">TRẦN NINH HỒ: Con bé chê gì thì chê, nhưng gia chánh thì lại rất chuẩn.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi không ghét gì Xuân Quỳnh. Tôi thích thơ nó nữa. Tôi chỉ không thích nó cái tính này – sự khiếp nhược đàn ông. Làm gì mà nó phải quỵ luỵ thằng Vũ thế? Tự nó không sống được à? Đàn bà phải tự trọng thì đàn ông nó mới quý mình được.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi cũng không chơi với cái Thái. Tôi tả nó trong <i>Bên kia bờ ảo vọng</i> do tưởng tượng. Ví dụ, tôi tin gần như chắc chắn rằng cứ về nhà là nó tụt ngay quần ra.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi thường nhận được nhiều thứ của các cụ già đã về hưu, thứ nào cũng dặn là con phải giữ gìn.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Lại còn cái đám trí thức khoa học của mình, thư nhiều lắm.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">(L.N.Ân xác định đám trí thức này phần lớn là người của những năm 60 – Ngày 9–2–90, Hương từng nói chuyện với trí thức Hà Nội ở một CLB.)</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Có lần trước đại hội nhà văn, báo <i>Lao động</i> phỏng vấn Hương, và Hương đã nói là trong những năm gần đây người viết văn nổi nhất là Nguyễn Huy Thiệp.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Thiệp nó có đến tìm tôi. Trong thâm tâm tôi vẫn chịu là nó viết được hơn mình. Thiệp được chuẩn bị hơn chị, – nó nói lại. Mày xông ra như một con mãnh hổ vậy, – tôi công nhận.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Nó nói với tôi là bên Bộ Ngoại giao có cho nó biết, bên Pháp mời hai nhà văn Dương Thu Hương và Nguyễn Huy Thiệp sang. Nó có cho tao đi thì tao đi. Còn nếu bắt tao làm con tin, nói những chuyện gì của bọn nó thì tao không chịu. Thiệp bảo chị phải bình tĩnh mới được. Theo như Thiệp biết, thì bên Bộ Ngoại giao họ rất thiện ý.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">––––––––</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<b>Tuổi trẻ vỡ mộng</b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Năm 20 tuổi, tôi tự nguyện vào Trường Sơn. Cùng với đoàn văn nghệ đi các địa phương Quảng Bình (nơi mà tiếng khóc như ri cất lên sau những trận bom.)</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Đi với niềm tin trong sáng để rồi vỡ mộng. Nhớ một kỷ niệm. Bí thư Tỉnh uỷ gặp trưởng đoàn văn công, phẩy tay bảo mang ngay cho nó ít bột trứng, táo tàu. Giống như một cú sốc đầu tiên.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Nghe bí thư tỉnh ủy Tư Thoan nói, cảm thấy gã như một cường hào. Hai chữ đồng chí vang lên như một sự lừa bịp. Tôi còn ngu dại, chưa biết gì thêm.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Cuộc sống như thời đồ đá. Nguồn cung cấp thức ăn là kho gạo bên kia sông nơi thỉnh thoảng cũng cho chúng tôi những hộp thịt. Kho hết phải đi lên xanh, rồi vòng xuống đồng bằng lấy gạo. Nhớ một vụ kỷ luật mấy cô y tá. Tỉnh đội trưởng tỉnh đội Quảng Bình đẹp trai, quyến rũ. Bê bối về nam nữ tràn lan. Những cô gái đó sau bị thuyên chuyển công tác để cấp trên trốn tội.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi sinh ra với tâm lý phong kiến rất nặng. Nghĩ bọn có quyền đó, dùng quyền lực để chiếm đoạt phụ nữ. Hỏi tại sao không phản ứng. Mọi người bảo không thể. Tôi nghĩ chúng ta hèn nhát chúng ta đẫm đầu óc nô lệ.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">… Thời kỳ đó qua đi. Sau 1975, tôi vào miền Nam. Tôi không mê lụa là son phấn. Chỉ để tâm một điều – ở đó có hệ thống thông tin hoàn chỉnh. Người dân người ta biết nhiều. Các vỉa hè đầy sách… Soljenitsyn, Pasternak đủ cả.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi choáng váng. Văn hoá ngoài ta bị khuôn dính. Tại sao chỉ biết Nga? Dân nghe đài nước ngoài thời ấy bị quy là phản động. Mà cũng mấy ai có đài Mẫu đơn, Xiangmao để nghe? Ở miền Nam, người ta biết nhiều hơn hẳn… Làm sao mà dân trí ta nâng lên được? Ngay cánh gọi là trí thức trình độ cũng thấp thảm hại. Dễ đi theo giáo điều. Được chỉ đạo bằng chỉ một tư tưởng duy nhất. Tôi nhớ sách lược bọn thống trị Trung Quốc chôn nhà nho, đốt sách.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Việc này phản ánh khát vọng kẻ cầm quyền muốn đặt nhân dân trong vòng ngu dốt trở thành bầy cừu. Ngu dân là thế. Người đúng là người không bao giờ cam tâm kiếp con cừu.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tại sao ta chiến đấu, để làm gì. Ta phải đánh giá lại cuộc sống của chính mình. Tôi nghĩ vậy. Tôi không hối tiếc những việc đã làm. Nhưng đặt ra câu hỏi sống để làm gì.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Bạn bè tôi chết nhiều khủng khiếp ở chiến trường B5.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Xã hội phải có lý tưởng. Lý tưởng đó phải chân thực. Đó không thể là một xã hội phong kiến được đánh bóng mạ kền bằng những danh từ xa lạ.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi không biết làm gì, đành viết văn. Động cơ viết là muốn chỉ ra những ngộ nhận của con người trong đời sống.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Sau chiến tranh nhiều kẻ giàu lên. Nhiều người lính khổ sở. Trở về với một khung xe đạp, một con búp bê. Người lính đó là tôi. Còn những kẻ khác, thu hoạch không giới hạn.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Chúng ta chấp nhận hy sinh. Nhưng thực tế, có sự khập khiễng giữa lý tưởng và bộ máy thực thi. Hình như đồng hồ quay ngang.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–––––––––––</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">* <b>Về mấy tác phẩm đầu tay</b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Lúc đầu tôi thích viết truyện tình cốt hấp dẫn, thanh niên đọc. Thầm mong trong truyện tình có thể phát hiện ra bản chất xã hội. Tôi không buộc bản thân phải nhớ mình là đàn bà. Tôi không coi mình khác đàn ông trong văn học.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Với con người ở các nước khác, bi kịch nổi lên là trong tình yêu. Nhưng ở ta khác, ở xã hội ta, có những gia đình tự tử vì thiếu ăn.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Quan niệm về tình yêu chi phối phương thức biểu hiện tình yêu trong văn học.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Trong viết văn, tôi ẩu tả. Không nghĩ về nghề nhiều. Chỉ viết văn như một nhiệm vụ công dân. Tôi có tư tưởng phong kiến. Tôi hiểu điều đó. Tôi lùi lại. Nay là thời đại đổ vỡ niềm tin. Ở nhiều người là đổ vỡ mà không sao kiềm chế. Lớp trẻ “hiện sinh” một cách vô ý thức. Họ cho không còn tình yêu nữa. Chỉ có va chạm. Tình yêu như ly nước, cần thì uống. Vì quá khứ đè nặng, tôi dị ứng với những cái đó. Ngay những người đàn ông, đàn bà truỵ lạc nhất cũng không bớt đau khổ.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Người ta phải tìm những cái gì hợp với cá nhân.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Về cuốn <i>Bên kia bờ ảo vọng</i>. Tiểu thuyết đầu tay nhiều nhược điểm. Hăng say. Tự nhủ không nên bán mình vì khi bán mình thì chính anh cũng sụp đổ.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Còn cuốn <i>Những thiên đường mù</i>. Khi cải cách ruộng đất tôi 9 tuổi. Đang ở Bắc Ninh. Một lần qua đường tàu, thấy một đảng viên tự sát, bộ quần áo nâu trên người còn mới. Một phú nông.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Một lần khác, lại nghe chuyện có một người bị quy là địa chủ tự tử. Người ta kể lai lịch trong kháng chiến ông ta là đảng viên. Ta cài làm lý trưởng. Nay bị quy oan.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi không sinh ra ở nông thôn, nhưng thường đi công tác ở nông thôn. Tôi hình dung ra biến cố đó. Một nhà văn phải nghĩ đến nỗi đau. Không có quyền chỉ nghĩ đến những gì tốt đẹp.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Lương tâm nhà văn chỉ thanh thản khi anh không bỏ qua những nỗi đau từng sống và chứng kiến.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi biết so với thực tế, mình viết chưa thấm thía gì. Tôi nghe có chuyện cả ngàn người chà lên một xác chết. Có những hoàn cảnh người ta buộc phải làm việc đó. Không ai dám từ chối.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Không thể tiến lên một xã hội mới, khi giày đạp con người như thế. Tôi không có kinh nghiệm trực tiếp. Nhưng lòng tôi lúc nào cũng bị ám ảnh. Một nhà văn lớp trước, anh Mai Văn Tạo góp ý kiến cho tôi. Ông Tạo bảo cải cách ruộng đất là cả một sự ngạo mạn. Khinh bỉ sinh mạng con người… Tôi không quên được. Không cần bôi đen. Bôi đen là không lương thiện.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi chưa bằng lòng với <i>Những thiên đường mù</i>. Chỉ được 1%. Nhưng thế cũng được rồi. Thành công sẽ đến khi nhà văn viết như một sự nghiệm sinh, viết về những gì mình từng phải trả giá.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–––––––––</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><b>*Tìm lại sự thật</b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Xã hội ta luôn luôn tự ngắm mình, ve vuốt mình. Cho nên mới có sự tha hoá như hôm nay. Nhân loại chỉ một lần như thế, thời cộng sản nguyên thuỷ. Xã hội ấy xa rồi. Đến xã hội nô lệ, đã có những thằng hề. Phong kiến còn có gián quan có ngự sử. Họ sửa sai cho nhà cầm quyền. Chúng ta nổ pháo hoàn thành cách mạng. Nhưng đây là thời kỳ khác. Việc bắt chước thời nguyên thuỷ là một sự chế giễu lịch sử.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi không ngắm mình. Nghề văn luôn luôn bất trắc. Có thể mai đây, tôi phải bỏ bút. Luôn luôn người ta phải lựa chọn một cách lương thiện nhất.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Mỗi con người có thể và cần tìm cho mình một lối sống. Mỗi nhà văn đến với văn học theo con đường của mình. Tôi đặt chức trách công dân lên trên vai trò nhà văn.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Cá nhân tôi, tôi nghĩ: những bi kịch của dân tộc lớn hơn mọi chuyện gia đình… Hãy tha thứ cho sự nóng vội của tôi. Bây giờ tôi cần nói ngay. Chờ đến khi tôi hiểu được hết có khi người ta không cần tôi nữa.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Nhiệm vụ tối thượng nhà văn – giải ảo tưởng. Cái đó cao hơn hết.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Biết ơn nhân dân là chuyện cũ mà không cũ. Quên dân quá lâu. Việc đó gây ra tai vạ cho cả hai. Tôi nói điều đó, với ý nghĩ: phải hiểu đám đông. Sau cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, cần cuộc đấu tranh nâng cao dân trí. Xã hội chủ nghĩa kiểu ta trước đây, là kiểu trại lính. Trêu ghẹo nó, chịu tai vạ.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Những khi luồng thông tin hồi đáp bị chặt đứt – xã hội không thể lành mạnh.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Mọi người cho tôi là liều lĩnh. Tôi thua kém mọi người ở đây về rất nhiều điều nhưng tôi không liều lĩnh. Ta đi theo cách mạng, vì một xã hội tự do. Là kẻ hậu sinh tôi thấy các bậc đàn anh sống trong một tâm trạng đầy đau khổ. Kiểu xã hội trại lính chỉ đẻ ra những gia nô. Tôi biết nhiều người những nghệ sĩ, đã trở thành gia nô.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">––––––––</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><b>*Vai trò trí thức</b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Lịch sử đang được nói tới rất hàm hồ. Nhiệm vụ trí thức tìm lại chân lý bị đánh rơi. Tôi rất thương những người bị thất sủng về vườn đốt than. Nhưng không còn con đường nào khác. Người trí thức phải chiến đấu cho công bằng xã hội. Các trí thức đi theo chủ nghĩa xã hội không còn rung động với cuộc sống đau khổ của nhân dân. Trong những năm qua, nhiều trí thức bó giáo lai hàng, bởi chế độ không chỉ nắm dạ dày, mà còn nắm vận mệnh họ.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi hiểu trí thức chân chính đang trong tình trạng tan nát. Cơ chế thiếu dân chủ đẩy họ vào bóng tối.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Người ta không thể hy sinh thế hệ này thế hệ khác vì một lý tưởng ảo. Tôi thấy đau lòng khi thấy các anh có tài phải sống trong đau khổ. Chế độ chuyên chế bao giờ cũng tiêu diệt trí thức. Trước bóp mồm bóp mũi người ta không cho người ta nói. Nay khủng bố họ bằng con đường êm dịu hơn. Cắt đứt tất cả quan hệ, làm cho họ ung thối đi không còn khát vọng.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Một xã hội không thể tiến lên, nếu không có trí thức. Xã hội tiêu diệt trí thức là man rợ, là có tội với lịch sử. Nhân dân đau khổ cũng là nhân dân thần thánh. Nhưng trong mòn mỏi có lúc họ bao che cho tội ác. Chúng ta cần đấu tranh cho thể chế cụ thể. Quốc hội thông qua luật báo chí. Tôi nghĩ rất lạ. Trong đó có cái ý không được in những bài ở nước ngoài. Chân lý được quy nạp trên những quyết định trái chiều. Nếu không ai được nói khác đi, xã hội sẽ chìm vào bóng tối chuyên chế.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">–</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tại sao tự do quan trọng?</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Mấy thời kỳ vừa qua, đẻ ra một lớp quý tộc mới. Đó không phải những người có tài. Mà là những rập khuôn, là những công chức ngoan ngoãn. Quyền lực đem theo những món lời khác. Xã hội chỉ có bọn lập trường giả tạo, bọn cơ hội.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Không có điều luật nào quyết định được sự suy nghĩ. Trí nhớ không thể bị chi phối bởi quyền lực. Không có lưỡi dao nào chặt được trí nhớ người ta, chỉ để phần có lợi còn lại. Tự hoàn thiện của nhà nước là điều kiện sống còn của xã hội.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">-------------------------------------------------------------------------</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><b>CUỘC PHỎNG VẤN 40 PHÚT</b></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;"><i>Bắt đầu kể:</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Lúc đầu tôi chỉ mơ làm cầu thủ bóng bàn, làm vận động viên… Ở trong đội tuyển của tỉnh Bắc Ninh (lúc ấy chưa sáp nhập tỉnh). Lớn lên thích âm nhạc, kéo đàn ắc–coóc. Học ắc–coóc 1965–1968. Học ở địa điểm sơ tán Yên Dũng gần trường nhạc.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">13 tuổi có thơ đăng báo. Vào Quảng Bình, chơi với Mây, Dạ (tôi ở Ty Văn hoá, bọn kia ở Hội).</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Sau giải phóng về Huế, làm công tác văn hoá cho sinh viên. Từ 1977 – càng mở rộng quan hệ với giới nghệ thuật</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Bà không nghĩ văn chương như một nghề?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Đúng.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Tức cho rằng không thể sống bằng viết văn?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Không. Không bao giờ.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Nhưng vẫn xem mình như một nhà văn. Điều đó bắt đầu từ lúc nào?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Ngay bây giờ tôi vẫn không tin là tôi đi mãi với nghề. Ngày mai có thể chán viết. Ngày mai có thể bỏ đi đâu đó. Trước tôi toàn viết truyện ngắn và trước nữa làm thơ. Bây giờ đây nghĩ viết mãi những thứ đó là vô nghĩa.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Tôi trọng văn chương mà cũng khinh văn chương. Ảnh hưởng Nguyễn Huy Thiệp. Thái độ coi văn chuơng là ghê gớm – với tôi – là xa lạ. Một thánh đường ư, tôi có thể vứt bỏ thánh đường đó.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Bà không coi cái gì là thiêng liêng?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Sự thiêng liêng là những giá trị mà mình xác lập. Lúc này đây là tự do, là công bằng xã hội. Lý tưởng này khiến tôi bắt tay với những người khác kể cả người tôi không thích. Ai yêu tôi, nhưng khác lý tưởng, tôi không chơi.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Mục tiêu của người viết văn?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Với trí thức, là đấu tranh cho công bằng xã hội. Dám bỏ cả viết văn, nếu cần. Mục tiêu viết văn của tôi không phải là văn chương.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Tôi được biết là nghề này dính lắm, ai vào không ra được.</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Nó còn có danh vọng, có tiếng tăm. Xã hội cổ lỗ, người ta không dễ làm người với nghĩa có quan niệm riêng. Tôi thì khác. Trong sự thách đố xã hội, tìm thấy niềm vui. Tôi chấp nhận cô đơn, kể cả tự tử. Nhưng không thể đánh mất mình. Phải làm mọi việc vì niềm vui.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Bà nhìn giới viết văn ra sao?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Thương hại. Xin lỗi nhưng tôi không bỏ được từ này. Người ta chạy vạy lặt vặt. Tôi thấy ái ngại cho họ. Có những người tôi kính trọng như nhà thơ Hữu Loan. Ông sẵn sàng từ bỏ nghề văn nếu không được dùng ngòi bút làm việc của mình. Tôi thương và kính trọng. Ông ấy nghèo khó bần cùng đi. Lựa chọn con đường ấy coi như cuộc đời đã hết, còn hơn làm điếm.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Vai trò kiến thức văn hoá với nhà văn?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Quan trọng. Phải có cái vốn nào đó.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Có cố viết?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Cũng có cố với nghĩa được gì hay đấy. Tôi đi chơi đến chán, rồi về viết. Mọi sự dùi mài cũng thảm hại, nhưng thà thế còn hơn lười biếng buông trôi.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Ai là người có ảnh hưởng?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Gần đây, là Nguyễn Huy Thiệp. Ông Nguyễn Minh Châu tốt, quý, nhưng không nói chuyện được. Chưa có Nguyễn Huy Thiệp, chả có ai. Chơi nhiều. Bỏ nhiều.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Thiệp ảnh hưởng gì?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Tôi chú trọng công dân. Tôi thiếu cái phần nhân bản. Chưa đủ thì đúng hơn. Ở Thiệp, nghề văn là nghiêm túc, đồng thời là đáng khinh. Nếu nó không biết khinh bỉ tôi không chơi với nó.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Làm sao giữ được cân bằng?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Cheo leo thế, kệ nó.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Nghiêm túc với Thiệp nghĩa là gì?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Chú ý đến nghệ thuật. Có ý thức về nội lực. Tôi làm khơi khơi. Đáng lẽ phải tu luyện nhiều về nghề nghiệp.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Bà có tin mình làm được như Thiệp.</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Được.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Bà làm việc như thế nào?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Đọc sách hàng ngày</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Có đọc đi đọc lại quyển nào?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– <i>Quyền lực </i>của B. Russel,<i>Thần đêm u ám </i>của Koestler. Rồi đọc linh tinh sách Sài Gòn trước 1975. Nhà văn Nga thích nhất là Tchékhov (phần kịch) rồi Đốt [Dostoievsky]. Vấn đề mà ông ấy quan tâm. Đọc Paustovski thấy nhạt nhẽo.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Bà tự nhận kiến thức chắp vá?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Đúng. Tôi không cần hoàn chỉnh.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Văn học Pháp.</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Đọc hết…</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Văn học cổ Việt Nam?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Hồ Xuân Hương. Thích máu nổi loạn. Cả Kiều cũng không thích bằng.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Tự lực văn đoàn?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Ghét. Văn chương trước 30–45 chỉ có Vũ Trọng Phụng.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Nghĩ gì khi thấy một bạn trẻ viết văn?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Thấy buồn cười như thấy người ta cưới nhau, rồi nghĩ lại có lúc kính thưa quý toà, bỏ nhau.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Trong đó có chút gì ngớ ngẩn?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Đúng. Nhưng đó là kiếp người, kể cả tôi.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Thuở bé?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Tôi là người phụ nữ trưởng thành muộn. Khi các bạn đã yêu nhau tôi trong cặp vẫn có cặp na – củ đậu để đi chơi.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Người đàn bà viết văn vất vả. Vất vả hơn đàn ông?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Trong xã hội bạo lực, người đàn ông lại khó khăn hơn.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Ấn tượng về những phụ nữ viết văn?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Tôi ít nghĩ tới. Vì mải nghĩ chuyện khác. Với họ, không chơi. Tôi coi họ như không có.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Có bị họ ghét?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Tôi không để ý.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Bà không sợ dư luận?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Đến bạo lực tôi cũng không sợ. Tôi chỉ sợ mình chán mình, mình không kính trọng mình nữa. Ngoài ra, cần gì.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Có tình bạn trong văn chương?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Không có. Chơi với ông Châu, với ông Khải là chuyện cơm nước, trò chuyện, châm chọc.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Viết xong, có hay mang cho ai đọc?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Không!</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Đọc thư bạn đọc, cảm tưởng ra sao?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Cảm thấy lúc ấy, mình có ích cho người ta. Cộng với lòng tha thiết với lẽ công bằng mình đã được đền đáp.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Bà tin ở tác dụng với mọi người?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Cái đó có. Tôi thiếu thành kính với văn chương. Nhưng tôi thành kính với con người. Tôi thấy có thể giúp cho đau khổ con người được thuyên giảm. Mặc dù tôi biết có khi là mình đau khổ trước tiên.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Dạo này bà hay nói “nhà văn của nhân dân”?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Mới vài năm nay. Trước kia viết bản năng. Không muốn vào nhóm nào. Kiến thức là nghe người ta nói, cả những cái về cải cách ruộng đất… Nhưng không muốn ràng buộc với bất cứ ai.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Bà không định thành con người hoàn chỉnh?.</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Kể cả khuynh hưóng văn chương. Có nhiều người muốn dạy tôi. Rất tốt bụng. Nhưng tôi từ chối.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Một người học trò ngỗ ngược?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Đúng, tôi thấy mình thế. Mặc dù anh Phạm Mạnh Hùng mắng tôi xa xả nhưng anh ấy quý tôi. Ai quý, tôi tha thứ. Các ông Nhân văn–Giai phẩm mời tôi đến tôi không đến.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Đấy, tôi là thế. Tôi bảo thủ. Tôi không uyển chuyển. Tôi ít thay đổi, chấp nê, dễ chết. Người đàn ông tử tế đã khổ; đàn bà khổ cách khác.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Bà ít đọc sách tôn giáo và không muốn nhẫn nhục?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Tôi không chấp nhận sự nhẫn nhục. Một là tôi chết. Hai là tôi sống, tôi chống lại cái ác.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Có cho là mình gặp may?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Nếu sống thời trước, chết rồi. Vậy gặp may. May mắn nhất là có một quan niệm văn chương thoải mái.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Có lúc nào cảm thấy mình bất hạnh?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Không và có. Có lúc nghĩ không ai khổ bằng mình Rồi lại nghĩ người khác bất hạnh hơn.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Tại sao viết văn?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Thấy nhờ đó đấu tranh chống cái ác tốt hơn.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">*<i>Có bao giờ định bỏ?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Sau <i>Bên kia bờ ảo vọng</i>, tôi muốn tự tử. Tôi chả hiểu vì tại sao? Cộng với những đau khổ cá nhân, lúc ấy tôi cảm thấy mọi chuyện vô nghĩa.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Thấy trong cuộc sống, bất hạnh và hạnh phúc có từ lâu, mà vẫn như không có.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Nói chung tôi chả yêu ai bao giờ. Nhưng thấy truyện tình người ta viết nhiều thì viết. Không có ý thức gì. Như là <i>Chuyện tình kể trước lúc rạng đông</i>. Không phải chuyện của mình. Chỉ nghe kể rồi viết lại.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">* <i>Bà nghĩ sao về giới phê bình?</i></p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">– Nhiều người trong họ có học nên thông minh hơn cánh viết văn. Nhưng họ bị nô lệ.</p><p align="justify" style="margin: 0px 0px 18px;">Nguồn: <a href="https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0ULsQrSsi9y1UggztUXWfvKHq4THKRCjn7SNsT3WNEszhy6Qhzxo3YZVPBCiGGri1l&id=100048654894360" style="color: black;">FB Vương Trí Nhàn</a></p></div></div></div></div></article></section>hải đănghttp://www.blogger.com/profile/17903561251136428363noreply@blogger.com0